Aantekeningen goederenrecht C.S.
Week 1A: Verhaal en voorrang algemeen
Verhaal
Bij ‘verhaal’ hebben we het over verhaal van je geldvordering, zodat je krijgt waar je recht op hebt.
2 uitgangspunten:
1. 3:276 BW verhaal op het gehele vermogen
2. Art. 3:277 paritas creditorum iedere schuldeiser heeft gelijke rechten om verhaal te
nemen. Dit kan worden doorbroken met 3:278 e.v. BW door:
o Voorrang
o Pand en hypotheek
o Andere gronden
Hoe neem je verhaal?
1. In eerste instantie moet je bevoegd te zijn tot nemen verhaal dus je dient schuldeiser te zijn.
2. Art. 430 Rv Voor het nemen van verhaal is een executoriale titel (niet altijd bij parate
executie)
3. Art. 439 Rv Vervolgens dien je executoriaal beslag te leggen
4. Art. 463 Rv De zaak openbaar verkopen.
5. Art. 480 Rv vervolgens de opbrengt verdelen (conform paritas creditorum)
Uitgangspunt 1: Hoofdregel art. 3:276 BW verhaal op het gehele vermogen
Dit brengt mee dat de schuldenaar met zijn gehele vermogen ‘instaat’ voor de schulden die hij heeft
gemaakt, dus de schuldeiser kan zijn vordering op alle goederen van zijn schuldeiser verhalen.
TENZIJ:
- Een overeenkomst of
- De wet anders bepaalt, bijv.:
Art. 447 Rv: beslagverboden (huisraad, kleding, aanwezige voorraad levensmiddelen,
gezelschapsdieren);
Beslagvrije voet, bij beslag op loonvorderingen, zie art. 475a, 475b en 475c Rv.
Soms heb je ook verhaal op goederen van derden, dus goederen die niet behoren tot vermogen
schuldeiser. Bijvoorbeeld:
Retentierecht art. 3:292 BW (opschortingsrecht) Onder omstandigheden hebben derden
recht op de zaak waarop retentierecht zit. Hiervoor wel executoriale titel vereist.
Fiscus: bodemrecht art. 22 lid 3 IW;
Derdenpand/derdenhypotheek.
Uitgangspunt 2: Gelijkheid van crediteuren (paritas creditorum) art. 3:277 BW
Dit betekent een onderling gelijk recht. De netto-opbrengst van de verkoop wordt verdeeld onder de
crediteuren naar evenredigheid van ieders vordering.
- TENZIJ er sprake is van voorrang op grond van de wet:*
o Art. 3:278 e.v. BW voorrecht, pand & hypotheek en andere gronden. Dan wordt de
gelijkheid van crediteuren dus doorbroken.
Paritas speelt vooral wanneer de opbrengst niet genoeg is om alle schuldeisers te voldoen. Geldt er
een normatieve kracht? Moet je rekening houden met andere schuldeisers?
Zie in dit kader het arrest Unitco Ging om de vraag of sprake was van doorbreking van paritas
creditorum. Zie RO 3.3.2. Unitco is schuldeiser van H. Unitco heeft bij rb verzoek ingediend tot
failliet verklaring, wat is uitgesproken. Vervolgens cassatie. Vervolgens werden alle schuldeisers
behalve 1 voldaan door een derde. Dit werd gedaan om de steunvorderingen die nodig zijn voor
‘pluraiteit van schuldeisers (voorwaarde failissement) weg te nemen. Schuldeisers worden dus
betaald terwijl hij failliet is, maar ex nunc toetsing. Is dit doorbreking?
1
,HR Is niet doorbreking. Het staat derden in beginsel vrij om tijdens faillissementssituatie
betalingen van steunvorderingen te voldoen. De steunvordering werd niet betaald uit vermogen
failliet, maar door een derde. Hierdoor geen doorbreking. Dus daarop hoef je niet paritis toe te
passen.
Faillissement
Als er meerdere schuldeisers zijn is faillissement misschien een makkelijkere oplossing om
opbrengst te verdelen.
- Er is sprake van een toestand waarin men ophoudt met betalen art. 1 Fw.
- Het gehele vermogen van de schuldenaar wordt uitgewonnen art. 20 Fw conform paritas
creditorum.
- Schuldenaar verliest dan beheer en beschikking over vermogen art. 23 en 24 Fw (curator
wordt aangesteld)
- Individuele beslagen vervallen art. 33 Fw.
*Voorrang, art. 3:278 BW
Lid 1 Voorrang vloeit voort uit pand, hypotheek en voorrecht en andere in de wet gegeven
gronden.
- ‘andere in de wet aangegeven gronden’ bijv. 6:107 lid 4 BW, Vormerkung, oudste recht
op levering gaat voor.
- Het is dus een gesloten stelsel van voorrangsrechten.
Voorrechten
Lid 2 Voorrechten (ontstaan uit de wet) rusten of op bepaalde goederen of op alle tot een
vermogen behorende goederen.
‘Verkeersregels’ voorrang:
Deze regels zijn van belang wanneer opbrengst onvoldoende is om alle schuldeisers te voldoen.
Art. 3:279 BW Pand en hypotheek gaan VOOR het voorrecht, tenzij wet anders bepaalt
Art. 3:280 BW Bijzondere voorrechten gaan vervolgens VOOR algemene voorrechten, tenzij
wet anders bepaalt.
o Bijv. voorrecht op bepaalde zaak gaat voor op voorrechten op alle zaken.
Art. 3:281 lid 1 BW Bijzondere voorrechten op hetzelfde goed staan gelijk in rang, tenzij wet
anders bepaalt.
Algemene voorrechten nemen onderling rang naar gelang van plaatsing in de wet, art. 3:281
lid 2 BW, tenzij..
Tenzij iets anders geldt.
Pand en hypotheek Art. 3:227 lid 1 BW.
Dit zijn goederenrechtelijk rechten dat rusten op bepaalde goederen.
Verschillen voorrecht en pand/hypotheek
Voorrecht Pand/hypotheek
Voorrang In beginsel Hoge voorrang art. 3:279 BW
Executoriale titel vereist Recht van parate executie, geen
executoriale titel vereist art. 3:248/268 BW.
- Je hoeft dus niet eerst naar de
rechter om geldige titel te krijgen
voor uitoefening.
Vordering indienen faillissement Art. 57 lid 1 Fw Pand- en
hypotheekhouder oefenen in geval
faillissement recht uit alsof er geen
faillissement is. Dus heeft geen effect op de
houder en krijgt niet te maken met
faillissementskosten.
2
, Geen zaaksgevolg Zaaksgevolg = recht blijft aan de zaak
kleven. (want goederenrecht)
Prioriteit = het oudste pandrecht heeft het
sterkste recht. (want goederenrecht)
Dus.. relativering van het belang van paritas creditorum, door voorrecht en pand- en
hypotheekrecht. En de uitspraken van de HR.
Stappenplan voorrecht en pand/hypotheek:
1. Hoofdregel 3:277 BW paritas creditorum
2. Tenzij art. 3:278 lid 1 sprake is van voorrang
3. Hoofdregel 3:279 BW: pand en hypotheek gaan voor voorrecht, tenzij wet anders bepaalt
4. Bepaalt de wet anders? Is er sprake van bijzonder voorrecht art. 3:383 e.v. BW?
a. Art. 21 lid 2 Invorderingswet voorrecht van de fiscus
b. Art. 3:83 BW Zaaksvervanging
c. Art. 3:284 BW vordering tot voldoening van kosten tot behoud van een goed
d. Art. 3:285 BW ovk tot aanneming van werk
e. 3:286 BW voorrecht ter zake van appartementsbijdragen
f. Art. 3:287 BW voorrecht ter zake van vergoeding schade
5. Zo ja? iemand kan voorrecht geldend maken. Voorrecht heeft voorrang boven pandrecht.
Maar pandhouder is bevoegd tot parate executie, echter curator moet belangen van
bevoorrechte schuldeisers behartigen art. 57 lid 3 Fw. Dus degene met voorrecht zal als
eerst uit opbrengst worden voldaan.
Arrest Mondia/Curatoren V&D V&D heeft met vrijwel alle verhuurders een ovk gesloten tot
tijdelijke verlaging van de huurprijs. Mondia wilde zich hierbij niet aansluiten en wil volle huurprijs.
HR in beginsel staat het schuldeiser vrij om aangeboden buitengerechtelijk akkoord te weigeren.
Uitzondering kan zijn indien de bevoegdheid van schuldeisers tot het weigeren zou lijden tot
misbruik van bevoegdheid 3:13 BW. Rechter moet terughoudend zijn bij toewijzing vordering tot
medewerking, slechts in bijzondere omstandigheden.
- WHO akkoord
Hoorcollege 1B Pandrecht op roerende zaken
In beginsel kun je verhaal halen op alle goederen van de schuldenaar, tenzij de wet of
overeenkomst anders bepaald. Daarnaast gezien dat alle crediteuren in beginsel op gelijke voet
staan, tenzij de wet redenen van voorrang erkent – zoals bij pandrecht het geval is.
Ontwikkelingen in pandrecht
Als je een pandrecht of hypotheekrecht hebt, heb je goede kans op dat je betaald krijgt. Want o.a.
recht van parate executie en in geval van faillissement kun je je recht uitoefenen als het er niet is.
Maar aantasting positie stille pandhouders, door
- bijv. reorganisatie ondernemingen WHO: soms is onderneming nog wel levensvatbaar, je
kunt dan proberen met schuldeisers te onderhandelen om schulden kwijt te schelden en tot
een onderhands dwangakkoord te komen. Dit ter voorkoming van insolventieprocedure. Het
akkoord lijdt tot wijziging rechten schuldeisers en is verbindend voor alle stemgerechtigde
schuldeisers.
- Afkoelingsperiode art. 63a Fw schuldeisers kunnen bepaalde tijd niet rechten uitoefenen,
alleen met toestemming rechter. Curator moet na faillissement orde brengen. Hij moet
voorkomen dat iedereen op de stoep staat en bedrijf wordt leeggestolen, hiermee kan hij
alles op slot zetten. Curator kan inventariseren of doorstart mogelijk is of losse verkoop. En
schuldeisers moeten zich melden.
Vestigingsvereisten stil en vuistpand
Zie hiervoor art. 3:84 lid 1 jo. 3:98 jo. 3:236 lid 1 BW.
Art. 3:84 lid 1 BW:
3
, o Titel
o Beschikkingsbevoegdheid
o Vestigingshandeling
Art. 3:98 BW: schakelbepaling;
Vuistpand = Art. 3:236 lid 1 BW: zaak uit de macht van de pandgever
en in de macht van de pandhouder of derde brengen.
o Nadeel voor pandgever is dat hij er geen gebruik van kan
maken. Nadeel voor pandhouder is kosten voor opslag.
Stil pand = art. 3:237 lid 1 BW: voor vestiging is een authentieke of
geregistreerde onderhandse akte nodig. De roerende zaak blijft in
macht pandgever.
o Nadeel geregistreerde = incidenten tussen opmaken en
registratie. Nadeel akte zijn hoge kosten.
Inhoud akte: wanneer is een akte een pandakte? Waarom kiezen voor registeren of in
authentieke vorm opmaken?
Arrest Meijs q.q. / Bank of Tokyo zaak ging over vorderingen, maar ook van belang op zaken.
Bank Tokyo verstrekt krediet aan Kuron. Ter zekerheid werd een stamcessieovk gesloten
(verpanding). Kuron stuurde een fax naar Bank met een lijst waarin vordering van Kuron werden
opgesomd. Bank laat de lijst registreren bij de belastingdienst. Vervolgens gaat Kuron failliet. Bank
stelt dat ze een pandrecht heeft en laat het registreerde lijstje zien aan curator. In het lijstje staat
echter niet expliciet dat sprake is van pandrecht.
Zijn de in de faxbrieven vermelde vorderingen geldig verpand aan de bank?
Curator nee. Ten 1e: Akte moet ten minste een verklaring van pandgever inhouden dat hij
pandrecht vestigt en ten 2e registratie van originele akte is vereist. Faxbrieven is niet voldoende.
HR geen strenge eisen aan inhoud akte. Voldoende is dat de akte tot verpanding zodanige
gegevens bevat dat, evt. in onderling verband en samenhang met andere akten/feiten, kan worden
vastgesteld dat de akte bestemd is tot verpanding van de erin bedoelde vorderingen.
- Wilsovereenstemming vereist voor vestiging is vereist dat tussen pandgever en
pandnemer wilsovereenstemming bestaat die strekt tot vestiging van het pandrecht
(goederenrechtelijke ovk).
- Akte daarnaast moet sprake zijn van een tot verpanding bestemde akte die doet blijken
dat zij tot verpanding is bestemd.
o Aanvaarding Deze akte hoeft niet tweezijdig te zijn. Akte hoeft niet te doen blijken
een verklaring van pandhouder dat hij het pandrecht aanvaard. De aanvaarding kan
vormvrij gebeuren.
- Registratie van de originele akte is niet noodzakelijk. Registratie van een kopie van een
faxpost is voldoende, wat uit oogpunt van spoed gewenst kan zijn. Art. 2 Registratiewet
noemt ook ‘andere bescheiden’ dus ook faxkopieën die kunnen worden geregistreerd. De
doel van registratie onderhandse akte is het voorkomen van antedatering (dagtekenen
vroegere datum).
De HR is dus van mening dat het niet te ingewikkeld moet zijn een pandrecht tot stand te brengen,
met het oog op de praktijk.
Hoe voldoen aan individualiseringsbeginsel/bepaaldheidsvereiste
Bij het vestigen van een beperkt recht moet duidelijk zijn op welk object het recht betrekking heeft.
Ook voor derden moet dit duidelijk zijn (=universaliseringsbeginsel). Bij vuistpand is dat geen
probleem. In het wettelijk stelsel dat voor vestiging van een stil pandrecht een akte voorschrijft ligt
besloten dat zij in voldoende mate de daarbij te verpanden zaak dient te bepalen. Deze eis is ruim.
Vaak wordt alles algemeen omgeschreven bijv. ‘alle bezittingen zowel huidig als toekomstig’.
Volgens HR is dit voldoende. Gaat erom dat de akte zodanige gegevens bevat, dat evt. achteraf,
a.h.v. daarvan is vast te stellen om welke zaak het gaat.
4
