Samenvatning dieetleer
Ong derneenndieetnverstaannweneennvoeg dining dienomnmeg dischenreg denennaannspecifeeeneisennmoetnvolg doenn
tennbehoevenvanneenning divig du.nHetndieetvoorschrifnisnhetnproirammanvanneisen,ng datnaannhetng dieetntenn
irong dslainliit.nEnnhetndieetadviesnisneenn‘vertalini’nvannhetng dieetvoorschrifninnvoeg dinismig dg delen.nDen
dieetkenmerken ievenninformatenoverng denhoofg dlijnennvanng denbehang delininennhetng dieetvoorschrif.nEenn
voedingsadviesnisng denvertalininvanng denRichtlijnnioeg denvoeg dinininnvoeg dinismig dg delen.
Weeen1:nNierinsufcicnten
PowerPoint Predialyse chronisch nierfalen – les 1
Functennieren:nafvalstofennuitnbloeg dnverwijg deren,nvochtnennzooutmmineraalbalansnreielen,nbloeg dg druen
reiulate,nrog denbloeg dcellennaanmaeen,nhormonennaanmaeen,nrolnbijnbotstofwisselini.n
Voeg dinisanalyse:neiwit,nnatrium,nealium,nfosfaat,nvocht,nverzoag diig dnvet,nvezoels,nvolwaarg diiheig dnvoeg dini
Dieetag dvies
ENn:nH&BnXn1.3n
Eiwit:n0,8nineiwitnxnactueelniewichtn BijnBMIn<20neimm2n=n20n
BijnBMIn>27neimm2n=n27
overvullini:niewichtnvoorafiaang d
Natrium:nbepereininbijnhypertensienenmofnalbuminurie:n2000-2400nmi
Kalium:nbepereininopnieleig denvannlaboratoriumbepalen:nbijnserumnealiumn>5,0nmmolmL:n2000-3000nmin
afhaneelijenvannvoeg dinisanamnesenenmofniebruienealiumveralieng denmeg dicate
Fosfaat:nbepereininopnieleig denvannlaboratoriumbepalinien:nbijnserumnfosfaatn>normaalnwaarg denofniPTHn
>normaalwaarg de:nfosfaatn800-1000nmi,nwaarbijng ditneennag dequateneiwitnnamennietninng denweinmainstaan.n
Ing diennfosfaatbing deng denmeg dicatenieïng diceerg dnis,nzoalnafstemmininvannfosfaatbing deng denmeg dicatenopn
fosfaatntaeennog diinzoijn.n
Calcium:n<2000nminelementairncalcium,ng ditnisnincl.nhetncalciumnverereiennuitnfosfaatbing dersnopnbasisnvann
calcium
Vocht:n1,5-2nliternperng dai
Voeg dininsamenstellininvoornzoovernmoielijenvoliensnag dviezoen:nrichtlijnennGoeg denVoeg dinin
Fosfaatbing ders
-neennverstoorg dencalcium-nennfosfaathuishoug dininisneennbelanirijenievolinvannchronischnnierfalen.nDitneann
leig denntotnernstiencomplicates,nmetnnameninng denbotennennbloeg dvaten.nNaastncalciumnennfosfaatnspelenn
ooenPTHnennvitaminenDneennrolninng ditnproces.n
-hyperfosfatemienmoetnbehang delg dnworg denng doornintensieveng dieetbehang delini,nfosfaatbing dersnenn
afstemmininvannhetng dialysereiime
-nfosfaatbing ders:neennfosfaatbing dernbing dtninnhetnmaai-g darmeanaalnfosfaatnwaarg doorng denresorptenvann
fosfaatninnhetnmaai-g darmeanaalnverming dert.nDenmeestniebruietenfosfaatbing dersnzoijnnopnbasisnvann
metaalionen,nwaarong derncalcium.
Chronischnnierschag deng dieetrichtlijn
achterirong dninformate:nnaliemeen:ng diainosen–nmineraaln&nbotstoornisn-nnijzoermetabolismen
Dieet bij chronische nierschade
1.(Para)nmeg dischenieievens
1.1nzoieetebeelg d
Klachten:ntennievolienvannmetabolenverang deriniennzooalsnmoeheig d,njeue,nsmaaeverang derinien,nanorexien
ennmisselijeheig d
,Complicates:ncarg diovasculairenproblemen,ninfecte,niastro-intestnalenelachten,novervullini,nverslechterini
voeg dinistoestang d.n
Achterirong dninformateng diainose:nnierschag denworg dtnieg defnieerg dnalsnpatholoiischenafwijeiniennofn
aanwezoiiheig dnvannmareersnvannnierschag de,nwaarong dernafwijeinienninnbloeg d-nofnurinetestsnofn
beelg dvormeng denong derzooeeen.n
acuut nierfalen = wanneerng denfunctesnvanng dennierennbinnenneneelnurennofng daiennutvallennspreeetnmenn
vannacutennierschag de.nDenurineprog ductenlooptnteruintotnming derng dann400nmlnofnzoelfsn0-100nmlnperng dai.nInn
principenisnherstelnmoielijenbijnacutennierfalennwanneerng denoorzoaaenbeeeng dnis.n
chronische nierfalen = worg dtnieeenmeretng doorneennlanig duriinbeloop,ninnieg dernievalnoverneennaantalnjaren,n
waarbijnieleig delijeneennsteeg dsniroternverliesnvanng dennierfunctenoptreeg dt.nDoorg datnnierenneennenormen
reservecapaciteitnhebben,nng duurtnhetnsomsnjarennvoorg datnchornischennierschag denopiemeretnworg dt.n
Oorzoaeenn
-nPrenrenale:nniernzoelfnisnnormaal,nmaarnveroorzoaaetneennafwijeining dienvoorng denniernieleiennisnvoorn
onvolg doeng dennierfuncte,ng doorg datng dennierg doorbloeg dininenng daarg doorng denilomerulusfltratenonvolg doeng den
is.n(shocenbelanirijestenoorzoaae)
-nPostnrenale:nhierbijnisng denoorzoaaenieleiennachterng dennieren,ninng denafvoereng denurineweiennwaarg doorneenn
obstructenvanng denurineafvloeg dnontstaat.nDenmeestnvooreomeng denoorzoaeennzoijnnnierstenen,nprostaateaneer
ennblaaseaneer.n
-nRenalenoorzoaeen:ninng denniernieleien,nschag denaanntubuli,nintersttumnofng denilomeruli
Diainosennauto-immuunzoieeten,nsysteemzoieeten,nerfelijeennierzoieeten,nnierbeeeenontsteeini,n
hypertensie,nvasculairenaang doeninien,nDM1m2,nniertumorenn
Stag dicrini:ng dennierfunctenworg dtnuitieg druetninneGFRn(estmateg dnilomerularnfltratonnrate).nBijnpatcntenn
metnchronischennierinsufcicntenmoetnhetnstag diumnvanng denzoieetenworg dennvastiestelg dnopnirong dnvannhetn
niveaunvanneGFRnenng deneventuelenaanwezoiiheig dnvannproteïnurie,nonafhaneelijenvanng deng diainose.n
Deneleurcog derininisniebaseerg dnopnhetnrelatevenrisiconop
overlijg den,ncarg dio-vasculaireneing dpuntennennhetnoptreg den
vannactuurnnierfalennenneing d-stag diumnnierfalen.n
-elachtenntreg dennmeestalnpasnopnbijneGFRn30nmlmminnof
ming der.nAng dersng dannbijnacutennierschag denblijfng de
urineprog ductenmeestalnoni.nnormaalntotng dennierfuncte
bijnanterminaalnisnieworg den.n
Ernworg dtnoverieiaannopnnierfunctevervanieng dentherapie
alsng denrestfunctenslechtsn3-5%,nalsnernspraeenisnvannDMnofnin
eenneerg dernstag diumnbijnhetnbestaannvannuremische
elachten.n
,Normaal-nennstreefwaarg den:n
Eennaantalnaspectennzoijnnvanninvloeg dnopng denreferentewaarg den:nleefijg d,nieslacht,nzowanierschap,n
voeg dinispatronen,nmeg dicate,nmomentnvannbepalini,nanalysemethog deninnhetnlaboratorium,neenheig dn
waarinnietsnisniemetenn(%nofninnmetrischeneenheig d)nnzoienschema’sninnrichtlijnen.n
Vitaminesupplete:n
Ernworg dtnverong derstelg dng datnbijng dialyse,nzoowelnHDnalsnPD,nwater-oplosbarenvitaminesng deelsnworg denn
uitieflterg d.nOmng dienreg dennworg dtnstang daarg dnsuppletenieag dviseerg dnonieachtng densamenstellininvannvoeg dini.
(vaaenvitaminenKng defcicntenbijng dialysepatcnten,nantstollininspelennrol)n
1. Vitaminesuppletie bij dialyse (algemeen):
-nnaastnintaeenvannvoeg dininB12nsuppleren,nintaeenong dernbehoefenbijng dialysepatcnten,noverg dosisnnietn
toxisch
-nBiotnenVB8,ng doornverming derg denintestnalenabsorptenenn<eiwitnintaeeniepaarg dnmetnlaienB8n
-nhoierenpyrig doxinenVB6nintaeen
3. Vitaminesuppletie bij chronische nierschade: iebruienvannbruistabletennmoetennvanweien
natriumbelastninworg dennontrag den.nOmnintoxicatenbijnverming derg dennierfunctentenvooreomen,nisnhetn
raag dzoaamneennsupplementnteneiezoenng datnperng daig dosisn50%ntotnmax.n100%nADHnlevert.n
4. Vitamine d3: uitnong derzooeenblijetng datnmeerng dann70%neennvitaminenD3nteeortnheef.nErnisnmoielijeneenn
beschermeng denrolnvannVD3ninnhetnontstaannvannhart-nennvaatzoieeten,nbetroeeennbijnimmuunzoieeten,n
ontsteeinisremmeng denennantmicrobiclenstofen,nremtnprog ductnennontwieeelininvannontsteeinin
stmulereng dencellennenncytoeines.n
5. Vitamine K: hemog dialysepatcntennhebbenneennfunctonelenvitaminenKng defcicnte.nVitaminenKnvervultn
eennsleutelrolnbijnhetnbehoug dnvannstereenbotennenniezoong denbloeg dvaten,nefectnvannsuppletenisnonv.n
IJzoermetabolismenennanemie:nBijnchronischnnierfalenneannrenalenanemienontstaanng doorg datng dennierennbijn
verg derenbeschag diiininonvolg doeng denEPOnaanneunnennmaeen.nBehang delininbestaatnuitntoeg dienininvannEPO,n
veelalnaanievulg dnmetneennijzoerpreperaat.nEennjuisteninnamenvannoraalnijzoernisnessenteelnvoorneennag dequaat
efect.nGelijetjg diininnemennmetncalciumnuitnzouivelnofncalciumhoug deng denfosfaatbing dersnmoetnworg denn
vooreomen.n
1.IJzoermetabolismennIJzoernisneennbelanirijenelement,neennvanng denmicronutricntenng dienweninneleinen
hoeveelheg dennnog diinhebbennvoor:nzouurstofransport,nvrijmaeennvanneneriieninnmitochong driecn.nHetn
beving dtnzoichnvooralninng denrog denbloeg dcellennHbnenneenneleinng deelninng denspieren.nDenrestnisnopieslaienninng den
vormnvannferritneninnmacrofaien,nmilt,nbeenmerinenng darmmucosa.nTransportnvian->nbloeg dplasmanvian
transferrine.n
2.IJzoereriniloopnnwanneernhetnlichaamnijzoernnog diinheef,nworg dtng ditnvrijiemaaetnuitng denmacrofaiennenn
hepatocyten.nViang denferroportnenpoortnverlaatnijzoerng dencel.nIjzoernbing dtnaanntransferrinenennworg dtnopng dien
maniernietransporteerg dnnaarnhetnbeenmerinofnang dernweefsel.n
Gem.nworg dtnern25nmimg dainvrijieievennennopienomenng doorng denmacrofaiennennlever.n
3.nIJzoertereortnn absoluut:nontstaanng doornveelnbloeg dverlies
functoneel:nontstaatng doorg datnijzoernnietneannworg dennnnvrijiemaaetnuitng dencellen.nErnisnienoeinijzoerninnhetn
lichaam,nmaarneomtnnietnopng denplaatsnvannbestemmini.n
Hepcidine: bloeeeertng denferroportnenpoorten,nwaarg doorng denijzoerafiifenaannbloeg dplasmanieremg d
worg dtnenng daarmeenooeng denbeschiebaarheig dnvannijzoernvoorng denerytropocsenafneemt.n
Bloedwaarden:
-Hb:nconcentratenhemoilobineninnhetnbloeg d
-nferritne:nmaatnvoornopieslaiennijzoerninng dencellen
-ntransferrinensaturate:nmaatnvoornhetncirculereng dnijzoer,ng denverzoag diiinininnhetnbloeg dn
Mannen Vrouwen
Hbn(mmolmL) 8.5-11 7.5-10
Ferritnen(uimL) 25-250 20-150
20-250n(postnmenopausaal)
Transferrinensaturaten(%) 15-50 12-25
, Wanneernernspraeenisnvannfunctoneelnijzoerteeort,neannhetnferritnenalsnmaatnvoorng denijzoerstatusn
onbetrouwbaarnzoijn.nReg dennisng datnferritneneennacuutnfaseneiwitnisng datnverhooig dnisnbijnontsteeini,nevenalsn
hetnhepcig dine.nErnisng dannwaarschijnlijenvolg doeng denijzoernopieslaien,nmaarng ditnijzoerneanng dencelnnietnuit.nErneann
g dusnspraeenzoijnnvannijzoerteeortnterwijlng denferritne-waarg dennormaalnofnverhooig dnis.nZoalsnhierbovenn
beschrevenneanng denreg denneennontsteeininzoijn,ng daaromnisnhetnraag dzoaamnomnbijnbloeg dong derzooeenooenCRPnten
meten.nEennverhooig dnCRPnieefnaanng datnernspraeenisnvanneennontsteeini.nWanneernhetnCRPnverhooig dnis,nisn
ferritnenonbetrouwbaar.nHetnisng dannbelanirijenomng denTSATntenmetennofnernvolg doeng denijzoernbeschiebaarnisn
voorng denweefsels.nEenntenlaienTSATnieefnaanng datnernonvolg doeng denijzoernbeschiebaarnisnvoorng denweefsels,nern
isnweiniinijzoerniebong dennaanntransferrine.
IJzoerg defcicntenanemie
-nijzoerg deplete:ng denhoeveelheig dnopieslaiennijzoernisnverlaaig dnennTSATnisnlichtnverlaaig d.nErnisnvolg doeng denijzoern
voorng denerytropocsen
-nijzoerg defcicntenerytropoicse:ng denhoeveelheig dnopieslaiennijzoernisnverg dernverlaaig d.nTSATnisntenlaai,nlaiern
g dann15%.nVerstoorg denerytropoicse!n
-nijzoerg defcicntenanemie:nernisnieennopieslaiennijzoernmeer,nTSATnisntenlaai,nlaierng dann10%nennhetnHbnisnten
laai.n
Symptomen:neortag demiiheig d,nvermoeig dheig d,nverming derg denfysieeenprestates,nverming derg denconcentrate,n
verhooig denvatbaarheig dnvoorninfecte,nbleeenhuig dseleur,nhaartuival,nbroeeeliiennaiels.n
EPO: vanweieng denbeperetenlevensg duurnvannrog denbloeg dcellennisncontnunaanmaaenvannnieuwenrog den
bloeg dcellennnog dii.nDezoenaanmaaenving dtninnhetnbeenmerinplaats.nHiervoornisnnaastnijzoernooenhetng doorng den
nierennieprog duceerg denhormoonnerytropoctnenEPOnnog dii.nDennierennmaeennEPOnzoog dranerninnhetnlichaamn
eennzouurstofeeortnworg dtniesiinaleerg d.nBijnnierinsufcicnteneanng denaanmaaenvannnEPOnteeortnschietennenn
eannrenalenanemienontstaan
Aang dachtspuntennbijniebruienoraalnijzoer:
-nopnnuchterenmaain(15-30nminnvoorng denmaaltjg d)nmeestnefectef
-ninnamentjg densnmaaltjg dnverming derg dnelachten,nmaarnopnamenisng dannslechter
-nopnamenisnpHnafhaneelijen->nworg dtnalleenninnferronvormnopienomen.nBijneennhoierenpHnworg dtnferron
omiezoetninnferrinwaarg doorng denopnamenslechternworg dtn
-nopnamenbevorg dertng doornvitnC.,npreparaatninnemennmetnsinaasappelsap
-nopnamenieremg dng doorncalciumnenncafeïne
-nijzoerpreperatennnietnielijetjg diininnemennmetncalciumhoug deng denfosfaatbing ders.n
IJzoerrijeenvoeg dini:nroosviceenfruiterachtnferro:n10nmlnsiroopn10nminijzoer
Diëtistische gegevens B Behandelplan
Nutritonalnassessment:nBMI,niewichtsverloop,neiwitnname,nscreenininong dervoeg dini
Doeln&nbehang delnproiressiefactoren:
-nbijg draienleverennaannvertraiininachteruitianinnierfuncte
-nong dersteunennbloeg dg druereiulate
-nbijg draienleverennaannverming derg denproteïnurie
-ning diennvanntoepassini:nbijg draiennleverennaannioeg deng diabetusreiulate
-nbijg draienleverennaannnormaliserininvannserumnurinenzouur
Behang delinincomplicates:
-nbijg draienleverennaannbehang delininanemie
-nbijg draienleverennaannioeg dencalcium-nennfosfaathuishoug dini;nstrevennnaarnnormaalwaarg denserumnfosfaatn
=n0,7n–n1,5nmmolmLnennserumncalciumn2,1n–n2,55nmmolmL
-nbijg draienleverennaanng denbehang delininvannmetabolenacig dose,nstrevennnaarnserumntotaalnbicarbonaatn>22n
mmolmln
-nreiulerininvanneneleetrolytenbalans;nstrevennnaarnserumnealiumn<5,0nmmolml
-nuitstellennuremischenelachten
-nbewaeennvoeg dinistoestang d,nvooreomennong dervoeg dini,nverming derennvochtretente.n
Kenmerken:
1.eneriie:nbasaalmetabolismeninschatennH&Bnnxn1,3n
