Jodendom in de praktijk
Lou Evers & Jansje Stodel
H.1 : Het Joodse leven van alledag
1.1 613 Mitswot (voorschriften)
Joden verstaan onder de Bijbel alleen Tenach. De T van Tenach staat voor Tora, 'leer', en
bevat de 5 boeken Mozes. In de Tora staan 613 voorschriften, 248 geboden en 365
verboden. Deze voorschriften worden mitswot genoemd. Mitswot zijn te onderscheiden in:
- mitswot been adam Lamakoom (voorschriften tussen mens en G'd)
- mitswot been adam lachavero (voorschriften tussen mens en medemens)
Veel voorschriften hebben betrekking op de tempel die in het jaar 70 verwoest is.
Tora bestaat uit schriftelijke leer (vijf boeken Mozes) en mondeling leer (Misjna)
Liberale en orthodoxe joden hebben verschillende opvattingen over de oorsprong van de
Misjna. In liberaal-Joodse kring ziet men de Misjna als commentaar op de schriftelijke leer.
1.2 Kasjroet (spijswetten)
Het geheel van bepalingen in de Tora omtrent eten en drinken wordt kasjroet genoemd
(spijswetten). Dit betekent ‘geschikt voor consumptie’.
In Leviticus en Deuteronomium staan spijswetten.
- sjechita --> dier moet op rituele wijze geslacht zijn
- trefa = ongeoorloofd --> gestorven of geschoten dier
- sjocheet = rituele slachter, scheidt kop en romp door 1 zaagbeweging
- het is verboden bloed te eten. ,,Gij zult geen bloed eten, want de ziel van het vlees is in het
bloed.” (Lev. 17:10-24)
- gedeelten van heup mogen niet gegeten worden herinnert aan het verhaal van Jakob
uit Gen. 32
- scheiding vlees en melkproducten. ,,Gij zult geen bokje koken in de melk van zijn moeder”
(Ex. 23: 19 en Deut 14: 210
Verboden: zwijn, haas, kameel, schaal -en schelpdieren, sommige vogels
Toegestaan: hoeven, waarvan hoeven geheel gespleten en herkauwend
- kasjroet-lijst --> lijst met geoorloofd voedsel die rabbijn samenstelt
- parve producten --> vrij van vlees - en melkbestanddelen
- hechsjer - bewijs van vervaardiging onder rabinaal toezicht
Joden die de spijswetten zeer strikt naleven, zullen alleen bepaalde producten uit Israel eten
als deze ‘gema’aserd’ zijn, d.w.z. dat er een tiende vanaf is genomen naar Bijbels voorschrift.
,1.3 Jaartelling, kalender
Het Joodse kalendersysteem is luni-solairsysteem, een combinatie van maan - en
zonnejaren. Het gaat uit van de tijd die de maan nodig heeft om de aarde te draaien en weer
op dezelfde plek uit te komen, vermenigvuldigd met 12. De Joodse kalender kent maanden
van 29 en 30 dagen, het Joodse jaar telt 354 dagen. De verschillen tussen maan - en
zonnejaar worden gecorrigeerd door zevenmaal in de negentien jaar een schrikkelmaand in
te lassen.
1.4 Tekens/symbolen aan lichaam en huis
Telfilien (gebedsriem)
De meest essentiële Joodse geloofsbelijdenis: Sj'ma Jisraeel Hasjeem Elokenoe Hasjeem
Echad (Hoor, Israel, de Eeuwige is onze G'd, de Eeuwige is Een). De opdracht is om van G’d te
houden met ‘heel je hart, heel je ziel en heel je vermogen’. De tekstfragmenten worden op
hun plek gehouden door het aanleggen van tefilien, gebedsriemen, die zo worden
aangebracht dat symbolisch een verbinding ontstaat met het hart, zetel van het gevoel, het
hoofd, zetel van de geestelijke vermogens en de hand als aanduiding van kracht. De
voornaamste bestanddelen zijn twee 'huisjes' met rollen perkament die verwijzen naar bijbel
en waarneming. De telifien worden aangelegd door mannen van dertien jaar en ouder
tijdens het ochtendgebed thuis of in de synagoge. Het zijn getuigenissen van de band tussen
G'd en het Joodse volk. Door letters te combineren ontstaat SJadai (= Almachtige)
Gebedsriemen worden alleen op werkdagen gedragen.
Mezoeza
Aan de deurposten van hun huis hebben Joden een kokertje. Hierin zit de mezoeza, een
rolletje perkament met tekst Sj'ma. De citaten hebben betrekking op de liefde voor G’d met
hart, ziel en vermogen.
Mezoeza = deurpost, wordt bevestigd aan alle rechter deurposten. Letters vormen het
woord Sjadai
Talliet en tsietsiet
De tailliet is een gebedskleed. Tsietsiet zijn gedenkkwasten die herinneren aan de
grondslagen van het Joodse leven. De wijze waarop de tsietsiet zijn samengesteld zit vol
symboliek. De getalswaarde is 600. Er zijn 5 knopen, 8 draden. Dus: 613,aantal mitswot in
Tora. 39 windrichtingen herinnert aan 39 categorieën van werk die op sjabbat niet zijn
toegestaan.
Mageen Davied (davidsster)
De davidsster is van oorspong geen Joods symbool. Vanaf 1354 werd het een Joods
embleem, ook bij oprichting Israel in 1948.
, Sj'ma, achttiengebed en kaddiesj
- Sj'ma Jisraeel: 'Hoor, Israel, de Eeuwige is onze G'd, de Eeuwige is Een' is grondgedachte
van Joods geloof. In de sidoer ( = gebedenboek) is het opgenomen als onderdeel van
ochtend - en avondgebed. Ook aan slot Jom-Kippoerdienst (grote Verzoendag) en op het
moment van sterven wordt dit uitgesproken.
- Sjemonee esree (achttiengebed)18 verwijst naar 18 delen waaruit dit gebed is opgebouwd.
Omdat het staande wordt uigesproken, wordt het ook amida genoemd (= staan). Getal 18
staat voor 'chai' = leven, in psalm 29 komt G'd 18 maal voor, gebed houdt Jood overeind, 18
essentiele wervels wervelkolom, namen aardsvaders Abraham, Isaac en Jakob komen 18 x
voor in de Tenach.
Eerste 3 delen bestaan uit lofprijzingen. Laatste: bede om herstel tempel, dankgebed en
bede om vrede. 13 'doordeweekse' delen: beden om wijsheid en inzicht, terugkeer tot G'd,
vergeving van zonden etc. Voordeel: men kan overal ter wereld naar sjoel (synagoge) gaan,
een sidoer (gebedenboek) pakken en meedoen.
Kaddiesj
Kaddiesj = gebed voor dode en heiliging van G'ds naam. De inhoud hiervan is:
- heiliging G'ds naam in het heden
- bede om bevestiging Koninkrijk in toekomst
Alle vormen kaddiesj kunnen alleen met minjan (= aanwezigheid 10 mannen) worden
verricht. In liberaal-Joodse kringen tellen vrouwen ook mee voor de minjan.
Kaddiesj-jatom --> geeft (half) wezen de mogelijkheid de ziel van overleden vader/ moeder
bij te staan