Hoofdstuk 1 Taal van de psychologie en verwetenschappelijking van de opvoeding
Kenmerken dominante opvoedingstaal:
Men gaat ervan uit dat ouders geïnformeerd, zelfs onderwezen, moeten worden over het feit dat
datgene waarover ze bezorgd moeten zijn, de mentale gezondheid van hun kind is.
Verwetenschappelijking van opvoeden en van de opvoedsrelatie
- Taal van de psychologie
- Behoefte aan expertise/verwachting dat ouders zich professionaliseren
Centraal:
-"Onze bezorgdheid over de mate waarin deze 'wetenschappelijke benadering' van ouderschap -
doordrongen van de taal van de psychologie en de behoefte aan expertise – ons denken en spreken
over de opvoedingsrelatie bepaalt en beperkt, en hoe, daarmee verbonden, ouders zichzelf
verstaan."
1. Dit soort concepten wordt steeds vaker in een gespecialiseerde, meer technische betekenis
gebruikt, omwille van het onderzoek naar de onderliggende processen. (Bv. Concept stress)
2. Andere technische concepten die voortkomen uit psychologisch onderzoek worden steeds
vaker in onze alledaagse taal opgenomen.
Manier waarop de taal van de psychologie ons dezen en verstaan van opvoeding en de
opvoedingsrelatie vormgeeft, en op hoe deze 'psychologische' manier van spreken in onze
alledaagse taal aanwezig is.
-Deze wordt normatief over wat goed opvoeden en goed ouderschap wordt genoemd.
Wetenschappelijke taal in de opvoeding
Voorbeelden van dagelijkse taal beïnvloed door psychologie:
- Emotionele steun bieden
- Welbevinden vergroten
- stimulerende omgevingen creëren
-Theoretische constructen vanuit de psychologie worden in informele teksten gebruikt alsof ze
onderdeel zijn van onze normale taal.
,Gewoon gedrag wordt snel vertaald in psychologische vaktaal (Druk--> Hyperactief)
Ouders leven niet meer met kinderen, maar 'interageren' met hen.
1) interageren betekent op elkaar inwerken, elkaar wederzijds beïnvloeden.
(Speelgoed, niet om te spelen, maar om te stimuleren)
-Ontwikkelingsstadia worden als universeel genoemd 'Ontwikkelingsmijlpalen.'
---> Zelf als er wordt genoemd dat er individuele verschillen zijn, worden de stadia vaak niet in vraag
gesteld.
----> Dus, wat ouders ook willen doen, ze moeten zich in elk geval informeren over de
ontwikkelingsstadia.
Belangrijke rol concepten: 'Gehechtheid' en 'binding'
-(claim) Veilige hechting cruciaal
-Theoretische gedachten/hypothesen worden als waarheid aangenomen en gepusht.
Wetenschappelijke taal in de opvoeding en de opvoedingsrelatie: normatieve veronderstellingen
De aanwezigheid van de wetenschappelijke taal in het denken en spreken over opvoeding en de
opvoedingsrelatie brengt een aantal problemen en moeilijkheden met zich mee.
1 Universalisme
2 Ontwikkelingspsychologie en het gezin
3 (Causale) logica van de ontwikkelingspsychologie
4 Beleids- en onderzoekagenda's bepalen
5 Neurowetenschap en pedagogische actie
1. Universalisme
-De status van het ontwikkelingspsychologisch onderzoek --> 'Overmoedig universalisme'
-Onderzoek kan niet begrepen worden los van de contexten waarin het wordt uitgevoerd --> Nooit
veralgemeenbaar, laat staan objectief!
-Wordt naar voren geschoven als onbetwistbaar feit verkregen uit empirisch onderzoek --> Maar is
eigenlijk een uitdrukking van de eigenschappen van een grote groep testsubjecten
'Wat meestal het geval is', wordt als de norm aangeprezen.
,-Veel theorieën zijn gebouwd op veronderstellingen (mens heeft liefde nodig, bv)
-Socio-economische factoren spelen ook rol
-'economisch parasitaire' rol ---> meer behoefte aan de bevestiging graag gezien te worden dan
kinderen die dagelijkse taken uitvoeren.
-De angst van de tijd waarin je leeft (Vroeger: blijft mijn kind leven. Nu: Psychologisch welbevinden)
Punt: Concepten zoals hechting, die we nu zo gemakkelijk associëren met opvoeding en in
opvoedingsondersteuning gebruiken, weerspiegelen altijd bepaalde waarden en normatieve
veronderstellingen over wat het betekent om mensen te zijn, goed te leven, wat de rol van
opvoeding is in een bepaalde samenleving, en wat goed ouderschap is
---> Deze veronderstellingen zijn nooit oncontroversieel en moeten dus openstaan voor discussie.
-Die concepten worden eenvoudigweg aangeboden als deel van de beschrijvende onderzoekstaal.
(Vaststaand gegeven)
-Ze worden niet verdedigd, niet ter discussie gesteld, etc
-Die concepten bevatten waardenoordelen
-Gevaarlijk: concepten worden gezien als losstaand of onafhankelijk van 'context'
>> Concepten moeten we gaan zien als een onderdeel van een set van relationele praktijken die in
bepaalde maatschappelijke en culturele condities gevormd werden en die ons iets vertellen over
datgene wat wij, in die bepaalde maatschappelijke en culturele condities, hier en nu, waardevol
vinden.
2. Ontwikkelingspsychologie en het gezin
-Men in de ontwikkelingspsychologie niet voldoende erkent dat de invulling van het begrip 'gezin' in
de laatste jaren behoorlijk veranderd is.
-Meeste richtten zich op traditioneel gezin
Standaard relationele omgeving => één-op-één relatie tussen ouder (moeder) en kind
--> Dit leidt tot een theoretisch perspectief waarin 'vaders en andere belangrijke mensen van
ondergeschikt belang worden geacht en waarin de impact van factoren zoals sociale klasse,
alleenstaand ouderschap en scheiding zelden wordt nagegaan.
, --> Omdat we opvoeding vooral begrijpen in ontwikkelingspsychologische termen, wordt dit nog
meer versterkt.
Algemeen probleem: Zeer verarmde weergave van het sociale.
-Bepaalde betekenis van het sociale lijkt verloren te zijn in huidige manier van denken.
3. (Causale) logica van de ontwikkelingspsychologie
-Opvoeden moet worden verstaan in lineair ontwikkelingsverhaal
--> Alles wat ouders doen wordt hierin gezien als een manier om de volgende stap te bereiken en,
cruciaal, als een manier om een stap dichter bij het veronderstelde eindpunt te komen.
"Wij kennen de sleutelprincipes voor effectief opvoeden"
-Achter dit soort uitspraken: een invulling van wat de gewenste 'uitkomst' van opvoeding zou
moeten zijn.
Die uitkomst heeft een betekenis die afkomstig uit hetzelfde psychologische vakgebied, niet het
onderwerp van een morele en culturele dialoog.
--> Staat zelfs niet open voor vragen of interpretatie: Alsof het vanzelfsprekend is
Misleidend:
Het suggereert dat alleen de middelen belangrijk zijn, en dat het niet gaat om wat ouders waardevol
of belangrijk vinden.
-Bijzonderheden zoals liefde en spel worden geïnstrumentaliseerd met het oog op de optimale
uitkomst van opvoeding.
---> De waarde van deze menselijke activiteiten en vermogens wordt gemeten in termen van wat ze
kunnen bijdragen tot de ontwikkeling van het kind
-De gewenste uitkomsten van succesvol opvoeden worden niet benaderd als zaken die complexe
morele en betwistbare waarden in zich dragen, maar als vanzelfsprekendheden.
---> Afwezigheid van andere manieren van spreken over opvoeden en ouderschap.
-De opvoedingsrelatie is een plaats voor moreel en verbeeldingrijk denken en spreken, niet alleen
voor empirisch wetenschappelijk onderzoek.
Probleem:
