OWG 3.3
De placentatie:
- Hoe ontwikkelt de placenta?
- Kennis en inzicht over de anatomie van de placenta.
- Wat is de functie van de placenta? (o.a. hormonen)
- Hoe vindt de uitwisseling plaats tussen moeder en kind in alle stadia.
- Welke stoffen worden wel en niet uitgewisseld?
- Hoe wordt vruchtwater gevormd en wat is de functie?
- Wat zijn de effecten van externe factoren (bv. roken, drugs, alcohol, medicatie) op de
placentatie en transport?
- Hoe gaat de placentatie bij gemelli? (probleem TTTS)
Hoe ontwikkelt de placenta:
De placenta ontstaat uit een interactie tussen de trofoblast, die ook het chorion vormt, en de
deci- dua. Het chorion vormt aanvankelijk vingerachtige vlokken rondom het gehele eicel: de
primaire chorionvlokken of primaire villi genoemd. In de derde maand verdwijnen deze vlokken,
behalve in een gebied rondom de toekomstige navelstrenginsertie: het chorion frondosum
(frondosum betekent letterlijk bladerrijk). In dit gebied nemen de vlokken juist toe in aantal en
grootte, daar ontstaat de placenta. Het gebied waarin de villi verdwijnen heet chorion laeve
(laeve = glad); dit vormt later het buitenste vruchtvlies, het binnenste vruchtvlies is het amnion.
Onder invloed van de interactie tussen deciduale leukocyten en trofoblast invaderen de extra
villeuze trofoblastcellen de decidua en het myometrium. Daardoor ligt op de tiende of elfde dag
na de conceptie de gehele blastocyste onder het deciduale slijmvliesoppervlak. De moederlijke
bloedvaatjes (spiraalarterien) worden van hun musculeuze mantel ontdaan en krijgen daardoor
de kenmerkende trompetvorm en worden steeds meer een stroomgebied met een lage
weerstand waar de moederlijke bloedstroom makkelijker naartoe stroomt. De moederlijke
vaten worden ook geerodeerd, waarbij de trofoblastlacunes zich vullen met bloed. Uiteindelijk,
zo rond de 12e zwangerschapsweek, vormen deze lacunen de intervilleuze ruimte en komt de
placentaire circulatie op gang.
Het endometrium is onder invloed van hormonale veranderingen al voor de zwangerschap
veranderd en wordt decidua (deciduus = afvallend) genoemd. Bij dit proces wordt het
endometrium vochtrijker, er zijn meer glycogeen en lipiden in opgeslagen. Ter plaatse van het
chorion frondosum noemt men de decidua: decidua basalis. Deze gaat de moederlijke
component van de placenta vormen. De decidua ter plaatse van het chorion laeve heet decidua
capsularis en in de rest van het cavum uteri heet de decidua decidua parietalis. De laatste twee
delen van de decidua verkleven in de derde maand van de zwangerschap, zodat de
oorspronkelijke uterusholte dan verdwenen is en alleen de decidua parietalis overblijft.
Het chorion frondosum groeit uit door het ontstaan van boomvormige vertakkingen: secundaire
en tertiaire chorionvlokken (villeuze trofoblast). Hierin ontstaan bloedvaatjes die in de derde
week na de conceptie al aansluiting krijgen met de vaten in de hechtsteel (de latere
navelstreng), de vasa umbilicalia.
Aan de foetale zijde van de placenta ontstaat de chorionplaat, een stevige bindweefselplaat,
met de cotyledonen: groepen van twee of meer vlokstammen. Deze vlokstammen vertakken
zich steeds verder, tot in de zogenoemde terminale vlokken of villi. De cotyledonen worden
gescheiden door septa, uitgaande van de decidua basalis, het moederlijk deel van de placenta.
Ieder cotyledon is voorzien van een arterie en een vene.
, De aterme placenta heeft een discoıde vorm met een diameter van 15-24 cm, een dikte van
onge- veer 3 cm en een gewicht van gemiddeld ruim 500 gram, met grote variaties. Gedurende
de laatste weken van de zwangerschap groeit de placenta soms niet of nauwelijks meer. Bij een
kleiner kind is het gewicht van de placenta geringer, bij een groter kind hoger. Oorzaak en gevolg
zijn hierbij nog niet geheel duidelijk, hoewel er aanwijzingen zijn dat een kleine placenta oorzaak
kan zijn van een laag kindsgewicht.
Aan de foetale zijde van de placenta bevindt zich de stevige chorionplaat, waarin zich de vertak-
kingen van de vasa umbilicalia bevinden en van waaruit de vlokstammen in de placenta binnen-
dringen. De vlokstammen vertakken zich daar in de intervilleuze ruimte. Aan de maternale zijde
van de geboren placenta ziet men groeven waarin de septa hebben gelegen; deze groeven
scheiden de cotyledonen of lobuli, kwabben van de placenta met een doorsnede van 1,5-6 cm.
Het bovenste grijsblauwe laagje weefsel op de cotyledonen is de basale plaat, een rest van de
decidua basalis.
Microscopisch vindt men in de placenta grotendeels chorionvlokken, omringd door de
intervilleuze ruimte. Bij de nog onrijpe placenta bestaat de wand van de chorionvlokken uit een
buitenste laag syncytiotrofoblast en een binnenste laag cytotrofoblast. In de vlokken bevindt
zich bindweefsel met foetale capillairen. Bij de rijpe placenta is de wand van de vlokken dunner,
slechts hier en daar bevinden zich nog cytotrofoblastcellen. De foetale capillairen zijn groter en
liggen vlak tegen het syncytium aan. Het syncytium en de capillairwand vormen dan samen een
zogenoemde vasculosyncytiele membraan: een zeer dunne scheidingswand tussen het foetale
bloed in de capillair en het moederlijk bloed in de intervilleuze ruimte. Daardoor wordt de
uitwisseling van stoffen tussen moederlijk en kinderlijk bloed in de rijpe placenta
vergemakkelijkt. Hoewel de circulaties van moeder en foetus in principe geheel gescheiden
zijn, is het logisch dat er in deze dunne scheidingslaag met enige regelmaat kleine laesies
ontstaan waardoor foetale cellen, foetaal DNA en ook bepaalde eiwitten (bijvoorbeeld
alfafoetoproteıne: AFP) in de moederlijke circulatie terechtkomen.
De placentatie heeft 2 fases:
1. Eerste trofoblastinvasie tot 12 weken van de zwangerschapsduur
2. Tweede trofoblastinvasie van 12 tot 24 weken van de zwangerschapsduur.
De eerste trofoblastinvasie:
Week 5: primaire villa vorming (kolommen cytotrofoblast bedekt door synctriotroblast)
Secundaire villi zodra de extraembryonale mesodermcellen in de kern van de primaire villi
zitten.
Tertiaire villi zodra bloedvaten in de secundaire villi zijn gekomen.
Week 6: de vaten in de villi maken contact met elkaar, en ook met de vaten in de chorionplaat,
hechtste, embryo en in de 6de week begint de foetale hart actie.
De tweede trofoblastinvasie:
Gaswisseling en nutriënten overdracht in het chorion frodosum, dat met de decidua basalis
(endometrium) de placenta vormt.
De primaire villi -> cotyledonen (foetale uitwisselingseenheid) met vulling door spiraal arterien
via de intervilleuze ruimte.
Normale omvang ongeveer 500-600gr bij 40 wk.
Kennis en inzicht over de anatomie van de placenta.
Anatomie placenta:
Navelstreng:
Als de amnionholte zich uitbreidt, wordt de hechtsteel (de latere navelstreng) bekleed door
