2022
Herfsttij der
Middeleeuwen
TENTAMENSTOF
DRIESTAR EDUCATIEF | LVO GESCHIEDENIS 2
0
,Inhoud
Geen inhoudsopgavegegevens gevonden.
1
,Literatuur
• Blockmans, W., Hoppenbrouwers, P. (2016). Eeuwen des onderscheids. Een geschiedenis van
middeleeuws Europa. Een geschiedenis van middeleeuws Europa. Compleet herziene editie.
Amsterdam, Uitgeverij Bert Bakker.
• Het betreffende gedeelte uit de Kennisbasis docent geschiedenis bachelor
• Het betreffende gedeelte uit Van Riessen, M., Rovers,F. & Wildschut, A. (2011). Oriëntatie op
geschiedenis. Assen, uitgeverij Van Gorcum.
• Door docent uitgereikt studie- en bronnenmateriaal met betrekking tot de in de colleges
behandelde thema’s.
Dit document is opgebouwd in blokken van zes.
2
, Blok 1 - Late Middeleeuwen: waardering van de periode – nabloei
of opmaat voor de Renaissance?
Blockmans - Eeuwen des Onderscheids – blz. 10-15
De begrippen Middeleeuwen, Humanisme en Renaissance
In Middeleeuws Europa leefden de mensen doorgaans lokaal, het Christendom doortrok
leven en handelen, de huidige landen en grenzen bestonden niet, Europa was veel minder
ontwikkeld dn bv de Islamitische cultuur. In DE ME ontstonden: Talen, begin van
Nationalistisch denken eb vorming van staten, urbanisatie, politieke structuren gebaseerd op
medezeggenschap, economische ontwikkelingen en commerciële netwerken, verbreiding
van het Christendom, wetenschappelijke ontwikkelingen, dit werden de grondslagen voor het
latere Europa en voor de rest van de wereld.
De humanisten spraken over Medium Aevum en benadrukten het belang van de
klassieken. Het Latijn werd de taal van de wetenschap en het werd onderwezen op de
scholen. In de 17e eeuw komt er in de katholieke landen belangstelling voor de ME, de
protestanten benadrukken het belang van alles na de reformatie. Pas in de 19e eeuw
ontstaat er belangstelling voor de ME gotiek, nadat de Romaanse kerken en kloosters bij de
Franse Revolutie waren afgebroken.
De kunstmatige scheiding ME/Ren, is versterkt door het boek van Burckhardt: Die
Kultur der Renaissance in Italië. Het versterkte het idee van een kunstmatige scheiding.
Perioden en maatschappijtypen.
Periodisering heeft zin als er sprake is van een verandering die in vele lagen en op meerdere
gebieden van een cultuur ingrijpt, bv de industrialisatie, of de overgang van het Romeinse
Keizerrijk naar de vroege ME. (ME is overigens een begrip met een West-Europese
grondslag). Vraag: beteken de veranderingen vanaf de tiende eeuw een wezenlijke
verandering waardoor een nieuw maatschappijtype ontstond en zijn de veranderingen vanaf
de vijftiende eeuw daarvan een voortzetting is of dat opnieuw een verandering?
De ontwikkelingen in de ME vonden goeddeels plaats vanuit het zuiden en het westen:
1. Het verval van het RR, en daarmee van de gecentraliseerde staatsvorm met de erbij
behorende productie, distributie en besturing.
2. Migratie van stateloze samenlevingen
3. Vergroting van de landbouwproductie in het kader van locale heerschappijen
waardoor urbanisatie mogelijk werd.
4. Diepgaande commercialisering waardoor de vorming van dynastieke staten werd
ondersteund.
5. De ontwikkeling van een nieuwe spiritualiteit onder de massa van gelovigen.
6. Verschriftelijking van de communicatie.
De grote ontwikkeling, bv urbanisatiegraad, het verdwijnen van de slavernij, Het exporteren
van de Europese samenlevingsmodel naar de rest van de wereld ed., zetten niet in de
vijftiende/zestiende eeuw. Voor deze ontwikkelingen lijken de vierde eeuw en de tiende tot
de twaalfde eeuw veel belangrijker.
Regionale diversiteit.
Deze was groot en het besef van kerk en staat als overkoepelende instanties was niet zo in
het collectief bewustzijn ingeslepen als nu.
3