● Adequaat vervoer van afval: In het ziekenhuis zijn er twee soorten afval:
○ Gewoon afval: Afval dat geen verhoogd risico voor de omgeving en het milieu
met zich brengt.
○ Specifiek ziekenhuisafval: Hieronder wordt verstaan al het afval dat wel een
verhoogd risico van besmetting voor omgeving en milieu met zich brengt. Dit
is chemisch afval, nucleair en radioactief afval en afval met een infectierisico.
Tot afval met een infectierisico wordt gerekend:
- Menselijk anatomisch afval dat vrijkomt bij operatie, obstetrische
ingrepen, bij obductie en wetenschappelijk onderzoek en wat niet in
aanmerking komt voor crematie of begraving
- Proefdieren en delen van proefdieren indien deze niet aan bevoegde
instanties worden aangeboden voor destructie
- Afval afkomstig van besmette proefdieren
- Afval afkomstig van patiënten die in bronisolatie verpleegd worden
- Besmet afval afkomstig van microbiologische laboratoria, indien dit
niet in de autoclaaf is ontsmet
● Ongediertebestrijding
Vliegen, kakkerlakken en mieren die bijvoorbeeld over voedsel lopen, kunnen dit
voedsel besmetten. Het bestrijden van deze ongedierte kan besmettingen
voorkomen.
- maatregelen ten aanzien van het gevoelige individu
De bescherming van de patiënt kan plaatsvinden door deze zodanig te verplegen en te
behandelen dat overdracht van infecties wordt voorkomen. Dit kan door bijvoorbeeld bij een
behandeling en verpleging van de patiënt, gebruik te maken van schoon, gedesinfecteerd of
gesteriliseerd materiaal, etc.
11. Bloedoverdraagbare besmettingen
Besmettingen met door bloed overdraagbare micro-organismen kunnen in een ziekenhuis
voorkomen, zowel bij personeelsleden als bij patiënten. De voornaamste oorzaak is het zich per
ongeluk verwonden aan gebruikte naalden of scherp instrumentarium en door direct
bloed-bloedcontact.
Aids
Algemeen
HIV-besmettingen worden in de westerse wereld veelal waargenomen bij:
- homoseksuele en biseksuele mannen met frequent wisselende contacten
- intraveneuze drugsgebruikers
- kinderen van geïnfecteerde moeders
- personen afkomstig uit gebieden waar veel HIV voorkomt, zoals Oost- en Centraal-Afrika
- patiënten die bloedtransfusies en/of bloedproducten hebben gehad met ongecontroleerd
bloed
- seksuele partners van personen die tot de risicogroepen behoren
Na besmetting met het HIV kunnen na verloop van tijd antistoffen tegen het HIV worden aangetoond.
Een drager van antistoffen wordt seropositief genoemd. De meeste die seropositief zijn, hebben geen
verschijnselen van aids, maar zijn wel besmettelijk. Het kan jaren duren voordat iemand die besmet
is, aids ontwikkelt. Medicatie helpt deze fase uit te stellen
54
,Overdracht van het HIV
Het virus is seksueel overdraagbaar door besmettelijk sperma en in mindere mate door besmettelijk
vaginaal secreet. Als tweede is vooral bloed verantwoordelijk voor besmetting.
Hepatitis B
Hepatitis B-virus is de verwekker van acute en chronische hepatitis. Het is besmettelijk en wordt
overgedragen via besmet bloed, bloedproducten, seksueel contact of tijdens de geboorte wanneer de
moeder HBeAG positief is. Het begint met moeheid, misselijkheid, slechte eetlust en buikklachten en
daarna ontstaat icterus (geelzucht) welke zich enkele weken tot maanden aanhoudt. De incubatietijd
van hepatitis B varieert van 40 tot 180 dagen, waarbij de HBV-infectie soms subklinisch verloopt
(zonder verschijnselen). Dragers van het HBV en personen die een acute infectie doormaken, hebben
een hoge concentratie HBV in het bloed.
De kans dat door een prikaccident met bloed, waarin HBV aanwezig is, een infectie optreedt, is 6 tot
30%. Vele malen groter dan geldt voor het HIV. De prevalentie van dragerschap van het hepatitis
B-virus in de Nederlandse bevolking is 0,3-0,5%. In bepaalde risicogroepen is de prevalentie veel
hoger.
Inactivatie van HIV en HBV
Materiaal dat met HIV besmet is, kan in gedroogde staat lang overleven. Uit onderzoek is vastgesteld
dat HIV in vloeibaar plasma:
- bij kamertemperatuur tot maximaal 15 dagen
- bij 37 graden ०C tot maximaal 11 dagen en
- bij 54-56 ०C tot maximaal 3 uur nog aantoonbaar is
Sterilisatie en desinfectie methoden veranderen in de tijd en de eisen aan veiligheid worden steeds
hoger. Voordat men instrumentarium desinfecteert, dient het eerst goed te worden gereinigd, omdat
resten organisch materiaal de werkzaamheid van alcohol en chloorverbindingen verminderen. Het vuil
zijn heeft een nadelige invloed op de werking van het desinfectans, wat veroorzaakt wordt door
verschillende mechanismen.
Algemene preventieve maatregelen
- Prikaccidenten
Het meest voorkomende ongeval in de gezondheidszorg is waarschijnlijk het prikaccident.
Prikaccidenten gebeuren het meest bij het terugsteken van de naald in de beschermhoes,
tijdens het vervoer van een onbeschermde naald naar een afvalcontainer en tijdens de
verwerking van afval. Om deze risico’s te beperken, dient men gebruik te maken van een
naaldbeker, een harde plastic container met in het deksel een voorziening om de naald van
de spuit te verwijderen zonder daarbij de naald met de hand te hoeven aanraken. Alle
maatregelen dienen erop gericht te zijn dat bloedcontact wordt voorkomen.
- Handschoenen
Personen die in direct contact komen met bloed of andere lichaamsvochten dienen altijd
handschoenen te dragen. Terwijl ze gedragen worden, dienen andere zaken zoals pennen,
telefoon etc niet te worden aangeraakt. Wanneer dit toch gebeurt, dient het aangeraakte
voorwerp direct te worden gedesinfecteerd met alcohol van 70%.
- Maskers en beschermbrillen
Indien men werkzaamheden verricht waarbij er een kans bestaat dat door bijvoorbeeld
spatten van bloed of lichaamsvochten de slijmvliezen van de neus/mond en ogen worden
besmet, wordt geadviseerd maskers en beschermbrillen te dragen.
- In contact komen met bloed
Na verwonding aan een besmette naald of ander scherp voorwerp dient men de wond zolang
mogelijk te laten doorbloeden, te spoelen en vervolgens te desinfecteren.
- Vaccinatie
55
, Tegen het HBV is een actieve vaccinatie mogelijk. Deze vaccinatie is opgenomen in het
zuigelingenvaccinatieprogramma.
Creutzfeldt-Jakob ziekte (CJD)
Strikt genomen valt de Creutz-Jacob ziekte niet onder de bloedoverdraagbare ziekten. Er moeten
dezelfde voorzorgsmaatregelen worden genomen als Hepatitis B. Het is een zeldzame ziekte die 1
op de miljoen voorkomt en over de hele wereld voorkomen tussen de 17 tot 80 jaar. Het is een
degeneratieve hersenziekte gekenmerkt door spierspasme, toenemende dementie leidt tot een coma
en de dood. Het wordt geassocieerd met een slowvirusinfectie (enkele tientallen jaren), maar wordt
veroorzaakt door een prion, een besmettelijk eiwit dat heel resistent is ten opzichte van allerlei
vormen van inactivatie. het virus wordt aangetroffen in de hersenen, ruggenmerg, cerebrospinale
vloeistoffen en kan ook gevonden worden in de lymfeknopen, lever, nieren milt, longen en cornea. Het
agens is ongewoon goed bestand tegen verhitting, chemische desinfectie en radioactieve en
ultraviolette straling. Desinfectie zoals formaldehyde, glutaaraldehyde, ethanol en jodium blijken niet
of zeer onvoldoende te werken.
Preventie maatregelen
Men dient altijd de handen te wassen na blootstelling. Bij prikaccidenten met bloed dienen dezelfde
maatregelen te worden genomen zoals die voor Hepatitis B-besmettingen. Instrumenten en
materialen die in contact komen met bloed of weefsel van deze patiënten, dienen altijd disposable te
zijn.
12. Veiligheid
De drie factoren kunnen een bepaald risico met zich brengen voor de behandeling van de patiënt. De
patiënt krijgt te maken met:
- de personen die de zorg verlenen
Mensen kunnen fouten maken. Om dit te voorkomen kan worden gerealiseerd door een
goede opleiding van de mensen binnen een afdeling, door goede werkomstandigheden en
door op schrift gestelde procedures.
- de middelen die worden ingezet om de zorg te verlenen
De ziekenhuisorganisatie moet zorgen voor de juiste middelen om de patiënten zo goed
mogelijk te behandelen. Goede en voldoende apparatuur en eventueel hulpmiddelen
hiervoor.
- de organisatie die ervoor zorgt dat de zorg goed en verantwoord verleend kan worden
De ziekenhuisorganisatie in het algemeen, en de organisatie van een gespecialiseerde
afdeling moeten ervoor zorgen dat in de voorwaardenscheppende sfeer e.e.a. goed geregeld
is.
Veiligheid
De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) concludeert dat het van groot belang is om op grote
schaal systematisch werk te maken van de veiligheid voor patiënten en werknemers in de zorg.
Wat is veiligheid?
Veiligheid kan ook omschreven worden als de waarschijnlijkheid dat een gevaar niet optreedt. Het is
geen absolute, maar een relatieve grootheid en hangt af van een aantal factoren. Zo hangt de
veiligheid van de patient ondere andere af van:
- veilige en goede (elektrische) installatie
- veilige apparatuur (eigenschappen van de apparatuur)
- veilig gebruik en bediening van deze apparatuur (organisatie)
- de mensen die de behandeling verrichten (medewerkers)
56
