Samenvatting Handboek rehabilitatie voor zorg en welzijn:
Hoofdstuk 1 Rehabilitatie en herstel:
Rehabilitate een woord met 2 betekenissen, namelijk ‘eerherstel en ‘re alidate ’
Eerherstel is belangrijk omdat de wensen, behoefen en inzichten an mensen met ernstge
langdurige beperkingen en partcipateproblemen lange tjd niet gehoord werden’
Rehabilitatetechnieken kunnen hen helpen om hun eigen geluid te laten horen, en kunnen de
omge ing helpen om zich accepterend en faciliterend op te stellen’
Re alidate is belangrijk, omdat een le en met een ernstge langdurige beperking of een
partcipateprobleem zeker niet berekent dat dit geen zin ol le en meer zou kunnen zijn’
Rehabilitatetechnieken kunnen mensen ondersteunen om hun sterke en capaciteiten erder te
ontwikkelen en te benuten’
Rehabilitate is oorspronkelijk ontwikkeld oor mensen met ernstge langdurige fysieke of psychische
beperkingen en partcipateproblemen’ Tegenwoordig worden rehabilitatetechnieken ook breder
toegepast, zoals bij mensen in achterstandsituates, teneinde onnodige in alidering en
partcipateproblemen te oorkomen’
Defnite rehabilitate is mensen met ernstge langdurige beperkingen en partcipateproblemen
ondersteunen bij het erkennen, kiezen, erkrijgen en behouden an hun act iteiten- en
partcipatedoelen’
Rehabilitate richt zich op de mogelijkheden an de persoon met functoneringsproblemen, waar
andere hulp erleningsbenaderingen zich op de problemen richten’ Helpt mensen bij het ontdekken
an hun mogelijkheden om zo zelfstandig mogelijk als burger aan de samenle ing deel te nemen’
Daartoe besteedt rehabilitate ooral aandacht aan het o erwinnen an belemmeringen in het
uit oeren an alledaagse taken en act iteiten bij ’ het huishouden doen, huiswerk maken, het
oeren an een sollicitategesprek en in het er ullen an maatschappelijke rollen
Rehabilitate richt zich in de praktjk op de olgende gebieden
- Wonen en zelfzorg
- Werken, dagbesteding en Vrije tjd
- Opleiding en leren
- Sociale en familiecontacten
Indi idueel rehabilitate benadering (IRB) in de jaren 70 en 80 ontwikkeld onder de naam Psychiatric
rehabilitaton ontwikkeld door het Amerikaanse Center for Psychiatric Rehabalitaton an Boston
Uni ersity’ Ontstond als reacte op de grote insttutonalisering in de jaren 60 en 70’ Veel mensen
belanden op straat’
Herstel Een zeer persoonlijk en uniek proces waarin iemands op atngen, waarden, ge oelens,
doelen en rollen eranderen’ Het leidt tot een le en met meer oldoening, waarin hoop een plaats
heef en men kan ge en en nemen ondanks de beperkingen en partcipateproblemen die met de
aandoening gepaard gaan’ Herstel heef te maken met het ontstaan an en nieuwe betekenis en zin
in het le en, terwijl men o er de ge olgen an de aandoening heen groeit’
1
, Aspecten an herstel en herstel ondersteunende zorg
Aspecten an herstel Herstel ondersteunende zorg Beoogd resultaat
Als je wilt werken aan… Kun je gebruikmaken an… Om te bereiken…
Herstel an persoon of identteit - Zelfhulpgroepen - Herstel persoonlijke identteit
- Herstelwerkgroepen - Zelfge oel, zinge ing
- Psychotherapie,
gesprek
Herstel an gezondheid - Bemoeizorg - Minder symptomen
- Behandeling - Genezing
- Psychotherapie - Beter omgaan met symptomen
- Zelfmanagement
Herstel an dagelijks functoneren - Rehabilitate - Dagelijks functoneren
Herstel an rollen - Rehabilitate - Rol functoneren
- Stgmabestrijding - Herstel an maatschappelijke
- Kwartermaken identteit
- Meer welkom in de gemeenschap
Herstelondersteuning en herstel ondersteunende zorg
De ondersteuning an herstel bij lichamelijke of psychische aandoeningen noemen we
herstelondersteuning’ Herstelondersteuning indt oor het grootste deel buiten de zorg plaats,
namelijk door lotgenoten, familieleden, collega s en maatschappelijke instantes’ Zodra deze
ondersteuning echter geboden wordt anuit de zorg, genomen we haar herstel ondersteunende
zorg’
Belangrijk is dat professionele hulp terughoudend wordt ingezet’
Kenmerken an herstel ondersteunende zorg
De hulp erlener
- Heef een attude an hoop en optmisme en draagt deze uit
- Is present (aandachtg aanwezig)
- Gebruikt zijn professionele referentekader op een terughoudende en bescheiden wijze
- Maakt ruimte oor, ondersteunt het maken an en sluit aan bij het eigen erhaal an de
cliënt’
- Erkent, benut en stmuleert het benuten an eigen kracht an de cliënt (empowerment)
zowel indi idueel als collectef
- Erkent, benut en stmuleert de er aringskennis/er aringsdeskundigheid an de cliënt
- Erkent, benut en stmuleert de ondersteuning an de cliënt door belangrijke anderen
- Is gericht op het erlichten an lijden en het ergroten an eigen regie/autonomie
2
,Verschillen tussen herstel en rehabilitate
Rehabilitate Herstel
Hulp erlenings orm Geen hulp erlening
Proces an cliënt en hulp erlener Proces an de cliënt
Gericht op eigen act iteiten- en Gericht op empowerment weer macht krijgen
partcipatedoelen inzake wonen, werken, leren o er je ziekte, jezelf en je omstandigheden
en sociale contacten
Gericht op het herstel an act iteiten (dagelijks Gericht op wat de cliënt belangrijk indt in zijn
functoneren) en partcipate (rol functoneren) le en’
Doelgroep en maatschappelijke betekenis an rehabilitate
Doelgroep
- Mensen met fysieke beperkingen
- Mensen met zintuigelijke beperkingen
- Mensen met erstandelijke beperkingen
- Mensen met psychische beperkingen
- Getraumatseerde luchtelingen
- Dak- en thuislozen
- Versla ingsproblematek
- Forensische psychiatrische achtergrond
- Ernstge erstandelijke beperkingen
- Ouderen en jongeren (belangrijke nieuwe doelgroep)
Bij ouderen gaat het om het behouden an een zelfstandig le en zo lang als de oudere dat wenst en
zo lang als het mogelijk is’
Bij jongeren gaat het om het inden an een wensin ulling en het erwer en an oldoende
zelfstandigheid ondanks een mogelijke gebrekkige thuissituate of een emotoneel en intellectuele
achterstand in een steeds complexere samenle ing’
Rehabilitate kan intramuraal, semimuraal en ambulant ingezet worden’
Om ang an de doelgroep
Er zijn in Nederland onge eer 187’000 mensen met een erstandelijke beperking (inclusief de
mensen die in een instelling erblij en) en 100’000 chronische psychiatrische patënten (oudere
psychiatrische patënten, dak- en thuislozen en psychiatrische patënten in ge angenissen
meegerekend)’ 281’000 mensen met ernstge psychiatrische aandoeningen (inclusief een deel an de
mensen met een ersla ing)’ Verder is 9 tot 10% an de Nederlandse be olking te kenschetsen als
probleemdrinker’
395’000 mensen gebruiken alcohol en 82’400 zijn alcoholafhankelijk’ Voor cannabis zijn deze
ge allen 40’200 respecte elijk 29’300’ Er zijn 14’000 harddrugs erslaafden’ In 2013 waren er 1,4
miljoen mensen die deel uitmaakten an de 726’000 huishoudens onder de lage-inkomensgrens’
Voor 376’000 mensen en 190’000 huishoudens bestond deze situate al enkele jaren’ Hoe groot de
groep exact is, is niet ast te stellen, omdat er eel o erlap is tussen de groepen’ Wel is
geconcludeerd dat de chronische ziekten en gehandicapten tot de meest achterstelde groep in onze
samenle ing behoren’
3
, De maatschappelijke betekenis an rehabilitate het scheppen an de best mogelijke
maatschappelijke oorwaarden oor integrate en re-integrate an mensen met beperkingen in de
samenle ing’ De samenle ing dient hier een bijdrage te le eren enerzijds door acceptate en
ont ankelijkheid, en anderzijds door het zo eel mogelijk uitbannen an stgma s, discriminate en
uitsluitng’
Herstelprocessen gaan gepaard met een groei an empowerment en er aringsdeskundigheid’
Empowerment het erkrijgen an zeggenschap o er de eigen leefomge ing en hulp erlening, maar
ook het terugkrijgen an een zekere macht o er de ziekte, het eigen functoneren en het zelfeeld’
Er aringsdeskundigheid dat men het erhaal an de eigen er aringen deelt met lotgenoten’ Door dit
proces leert men op den duur hoe de eigen er aringen passen in een wij- erhaal en hoe dit te
gebruiken alt in erschillende andere contexten, zoals erbetering an zorg, beleids oorbereiding of
politeke acte’
Restpost uitbehandelde en opgege en ge allen’
Ontwikkeling an er aringsdeskundigheid is een onderdeel an empowerment en een machtg
middel tegen stgma s en incriminate’
Maatschappelijke betekenis an rehabilitate
- Er is hoop oor mensen met ernstge langdurige beperking en partcipateproblemen
- Herstel is mogelijk
- Chroniciteit is niet hopeloos en geen restpost
- Empowerment is een centrale factor
- Mensen met beperkingen en partcipateproblemen die hun er aringen inzeten ten behoe e
an lotgenoten en anderen er aringsdeskundigheid
- Stgma s, discriminate en uitsluitng kunnen en moeten worden bestreden
Hoofdstuk 2 Lijfsbehoud, levenskunst en lessen m (van) te leren:
Fasen an herstel
O erweldigd worden door de In de 1e fase er aart de persoon in kweste ooral erwarring en ontreddering als ge olg
aandoening an de o erweldigende symptomen’ Hij of zij is ooral gericht op zowel mentaal als
lichamelijk o erle en’ Deze fase wordt gekenmerkt door hopeloosheid en
machteloosheid en ge oelens an isolement an zichzelf (het zelf an oor de
aandoening), an anderen en an de omge ing’
Worstelen met de aandoening In de 2e fase dient zich de raag aan hoe een le en geleefd kan worden met de
aandoening’ Manieren worden ontwikkeld om actef met de symptomen en het zelf te
her inden’ Er wordt ooral geworsteld met een gebrek aan zelf ertrouwen en adequate
reactes op de aandoening’ Er is nog steeds de angst om opnieuw o erspoelt te worden
door de aandoening’
Le en met de aandoening In de 3e fase wordt de angst minder, omdat een kiem an ertrouwen groeit dat
omgegaan kan worden met de aandoening’ De persoon in kweste ontwikkelt een nieuw
‘zelf en leert zijn of haar bewerkingen en sterke kanten kennen’ De erbondenheid met
belangrijke anderen wordt hersteld, alsmede oude en nieuwe rollen’ Beperkingen als
ge olg an de aandoening worden nog steeds ge oeld, maar er is een luchtha en, een
niche, ontwikkeld’
Le en oorbij de aandoening In de 4e fase an het herstelproces ten slote raakt de aandoening meer naar de
achtergrond’ De erbondenheid met anderen wordt ge oeld en gewaardeerde rollen
kunnen worden ingenomen’ Talenten en mogelijkheden komen tot uitdrukking op de
di erse terreinen en capaciteiten worden getest’ Er is ruimte oor een nieuwe betekenis
en nieuwe doelen in het le en’
4
