Thema 4: Het stelsel van rechtsbescherming
Dit thema gaat over de verschillende procedures die gestart kunnen worden tegen de EU of
instellingen van de EU: de inbreukprocedure, beroep tot nietigverklaring van EU-recht of EU-
handelingen en de schadevergoedingsactie.
Algemeen:
Belangrijke begrippen voor dit leerstuk:
Handhaving: het toezicht op de naleving van de verplichtingen die voortvloeien uit
EU-recht voor EU-instellingen, lidstaten of particulieren.
Rechtsbescherming: de mogelijkheid voor particulieren om rechten die zij ontlenen
aan EU-recht ten gelde te maken bij de rechter en de taak van de rechter om te
zorgen dat hun rechten daadwerkelijk beschermd worden.
Handhaving is de keerzijde van rechtsbescherming, maar ze staan ook hand in hand. Als er
een richtlijn is en een lidstaat houdt zich hier niet aan, dan kun je als burger een beroep doen
op de richtlijn, dit is een manier om te zorgen dat EU-recht effectief is.
In art. 19 lid 1 VEU (daadwerkelijke rechtsbescherming) is neergelegd dat het HvJ, het
gerecht en gespecialiseerde rechtbanken de lidstaten moeten voorzien in de nodige
rechtsmiddelen om daadwerkelijke rechtsbescherming op de onder het recht van de Unie
vallende gebieden te verzekeren.
Daarnaast speelt ook art. 4 lid 3 VEU (loyaliteitsbeginsel) een rol, lidstaten moeten loyaal
zijn aan de EU.
Procedures bij HvJ:
Prejudiciële procedures art. 267 VWEU
Inbreukprocedures art. 258 VWEU
Het HvJ mag zich niet uitspreken over maatregelen van lidstaten t.a.v. handhaving van
openbare orde en bescherming binnenlandse veiligheid art. 276 VWEU, dit valt buiten de
reikwijdte.
Procedures bij Gerecht:
Beroep tot nietigverklaring van EU-recht of EU-handelingen door particulieren of
ondernemingen art. 263 VWEU
De rechtsgangen art. 19 lid 3 VEU
Het HvJ doet uitspraak bij:
1. Directe beroepen
Het Hof (incl. Gerecht) treedt op als beslechter van geschillen tussen de volgende
partijen:
EU-instellingen onderling
Lidstaten onderling
Lidstaten en EU-instellingen
Particulieren en EU-instellingen
De directe beroepen bij HvJ EU of gerecht zijn:
Inbreukprocedure art. 258 VWEU
Beroep tot nietigverklaring van EU-recht of EU-handelingen art. 263 VWEU
Schadevergoedingsactie art. 340 VWEU
Beroep wegens nalaten art. 265 VWEU
2. Indirecte beroepen (prejudiciële procedure)
Het HvJ EU mag prejuciële beslissingen art. 267 VWEU doen op verzoek van een nationale
rechter, het gaat hier om geschillen bij de nationale rechter tussen ofwel particulieren en
lidstaten ofwel particulieren onderling.
3. In de overige bij Verdragen bepaalde gevallen
, Een voorbeeld is neergelegd in art. 218 lid 11 VWEU: de bevoegdheid van HvJ EU om
advies te geven over ontwerpakkoorden tussen de Unie en derde landen art. 218 lid 11
VWEU.
Acties tegen verschillende groepen
Groep 1: acties tegen besluiten of gedragingen van lidstaten wegens strijd met
Unierecht. Welke acties zijn er mogelijk?
Inbreukprocedure art. 258 VWEU
Prejudiciële procedure art. 267 VWEU: kan ook worden gebruikt om schending van
EU-recht door lidstaten vast te stellen.
Groep 2: acties die mogelijk zijn tegen besluiten van EU-instellingen wegens
strijdigheid met EU-recht. Welke acties zijn er mogelijk?
Beroep tot nietigverklaring art. 263 VEU
Beroep wegens nalaten te handelen art. 265 VWEU
Beroep tot schadevergoeding art. 268 jo. 340 VWEU
Prejudiciële procedure art. 267 VWEU: nationale rechters mogen ook vragen over de
geldigheid van EU-besluiten stellen.
Groep 3: acties tegen handelingen van particulieren, die handelen in strijd met EU-
recht. Welke acties zijn er mogelijk?
Prejudiciële procedure art. 267 VWEU: deze handelingen spelen zich namelijk af op
nationaal niveau en dus bij de nationale rechter.
De inbreukprocedure art. 258 VWEU
Wanneer lidstaten EU-recht niet correct naleven dan kan de commissie o.g.v. art. 258 VWEU
of een andere lidstaat o.g.v. art. 259 VWEU de lidstaat aanspreken op de verdragsinbreuk.
De situatie van art. 259 VWEU komt niet vaak voor, want lidstaten vinden het niet prettig om
andere lidstaten te dagen omdat zij onderlinge vrede willen bewaken, heeft te maken met de
diplomatieke verhoudingen.
Waar kan de inbreuk op zien? (beroepsgronden)
Commissie ziet op toezicht van toepassing van EU-recht (onder toezicht van het HvJ EU) art.
17 lid 1 VEU en kan in actie komen wanneer sprake is van een van onderstaande gevallen.
Niet-nakoming van de verplichting die krachtens EU-recht op een lidstaat rust kunnen
bestaan uit de volgende beroepsgronden:
Niet-correcte implementatie/nalaten van implementeren
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jmschoon. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
