Klinisch lijnonderwijs
Werkgroep 1. Buikpijn
Acute buik: gevallen van acute buikpijn waarbij diagnose niet zeker is en met spoed een medische
beslissing in ziekenhuis noodzakelijk is.
Acute buikpijn: < 1 week
Chronische buikpijn: > 12 weken / 3 maanden
Pathofysiologie:
- Pariëtale pijn: scherpe pijn en lokaal
- Viscerale pijn: diffuse pijn en moeilijk te lokaliseren
Peritonitis: pariëtale pijn veroorzaakt door chemische irritate (maagzuur, gal, darminhoud) in vrije
buikholte door bijvoorbeeld orgaanperforate. Infltraat en abces kunnen ontstaan.
Obstructe geef aanleiding tot koliekpijn. Dit is een krampende, minder goed gelokaliseerde pijn,
optredend in aanvallen met bewegingsdrang en misselijkheid. Dit komt voor bij gastro-enterits,
steenlijden van gal- of urinewegen en darmobstructe.
Referred pain: myocardinfarct, pneumonie
Differentaaldiagnoses
Indeling:
- Gastro-intestnaal: prikkelbaar darmsyndroom, cholecystts, appendicits
- Vasculair: ruptuur abdominale aorta
- Urologisch: urineweginfecte
- Gynaecologisch: ovulatepijn
- Neurogeen: herpes zoster
- Cardiaal: myocardinfarct
- Pulmonaal: pneumonie
- Psychogeen: depressie
Prikkelbaar darmsyndroom (PDS): combinate van buikpijn en een wisselend defecatepatroon. Er is
sprake van obstpate en diarree en voedsel en te weinig beweging maken de klachten erger.
Krampende pijn die langer dan 3 maanden aanhoudt.
Gastro-enteritis: ontsteking van maag en darmen door virus of bacterie. Klachten zijn misselijkheid,
braken, pijn in bovenbuik met buikkrampen en diarree. Koorts is niet altjd aanwezig.
Peristaltek versterkt hoorbaar bij auscultate.
Ulcus: gelokaliseerde bovenbuikpijn die ’s nachts erger is en afneemt door voedselafname en gebruik
van antacida. NSAID’s en alcohol verergeren klachten.
Maagperforate uit zich in plankharde buik en tekenen van shock. Gastroscopie geïndiceerd.
Obstipatie: gevoel van verstopt ziten
,Urineweginfecties: pollakisurie (vaak kleine beetjes plassen), strangurie (pijn bij plassen)
Kan worden veroorzaakt door urolithiasis: koliekpijn. Dan verhoogd aantal erytrocyten in urine. Dan
wordt diagnose gesteld door echoscopie en X-BOZ.
Diverticulitis: recidiverende ontsteking van wand van colon. Meestal linksonder buikpijn met
wisselende defecate. Echo of CT-scan geef diagnose.
Cholelithiasis: pijnaanvallen, bewegingsdrang, misselijkheid en braken. Pijn in rechterbovenbuik.
Drukpijn, palpabele galblaas. Echo geef diagnose.
Cholecystitis: pijn in rechterbovenbuik, koorts, misselijkheid en lokale peritoneale prikkeling.
Galstenen zijn vaak aanwezig. Echo of CT-scan geef diagnose. Operatef ingrijpen.
Acute appendicitis: eerst pijn en bovenbuik maar zakt af naar rechteronderbuik. Verschijnselen van
peritoneale prikkeling. Operate ter voorkoming van peritonits of perforate.
Pelvic inflammatory disease (PID): ontsteking in kleine bekken (endometrits, salpingits). Dit wordt
veroorzaakt door SOA’s. Er kan geelgroene fuor uit cervixmond komen, er is slingerpijn en drukpijne
uterus of pijnlijke adnex. Cervixkweken is dan noodzakelijk.
Buikwandpijn: spiercontusie, beklemde zenuw, tumor
Hernia inguinalis: lokale hefige pijn en roodheid. Er kan zich een ileus ontwikkelen door
darmobstructe, met risico op gangreen en perforate van darm.
Bijwerking geneesmiddel: metormine, antbiotca
NSAP: non-specifc abdominal pain
Verzamelbegrip voor alle gevallen van acute buikpijn waarbij geen objecteve afwijking vastgesteld
wordt die buikpijn kan verklaren klachten self-limitng blijken te zijn.
Voorgeschiedenis:
- Buikoperates
- Familiare afwijkingen
- Ziektegevallen in omgeving
- Eerdere episoden met buikpijn
Anamnese
Aard
Koliekpijn komt in aanvallen, gekenmerkt door pijnvrij interval en gaat meestal gepaard met braken.
Peritoneale prikkeling is contnue scherpe pijn zonder pijnvrije periode (appendicits)
Lokalisate
Uitstraling:
- Naar rug: galstenen, ulcuslijden, pancreatts, aneurysma
- Naar lies: niersteen
Appendicitspijn verschuif van bovenbuik naar rechtsonder.
Pijn in externe genitalia wijst op ureterkoliek.
,Tijd
Een acuut begin past bij perforate, ruptuur van aneurysma of koliek
Een geleidelijk begin past bij een algemene peritonits
Intermiterende pijn duidt op darmobstructe, gastro-enterits en steenlijden.
Invloed
- Bewegen: bewegingsdrang duidt op koliek – stlliggen duidt op peritoneale prikkeling
- Voeding: ulcusklachten verminderen door eten
- Micte: frequente pijnlijke micte duidt op urineweginfecte
- Defecate: buikpijn die verbetert na defecate duidt op PDS en obstpate
- Menstruate
- Houding: voorovergebogen houding past bij acute pancreatts
- Inspanning
Bijkomende klachten:
Misselijkheid en braken, passageklachten, anorexie (gebrek aan eetlust), braken, misselijkheid of vol
gevoel, diarree, zwarte ontlastng (melaena): bloed hoog in tractus, donkere urine
Koorts kan optreden bij appendicits, peritonits, pyelonefrits. Koorts met icterus en koude rillingen
wijst op een acute cholecystts of cholangits.
Lichamelijk onderzoek
Alarmsymptomen acute buikpijn:
- Pulserende tumor in bovenbuik
- Hypotensie of shock
- Facies abdominalis (duidt op peritonits)
- Plankharde buik
- Hoge koorts
Vitale functes, icterus, temperatuur
Onderzoek buik:
- Inspecte:
o Facies abdominalis: ingevallen gelaat, scherpe smalle neus, ingezonken ogen, vale kleur
o Adembewegingen
o Opgezete buik, zwelling, roodheid
o Hoestpijn en schudpijn: peritoneale prikkeling
- Auscultate:
o Verzwakte of afwezige peristaltek (stlle buik): peritoneale prikkeling
o Hoog klinkende peristaltek: darmobstructe
- Percussie:
o Pijnlijk: peritoneale prikkeling
o Gedempte percussie ruimte Traube: miltvergrotng
- Palpate:
o Drukpijn McBurney, loslaatpijn (teken van Blumberg/Rovsing = contralaterale
loslaatpijn), défense musculaire en psoasfenomeen passen bij appendicits.
o Slagpijn nierloges
o Abnormale weerstanden: aneurysma
, o Infltraat: appendicits, cholecystts, divertculits
Rectaal toucher (appendicits), vaginaal toucher (PID)
Bij peritonits ook drukpijn, loslaatpijn, défense musculair, opdrukpijn bij rectaal toucher en
slingerpijn bij vaginaal toucher.
Aanvullend onderzoek
- Bloedonderzoek: verhoogd CRP duidt op ontstekingen
- Urinestck: bacteriurie, leukocyterurie en positeve nitrietreacte (soms erytrocyturie)
- Zwangerschapstest
- Onderzoek vaginale fuor
- Feces onderzoek
- Beeldvormend onderzoek:
o X-BOZ: nierstenen, galstenen
o Echografe
o Laparoscopie
Referaat
Speciële anamnese (hoofdklacht koppelen aan orgaansysteem) of algemene anamnese.
Heteroanamnese: ander persoon praat met arts
Driegesprek: derde persoon praat mee
Bij ouderen:
- Kans op ernstge aandoening groter
- Focus moet ook liggen op belemmeringen die aandoeningen op kunnen leveren
- Zelfredzaamheid is minder (en functonele en psychische toestand)
- Multpele pathologie
Diagnose stellen aan hand van verschillende methodes:
- Diagnose à vue: zichtbaar (huidaandoeningen)
- Patroonherkenning: aandoening heef vast patroon en wordt gelijk herkend
- Gebruik van algoritme: handelingsschema
- Uitsluiten of bevestgen van diagnose
- Hypothese toetsende methode: twee waarschijnlijkste aandoeningen geselecteerd en
getoetst
- Sleepnetmethode: een hoop dingen worden uitgevraagd in de hoop dat men op goede
diagnose komt
