Bachelor Rechtsgeleerdheid Maastricht University
Medische aansprakelijkheid: aantekeningen hoorcolleges
Academisch jaar 2017-2018
Blokperiode 3.5
Hoorcollege 1: Medische fouten en aansprakelijkheid
Als er iets medisch niet goed is gegaan, dan is de raad van bestuur van het ziekenhuis dat verplicht te melden
aan de inspectiedienst. Dit is echter niet altijd het geval, niet alles wordt daadwerkelijk gemeld. Alleen
calamiteiten moeten worden gemeld bij de inspectiedienst. Als een ziekenhuis bijvoorbeeld zegt dat er sprake is
van een complicatie, dan zouden ze dat dus niet hoeven te melden.
Een radioloog mist een tumor in de hersenen als hij opzoek is naar een letsel dat kan zijn ontstaan na een
verkeersongeluk. Wat is het oordeel van de rechtbank? Van een radioloog mag worden verwacht dat deze bij de
beoordeling van een MRI-scan deze niet alleen onderzoekt of afwijkingen die kenmerkend zijn of kunnen
samenhangen met een letsel of ziekte in verband waarmee het onderzoek wordt uitgevoerd, maar dat hij ook
moet letten op overige verdachte afwijkingen (toevalsbevindingen) en deze moet rapporteren.
Wat is gezondheidsrecht?
Gezondheidsrecht is het geheel van rechtsregels dat betrekking heeft op de zorg voor de gezondheid en de
toepassing van overig burgerlijk, bestuurs- en strafrecht in dat verband.
Kenmerken van het gezondheidsrecht:
Belangrijke rol rechtsbeginselen en grondrechten, enkele voorbeelden zijn het
zelfbeschikkingsbeginsel, gelijkheidsbeginsel en beschermingsbeginsel;
Functioneel rechtsgebied (horizontale discipline): een rechtsgebied dat in functie staat van een bepaald
onderwerp (gezondheidszorg) en kenmerkend voor een dergelijk rechtsgebied is dat het dan door
verschillende rechtsgebieden doorloopt;
Open normen: nadere invulling door zelfregulering;
Kaderwetgeving: uitvoeringsregelingen zoals algemene maatregelen van bestuur, ministeriële
regelingen en andere lagere wetgeving;
Bescherming van de patiënt/cliënt als zwakkere (contracts)partij, ook in verband met belangen van
derden, zoals bijvoorbeeld de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen, Wet medische
keuringen, Wet BOPZ en de Wet op de orgaandonatie.
Rechtsbronnen van het gezondheidsrecht:
Wetgeving: zowel nationaal als Europees als internationaal;
Jurisprudentie: civiele rechter, tuchtrechter, strafrechter, bestuursrechter, geschilleninstanties,
Scheidsgerecht Gezondheidszorg;
Doctrine: juridische literatuur;
Ongeschreven recht: gebruik en gewoonte;
Zelfregulering: regels opgesteld binnen de beroepsgroep van artsen of andere hulpverleners zelf.
Gedragsregels, beroepscodes, standaarden, richtlijnen en protocollen. Regels die gemaakt zijn in eigen
kring, bijvoorbeeld over de kwaliteit van handelen in het voorgaande proces van een operatie. Het zijn
vaak regels die de wettelijke open normen, bijvoorbeeld het goed hulpverlenerschap in artikel 7:453 BW,
nader invullen. De rechter houdt bij zijn oordeel vaak in grote mate rekening met die zelfregulering. Vaak
te vinden via verschillende websites:
1) www.knmg.nl
2) www.lhv.nl
3) www.nhg.org
4) www.demedischspecialist.nl
5) www.richtlijnendatabase.nl
6) www.igj.nl
1
,Hoe wordt de patiënt in het medische recht dan als zwakkere partij beschermd?
Verdeling bewijslast en bewijsrisico;
Regels van dwingend recht;
Beroepsgeheim;
Opzegging van het contract;
Kwaliteit van zorg;
Bepaalde strafbaarheidsstellingen.
De rechtsbeginselen van het gezondheidsrecht:
Centraal staat het zelfbeschikkingsrecht: de mogelijkheid om je leven in te richten, binnen bepaalde
grenzen, op de wijze die je zelf zou willen. Eigen keuzes maken, jezelf kunnen ontplooien en een
afweerrecht dat je je teweer kunt stellen tegen anderen die inbreuk op dit recht willen maken. Artikel
7:450 BW: toestemming geven voor behandeling. Artikel 7:448 BW: informatieverplichting. Informed
consend.
Gelijkheidsbeginsel: iedereen moet gelijk behandeld worden.
Beschermingsbeginsel: belangen van kwetsbare mensen.
Deze beginselen hebben vaak een schriftelijke neerslag in de wet. Klassieke grondrechten zijn afdwingbaar,
sociale grondrechten zijn niet afdwingbaar:
Klassieke grondrechten Sociale grondrechten
Artikel 1 Gw: gelijke behandeling; Artikel 22 Gw: recht op zorg voor de
Artikel 10 Gw: bescherming van de gezondheid: gezondheidsbescherming-
persoonlijke levenssfeer: privacy, en bevordering, beschikbaarheid en
beroepsgeheim; bereikbaarheid, kwaliteit van veiligheid
Artikel 11 Gw: onaantastbaarheid van het van zorg en financiële toegankelijkheid
menselijk lichaam: de lichamelijke van zorg.
integriteit.
In Nederland kun je je niet tegen je wil in laten vaccineren, zelfs niet in bepaalde beroepsgroepen.
Bijsturingsinstrumenten van de overheid:
Beleid in combinatie met financiële sturing: regeerakkoord, miljoenennota;
Akkoorden met de zorgsector: bijvoorbeeld medisch specialisten, huisartsen, ggz.
Voorzieningen/faciliteiten: bijvoorbeeld ondersteuning of investering in projecten met betrekking tot
kwaliteit van zorg.
Prikkels: positief bijvoorbeeld subsidie, negatief bijvoorbeeld een bestuurlijke boete;
Informatie: met name voorlichting over de gezondheid
Wetgeving: verschillende deelterreinen.
WKKGZ
Heeft tot doel het bewaken en bevorderen van de kwaliteit van zorg. De normadressaat is de zorgaanbieder,
onder andere zorginstellingen, solistisch werkzame zorgverleners. De norm hierbij is goede zorg (artikel 2)
waarbij de eindverantwoordelijkheid bij de zorgaanbieder ligt. Diegene die in strijd handelt met artikel 2 kan
sancties worden opgelegd door de inspectie van de gezondheidszorg en kan tevens doorwerken in de medische
aansprakelijkheid.
Onder deze wet valt: de zorg in de zin van zorgverzekeringswet, langdurige zorg en tevens andere zorg. Onder
andere zorg moet worden verstaan de alternatieve zorg en zorg met een cosmetisch doel, voor zover niet
bepaalde artikelen zijn uitgezonderd.
Er moet worden gezorgd voor:
Adequate organisatie van de zorg: personeel, uitrusting;
Schriftelijke overeenkomst met zorgverleners/opdrachtnemers;
Met betrekking tot nieuwe zorgverleners: vergewisplicht (VOG) arbeidsverleden nagaan om te
voorkomen dat slecht functionerende zorgaanbieders ergens anders terechtkomen (Jansen Steur
situatie);
Melden van ontslag bij ernstig disfunctionerende zorgverleners aan IGZ;
Incidenten melden: het melden van calamiteiten;
Melden van incident aan de patiënt: documentatie in medisch dossier en verdere informatieplicht jegens
de patiënt;
Melden van calamiteiten en geweld in zorgrelatie aan IGJ.
2
, Effectieve en laagdrempelige klachten- en geschillenbehandeling: klachtenfunctionaris, onafhankelijke
externe geschilleninstantie (dus géén rechterlijk orgaan);
Toezicht en handhaving door IGJ.
Wet BIG
Heeft tot doel het bewaken en het bevorderen van de kwaliteit van de zorg van de individuele beroepsuitoefening.
De wet richt zich tot de individuele beroepsoefenaar. Artikel 3-beroepen: titelbescherming, voorbehouden
handelingen (bevoegdheid én bekwaamheid) en tuchtrecht. De wet regelt niet alleen tuchtrecht, maar ook dat je
in bepaalde gevallen kunt worden ingeschreven in het BIG-register en als je daarin bent ingeschreven dan mag je
een bepaalde titel dragen met de daaraan verbonden gevolgen. De norm hier is zorgvuldige zorg (artikel 47 BW).
Afdeling 7.7.5 BW
Heeft tot doel het versterken van de positie van de patiënt: verbeteren systematiek wetgeving en bevorderen van
rechtszekerheid. De norm is een goed hulpverlener. In deze afdeling wordt het aangaan en beëindigen van de
geneeskundige behandelingsovereenkomst. Voorheen moest er een beroep worden gedaan op de redelijkheid
en billijkheid. Aanvullende en beperkende werking van artikel 6:248 BW. Dit speelt nog steeds wel een rol, maar
tegenwoordig heb je genoeg aan deze afdeling en dus geen behoefte meer aan de redelijkheid en billijkheid.
Inhoud van de behandelingsovereenkomst, rechten en plichten hulpverlener en patiënt:
Informatieplicht hulpverlener, toestemming patiënt;
Dossierplicht hulpverlener: rechten van de patiënt met betrekking tot het dossier;
Geheimhoudingsplicht van de hulpverlener.
Dossierplicht van de hulpverlener: anders dan verweerder, is het College van oordeel dat voor de verslaglegging
van de operatie in dit geval niet kon worden volstaan met de door hem in de decursus gemaakte aantekeningen
en de verslaglegging in het elektronisch patiëntendossier. Daarbij acht het College van belang dat klaagster de
ingreep onder algehele anesthesie heeft ondergaan. Om die reden had in dit geval van de operatie wel een apart
verslag moeten worden opgemaakt.
3