Samenvatting
Samenvatting Maatschappijleer hoofdstuk 2 'Rechtsstaat'
Samenvatting maatschappijleer hoofdstuk 2 'Rechtsstaat' begrippenlijst
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 14 pagina's
Voorbeeld 2 van de 14 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
2 beoordelingen
Door: esmeegoudsblom05 • 3 jaar geleden
Door: noahguill • 4 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
MaatschappijleerHoofdstuk 2
Rechtsstaat
2.1 Recht en rechtvaardigheid
Regels en wetten
Rechtsnormen: gedragsregels die door de overheid wettelijk zijn vastgelegd.
Het geheel van in wetten vastgelegde regels noemen we ‘het recht’.
Rechtsnormen ontstaan enerzijds om het maatschappelijke leven geordend te laten verlopen en
conflicten op te lossen. Anderzijds komen rechtsnormen voort uit de waarden en normen die de
meeste mensen met elkaar delen.
Wat is rechtvaardig?
Het is belangrijk dat rechtsnormen zo veel mogelijk overeenkomen met de opvattingen die wij als
burgers hebben over goed en kwaad. We zullen ons er dan eerder aan houden. Toch kunnen
sommige regels ingaan tegen het gevoel van rechtvaardigheid van mensen. Wat vroeger normaal
was, kunnen we nu heel oneerlijk vinden. Daarom veranderen rechtsnormen af en toe.
Ontstaan van de rechtsstaat
Rechtsstaat: een staat waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik
en willekeur van de overheid.
Absolute monarchie: de regeringsvorm waarbij de koning alle macht heeft.
Grondwet: hierin staat wat de grondrechten zijn en hoe het land geregeerd moet worden.
Dictatuur: hierin bepaalt één machtshebber of één partij in feite wat de regels zijn.
Rechtsgebieden
Binnen het recht bestaan er verschillende rechtsgebieden, met als belangrijkste onderscheid het
verschil tussen publiekrecht en privaatrecht.
Publiekrecht
Het publiekrecht regelt de inrichting van de staat en de relatie tussen burgers en overheid. Het is
als volgt onderverdeeld:
• Het staatsrecht bevat alle regels voor de inrichting van de Nederlandse staat, zoals de
bevoegdheden van ministers, de rechten van Kamerleden en hoe je als politieke partij mee
kunt doen aan de verkiezingen.
• Het bestuursrecht regelt de verhouding tussen burger en overheid. Wie bijv. een huis wil
bouwen of een café wil beginnen, moet daarvoor een vergunning aanvragen. Het bevat ook
regels die je beschermen tegen de overheid.
Als de gemeente een nieuwe weg wil aanleggen, heb je als omwonende recht om bezwaar te
maken.
• Het strafrecht bestaat uit alle wettelijke regels die aangeven welk gedrag strafbaar is.
Privaatrecht
Het privaatrecht of burgerlijk recht regelt de betrekking tussen burgers onderling. Het zorgt
ervoor dat burgers elkaar rechtvaardig behandelen.
Tot het privaatrecht behoren onder andere:
• Het personen- en familierecht, dat zaken regelt als het huwelijk, echtscheiding, geboorte,
overlijden en het adopteren van kinderen.
• Het ondernemingsrecht, dat bijvoorbeeld bepaalt onder welke voorwaarden je een bedrijf
of een vereniging mag oprichten.
• Het vermogensrecht, dat alle zaken omvat die te maken hebben met iemands vermogen.
Denk aan het sluiten van een koop-, huur- of arbeidsovereenkomst of het regelen van
nalatenschap. Ook hier gaat het steeds om rechten en plichten.
, 2.2 De grondbeginselen
Basis van de rechtsstaat
Het doel van de rechtsstaat is om te zorgen voor de veiligheid van burgers: ze beschermen tegen de
macht van de overheid en ervoor zorgen dat burgers gelijk worden behandeld en in vrijheid kunnen
leven. Deze doelen zijn uitgewerkt in de volgende grondbeginselen:
• Er is sprake van een verdeling van de macht.
• De grondrechten zijn vastgelegd in de grondwet.
• Door het legaliteitsbeginsel mag de overheid alleen beperkingen opleggen aan de vrijheid
van burgers als die beperkingen in wetten zijn vastgelegd.
Verdeling van de macht
Het principe van de machtenscheiding of trias politica; wetgevende macht, uitvoerende macht,
rechterlijke macht. Het doel was dat niet één persoon of één instantie alle politieke macht zou
hebben. In Nederland geldt daarom de volgende machtsverdeling:
• De wetgevende macht maakt de wetten waaraan de burgers en overheid zich moeten
houden. Zoals de Leerplichtwet en alle wetten in het Wetboek van Strafrecht. Dit is de taak
van het parlement en de regering samen. Meestal komt een minister namens de regering met
een wetsvoorstel en besluit het parlement om het voorstel goed of af te keuren.
• De uitvoerende macht zorgt ervoor dat eenmaal goedgekeurde wetten worden uitgevoerd.
Hiervoor is de regering verantwoordelijk. Ministers geven dagelijks aanwijzingen aan kun
ambtenaren. Zo controleren leerplichtambtenaren of scholen, ouders en leerlingen zich aan
de Leerplichtwet houden.
• De rechterlijke macht beoordeelt of burgers of machthebbers wetten hebben overtreden en
doet uitspraak in conflicten. Deze macht is uitsluitend in handen van onafhankelijke
rechters, die zo nodig straffen opleggen. Ouders die toestaan dat hun kinderen vaak
spijbelen, krijgen bijvoorbeeld een geldboete.
Het belangrijkste van de trias politica is dat de staatsmachten elkaar controleren en ‘scherp houden’.
Zo controleert het parlement of ministers de wetten wel goed uitvoeren.
Als een wetsvoorstel strijdig is met Europese regels, dan zal de rechter de minister en het parlement
tot orde roepen. Dit evenwicht wordt een systeem van check and balances genoemd. (controle en
evenwicht).
Onafhankelijke rechters
Het feit dat rechters neutraal en onafhankelijk zijn, zorgt voor bescherming.
1. We kunnen rekenen op eerlijke rechtspraak waarin de eigen mening van rechters in
principe niet meespeelt.
2. Je wordt beschermd tegen ongeoorloofd optreden of nalatigheid van de overheid. Bijv.: de
milieuactiegroep in Urgenda dwong met succes bij de rechtbank af dat de overheid meer
moet doen om de CO2-uitstoot in Nederland omlaag te krijgen.
3. Onafhankelijke rechtspraak zorgt ervoor dat mensen geen eigen rechter gaan spelen,
doordat daders in een eerlijk proces hun verdiende straf krijgen.
Grondrechten en grondwet
De grondwet is het belangrijkste staatsdocument en vormt het fundament van onze samenleving.
Die samenleving bestaat uit steeds meer culturen met uiteenlopende waarden en normen. Te midden
van die verschillen is de grondwet een bindend middel waar (bijna) iedereen het mee eens is en
waar iedereen op kan vertrouwen.
Een belangrijke functie van de grondwet is het vastleggen van de grondrechten, de belangrijkste
rechten van iedere burger. Er zijn 2 soorten grondrechten:
• Klassieke grondrechten, zoals het recht op gelijke behandeling, de vrijheid van godsdienst,
de vrijheid van meningsuiting en het recht op onaantastbaarheid van het lichaam. Dit zijn
rechten die de overheid moet garanderen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper inge00. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 78600 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen