Samenvatting
Cost Accounting
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 2. De kostprijs ............................................................................................................................... 3
2.1 De basis over de kostprijs ........................................................................................................................ 3
2.2 De productietechnieken ............................................................................................................................ 3
2.2.1 Keuze uit verschillende productietechnieken .......................................................................... 3
2.2.2 Het veranderen van productietechniek ........................................................................................ 4
2.3 Wat voor kosten zijn er? ..................................................................................................................................... 5
2.4 De functies van de kostprijs.............................................................................................................................. 5
Hoofdstuk 3. De kostensoorten .................................................................................................................... 6
3.1 Inleiding ...................................................................................................................................................................... 6
3.2 Kosten van grond ................................................................................................................................................... 6
3.3 Kosten van grond- en hulpstoffen ................................................................................................................. 6
3.3.1 Technische en economische voorraad ........................................................................................... 7
3.3.2 Afval .................................................................................................................................................................... 7
3.4 Kosten van arbeid .................................................................................................................................................. 8
3.5 Kosten van diensten van derden .................................................................................................................... 9
3.6 Kosten van belastingen ...................................................................................................................................... 9
3.7 Kosten van vermogen ........................................................................................................................................10
Hoofdstuk 4. De kosten van duurzame productiemiddelen ............................................................11
4.1 Inleiding ....................................................................................................................................................................11
4.2 De capaciteit van een duurzaam productiemiddel ...........................................................................11
4.3 De Rationele capaciteit .....................................................................................................................................11
4.4 Overcapaciteit en incidentele orders ........................................................................................................12
4.5 Initiële overcapaciteit .......................................................................................................................................13
4.8 Interestkosten van duurzame productiemiddelen ............................................................................13
4.9 Kosten bij leasing versus afschrijvingskosten en interestkosten ..............................................14
Hoofdstuk 5. Kosten en bedrijfsdrukte ...................................................................................................15
5.1 Inleiding ....................................................................................................................................................................15
5.1.1 Constante kosten ...................................................................................................................................... 15
5.1.2 Variabele kosten ...................................................................................................................................... 15
5.2 De (naïeve) delingscalculatie ........................................................................................................................16
5.3 Normale bezetting en kostprijs ....................................................................................................................16
5.3.1 Bezettingsresultaten .............................................................................................................................. 17
5.3.2 Bezettingsresultaat en winstberekening................................................................................... 17
5.4 Kostprijsberekening volgens de equivalentiecijfermethode ........................................................18
Hoofdstuk 6. Direct costing en break-even-analyse ...........................................................................19
6.1 Inleiding ....................................................................................................................................................................19
6.2 Direct costing (de variabele kostprijscalculatie) ...............................................................................19
6.3 Periodewinst volgens absorption costing en volgens direct costing .......................................19
6.4 Absorption costing en direcy costing (Voorbeeld niet opgenomen) ........................................20
, 6.5 De break-even-analyse......................................................................................................................................20
6.5.1 De grafische bepaling van het break-even-punt ................................................................... 21
6.5.2 Het break-even-punt.............................................................................................................................. 21
6.5.3 De veiligheidsmarge .............................................................................................................................. 21
6.6 Het break-even-punt bij een handelsonderneming ...........................................................................22
6.7 Het indifferentiepunt .........................................................................................................................................22
6.8 Uitbesteding ............................................................................................................................................................23
Hoofdstuk 7. Directe en indirecte kosten ...............................................................................................24
7.1 Inleiding ....................................................................................................................................................................24
7.2 De opslagmethode voor kostprijsberekening .......................................................................................24
7.2.1 Enkelvoudige (primitieve) opslagmethode ............................................................................. 24
7.2.2 Meervoudige (verfijnde) opslagmethode .................................................................................. 24
7.3 Machine-uurtarief ...............................................................................................................................................25
7.4 Afval en uitval ........................................................................................................................................................25
7.4.1 Uitvalkosten doorberekenen ............................................................................................................ 25
7.4.2 Initiële uitvalkosten ............................................................................................................................... 26
Hoofdstuk 8. De kostenplaatsenmethode en Activity Based Costing ...........................................27
8.1 Inleiding ....................................................................................................................................................................27
8.2 Kostenplaatsen .....................................................................................................................................................27
8.3 Kostenbeheersing ................................................................................................................................................28
8.4 Kostenverdeelstaat en kostenverrekenstaat ........................................................................................29
8.5 ABC (Activity Based Costing) .........................................................................................................................29
Hoofdstuk 9. Verschillenanalyse en budgettering ..............................................................................31
9.1 Inleiding ....................................................................................................................................................................31
9.2 Nacalculatie ............................................................................................................................................................31
9.3 Prijsverschillen en efficiencyverschillen .................................................................................................31
9.4 Planning en budgettering ...............................................................................................................................32
9.4.1 Soorten budgetten ................................................................................................................................... 33
9.4.2 Activity Based Budgetting ................................................................................................................... 34
9.4.3 Analyse van verschillen tussen budget en werkelijke kosten ...................................... 34
9.5 Omzetanalyse .........................................................................................................................................................34
9.6 Balanced scorebord ............................................................................................................................................34
,Hoofdstuk 2. De kostprijs
2.1 De basis over de kostprijs
Ondernemingen moeten over productiemiddelen beschikken om goederen te kunnen
produceren of diensten te leveren. Wat zijn productiemiddelen? Denk hiervoor aan een
machine die een handeling doet om een product te maken, de grondstoffen die in deze
machine gaan en natuurlijk de eventuele mensen die erbij moeten staan om de machine te
bedienen. Dit brengt kosten met zich mee, want een machine moet je onderhouden, de
grondstoffen moet je inkopen en een persoon moet je loon betalen. Uiteindelijk kom je dan
uit op de kostprijs van een product.
Van te voren stel je een verwachting vast, dat is de normatieve kostprijs. We nemen hier de
kosten van een product, waarmee zo doelmatig mogelijk wordt gewerkt. Dit betekent dat er
geen rekening wordt gehouden met eventuele verspillingen.
Stel je hebt grondstoffen voor 10 euro per kilo grondstof. Waar haal je dan deze prijs
vandaan? Je kunt kijken naar wat een onderneming eerder heeft betaald, bijvoorbeeld
vorige maand. Dit wordt de historische inkoopprijs genoemd. Of je kijkt naar wat je nu moet
betalen en dan noemen we het de vervangingsprijs.
Als je uit gaat van rationeel handelen, dan kijken we uiteraard naar de huidige tijd en
daarom de vervangingsprijs. We nemen dan de kosten van vervanging op in de kostprijs.
Naast de kosten hierboven genoemd, moet ook rekening gehouden worden met de
rentekosten indien aanwezig. Vaak zal een onderneming geld lenen om een machine aan te
schaffen, simpelweg vanwege het feit dat de machine duur is. De rente die hiervoor betaald
moeten worden, nemen we op in de kostprijs. Verder, wat mogelijk raar klinkt, is dat je ook
de kosten van eigen vermogen moet berekenen en verwerken in de kostprijs. Een
ondernemer kon kiezen voor een alternatief, zoals het investeren in staatsobligaties. Dat
heeft hij niet gedaan en hiermee mist de ondernemer de renteopbrengst. Deze gemiste
renteopbrengst vormt voor de onderneming een kostenpost. Ook wel: “Opportunity costs”
genoemd
We kunnen nu zeggen dat er drie aspecten zijn bij de berekening van de kostprijs:
• Prijsaspect; de vervangingswaarde van de verbruikte productiemiddelen
• Hoeveelheidsaspect; Welke productiemiddelen zijn nodig, ook wel de
standaardhoeveelheid.
• Renteaspect; de rentekosten over vreemd en eigen vermogen.
2.2 De productietechnieken
2.2.1 Keuze uit verschillende productietechnieken
We gaan dus uit van de standaardkosten. Deze zijn moeilijk te bepalen in verband met de
verschillende productietechnieken. Elke product kan op verschillende manieren worden
gemaakt en elke product heeft op zijn eigen manier zijn eigen kostprijs, met andere
woorden kosten per productietechniek kunnen verschillend zijn.
Wel gaan we van uit dat de ondernemer rationeel handelt, dus kiest de ondernemer de
productietechniek met de laagste kostprijs. Dit mag niet leiden tot slechte producten die
onverkoopbaar zijn.
3
,De gekozen productietechniek staat niet voor altijd vast. Door nieuwe technologieën
ontstaan nieuwe productiemiddelen die kosten kunnen besparen.
Laten we eens een voorbeeld nemen waarbij we “Mogelijkheid 1” en “Mogelijkheid B”
hebben. De kostprijs van A = 50 euro per product en B 75 euro per product. Als de
onderneming kiest voor B, dan moet de kostprijs worden gesteld op 50 euro, want de
productie vindt niet doelmatig plaats. Er is dan sprake van verspilling en deze verspilling
nemen we niet op in de kostprijs. Als de onderneming de kostprijs stelt op die 75 euro, dan
kan die niet concurreren en dus failliet gaan.
Eerder hadden we het over standaardkosten en standaardhoeveelheden.
Standaardhoeveelheden zijn de hoeveelheden grondstoffen/arbeidsuren/etc, die bij de
meest doelmatige productietechniek worden gebruikt per product.
2.2.2 Het veranderen van productietechniek
Zoals aangegeven kunnen veranderingen leiden tot een overstap naar een andere
productietechniek. Wanneer is het verstandig om dat te doen? Hier is het belangrijk om dan
de omslagpunt, ook wel indifferentiepunt te berekenen.
Stel de grondstofkosten stijgt en de prijs van arbeid blijft gelijk. Het duurder worden van
grondstoffen zal op den duur leiden tot een overstap naar een techniek waarbij andere
grondstoffen worden gebruikt. In het algemeen kunnen we stellen dat bij een stijging van de
prijs van een productiemiddel, een onderneming gaat zoeken naar een alternatief om de
kosten zo laag mogelijk te houden en de winst zo hoog mogelijk.
Voorbeeld
Techniek A: 1 uur arbeid en 2 kilo grondstof
Techniek B: 0,5 uur arbeid en 3 kilo grondstof
De prijzen van arbeid en grondstof zijn 20 en 15 euro.
Gekozen is A, omdat die goedkoper is.
1*20 + 2g = 0.5 * 20 + 3g
20 + 2g = 10 + 3g
2g – 3g = 10 – 20
-g = -10
g = 10
Dit betekent als grondstoffen met 10 euro duurder wordt, dan passen we de
productiemethode aan.
Concluderend kunnen we stellen dat in het bovenstaande voorbeeld het omslagpunt steeds
ligt op het punt waar:
𝑃𝑟𝑖𝑗𝑠 𝑎𝑟𝑏𝑒𝑖𝑑 𝑝𝑒𝑟 𝑢𝑢𝑟
=2
𝑃𝑟𝑖𝑗𝑠 𝑔𝑟𝑜𝑛𝑑𝑠𝑡𝑜𝑓 𝑝𝑒𝑟 𝑘𝑖𝑙𝑜
Als de verhouding groter is dan 2, kiezen we voor techniek B en lager voor Techniek A.
Wanneer we gaan overstappen dien je de standaardhoeveelheden aan te passen naar d
doelmatiger productietechniek, het is dus belangrijk om niet de oude getallen te gebruiken!
4
, 2.3 Wat voor kosten zijn er?
We hebben het eerder gehad over arbeidskosten en grondstofkosten. Dit zijn uiteraard niet
de enige kosten, maar laten we eens over de categorieën gaan.
1. Constante en variabele kosten
Constante kosten zijn kosten die vast blijven en niet veranderen door een stijging in
productiehoeveelheid (Dit is tot een zeker hoogte, stel een container is constant, maar kan
veranderen door het meer maken van producten). Variabele kosten veranderen wel mee
met de productiehoeveelheid.
2. Directe en indirecte kosten
Directe kosten zijn duidelijk en direct te koppelen aan een gemaakt product. Dit kan niet bij
indirecte kosten. Stel grondstofkosten zijn direct te herleiden naar het product (directe
kosten) De kosten van vrachtwagen zijn indirect, omdat deze kosten onzeker zijn over de
hoeveelheid kosten per product.
2.4 De functies van de kostprijs
De berekening van de kostprijs wordt ook wel ‘calculatie’ genoemd, er worden twee
gemaakt, namelijk de voorcalculatie en de nacalculatie. Als de kostprijs voor het begin van
het productieproces bepalen, dan is dat voorcalculatie (standaardprijzen en
standaardhoeveelheden. Doen we het achteraf, dan is het nacalculatie. Waarom doen we
een nacalculatie? Controleren of er verschillen zijn, waarom deze verschillen er zijn en wat
we moeten doen om de calculatie nauwkeuriger te maken.
De kostprijsberekening, en dan met name de voorcalculatie, heeft de volgende functies:
• Winstgevendheid bepalen.
• Een verkoopprijs vast te stellen.
• Een offerte op te stellen.
5
