Preventieve en maatschappelijke aspecten (BKULE09I0A)
Samenvatting
Samenvatting Preventieve en maatschappelijke aspecten - prof Declerck
248 keer bekeken 14 keer verkocht
Vak
Preventieve en maatschappelijke aspecten (BKULE09I0A)
Instelling
Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Dit is een samenvatting van het vak preventieve en maatschappelijke aspecten. Dit vak wordt gegeven door prof Declerck aan de KU Leuven in de 1ste bachelor tandheelkunde. Deze zeer uitgebreide samenvatting is gebaseerd op het handboek, de lesnota's afbeeldingen. Aan de hand van deze samenvatting ...
Preventieve en maatschappelijke aspecten (BKULE09I0A)
Alle documenten voor dit vak (11)
Verkoper
Volgen
cthk
Ontvangen beoordelingen
Voorbeeld van de inhoud
PREVENTIEVE EN MAATSCHAPPELIJKE ASPECTEN (LES 1): INLEIDING
Het begrip gezondheid
Gezondheid is een moeilijk te omschrijven begrip. Vaak wordt de definitie aangehaald zoals door de
Wereldgezondheidsorganisatie geformuleerd in 1948: ‘Health is a state of complete physical, mental
and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity’
= Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet
slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijke gebreken).
Deze definitie onderlijnt dat gezondheid een ruim begrip is. De afwezigheid van een afwijking of
aandoening is niet voldoende om iemand als gezond te beschouwen. Ook voor wat betreft
mondgezondheid kan deze definitie gebruikt worden.
Daarbij dienen we ons ook te realiseren dat het vaststellen van ‘ziekte’, door zorgverlener of patiënt,
pas vanaf een bepaald stadium zal gebeuren. De meeste aandoeningen ter hoogte van de mondholte
ontwikkelen zich via biologische processen die zich buiten de lichaamsweefsels afspelen (vb in de
tandplaque). In deze fase is de aandoening klinisch niet vast te stellen. Ergens in het verdere verloop
zullen er objectief waarneembare, pathologische veranderingen optreden. Meestal zijn patiënten
zich maar bewust van hun ‘ziek zijn’ in een vergevorderd stadium van de aandoening (vb tandpijn,
losstaande tanden); vaak beschouwen zij de initiële symptomen niet echt als ziekte (vb bloedend
tandvlees bij het poetsen). Het ogenblik waarop de patiënt zich bewust wordt van deze situatie is
sterk afhankelijk van zijn kennis en interesse. Hetzelfde geldt voor de zorgverlener. Het stadium
waarin de tandarts tandbederf zal vaststellen is afhankelijk van de technieken die hij gebruikt (vb
enkel visuele inspectie versus radiologische beeldvorming of geavanceerde technologische tools
zoals laserfluorescentie) en de kennis waarover hij beschikt om de bevindingen te interpreteren.
Mondgezondheid en algemene gezondheid
Het normaal functioneren van orale structuren is noodzakelijk voor de algemene gezondheid &
algemeen welbevinden. Je kan maar alle activiteiten waarbij de mond nodig is, doen indien je vrij
bent van pijn en dergelijke. De mondholte vormt een heel bijzonder onderdeel van het menselijke
lichaam. Dagdagelijks gebruiken we onze mond en dit voor een brede waaier van activiteiten en
functies: zuigen, kauwen, proeven, praten, lachen, spuwen, blazen, ademen, ... Sommige daarvan zijn
levensbelangrijke functies (bv het opnemen van voeding), andere zijn vooral bepalend voor kwaliteit
van leven (communicatie, sociaal functioneren, uitdrukken van emoties, een
muziek(blaas)instrument bespelen, ...).
Kauwen zorgt ervoor dat voedingsmiddelen verkleind worden tot partikels die makkelijk kunnen
doorgeslikt worden maar zorgt ook voor voldoende productie van speeksel en vermenging met
speeksel, wat de eerste fase van het verteringsproces vormt. Via vermenging met speeksel worden
stoffen uit de voeding in een fase gebracht waarin ze de smaakpapillen prikkelen, de basis van
proeven en smaakperceptie. Onze mondholte is ook belangrijk om een normale spraakontwikkeling
toe te laten. De gebitselementen, zowel aantal als positionering, spelen daarbij een sleutelrol.
-1-
,Wanneer het fout loopt op vlak van mondgezondheid, dan heeft dit implicaties op tal van gebieden:
voeding, spraak, ademhaling,... maar ook esthetiek, zelfbeeld, zelfvertrouwen en sociale interactie.
Dit gaat gepaard met verlies aan comfort, pijn hebben, infecties ontwikkelen, nood aan
zorgverlening, ... Dit heeft dan weer gevolgen op tal van dagelijkse activiteiten zoals werk, school,
familiale interactie,... Mondgezondheid is dan ook duidelijk te linken aan algemeen welbevinden en
levenskwaliteit.
De aanwezigheid van infectie ter hoogte van de mondholte kan verantwoordelijk zijn voor lokale
verwikkelingen (abcesvorming, verstoren van ontwikkeling van definitieve tandkiemen, ...) maar ook
voor problemen elders in het lichaam. Zo wordt de algemene groei en ontwikkeling van een kind
beïnvloed door de aanwezigheid van bv tandbederf.
Een goed functionerende mond is van belang om essentiële functies te onderhouden. De Impact
hiervan is zeker niet verwaarloosbaar. De mondgezondheid heeft dan ook een enorme invloed op de
kwaliteit van leven:
• Hart –en vaatziekten: Inmiddels werd aangetoond dat er een verband is, maar is nog niet
duidelijk of de behandeling van parodontitis (ernstige vorm van tandvleesontsteking met
aantasting van steunweefsels rondom de tand) een impact heeft op het voorkomen van een
‘incident’ zoals een hartinfarct, beroerte of plotse dood.
• Diabetes: Dat er een verband bestaat tussen diabetes (suikerziekte) en parodontitis staat ook
al lange tijd vast. Hier is het duidelijk dat eliminatie van het infectieus probleem ter hoogte
van de mondholte een gunstig effect heeft op de behandeling van diabetes. Een mogelijke
verklaring daarvoor is dat een diabetespatiënt die ergens een ontsteking heeft, een
toegenomen kans heeft op een verhoogde insulineresistentie. In het geval van parodontitis
blijkt dat de behandeling ervan deze insulineresistentie kan verlagen.
• Longproblemen: De verklaring is hier vooral te vinden in de aanwezigheid van een grote
hoeveelheid bacteriën in de mond. Ouderen verslikken zich gemakkelijk, waardoor stukjes
voedsel – met daarin bacteriën uit de mond - in de luchtpijp terechtkomen. Dit kan een
longontsteking veroorzaken, zeker omdat ouderen vaak een grotere biofilmmassa op de
tanden en tongrug hebben. In deze laag vinden we bacteriën die verantwoordelijk kunnen
zijn voor het ontstaan van een longontsteking. Bovendien hebben ouderen vaak een
verminderde immuniteit, waardoor ze vatbaarder zijn voor een longontsteking
• Zwangerschapscomplicaties: Er werden associaties gerapporteerd met premature geboorte
en laag geboortegewicht van de baby.
De mondholte is een infectiepoort van infecties zoals endocarditis, respiratoire aandoeningen
etc.
Omgekeerd zijn er ook tal van aandoeningen die rechtstreeks of via de behandeling ervan, een
weerslag hebben op de mondholte. Zo kunnen patiënten die chemotherapie krijgen voor een
oncologische aandoening, nevenwerkingen van deze behandeling ondervinden ter hoogte van
hun slijmvliezen, ook in de mondholte. De pijnlijke slijmvliezen verhinderen een normaal
voedingspatroon maar vormen ook een mogelijke ingangspoort voor infecties.
-2-
,‘Early childhood caries’ (ECC)
We zien hier een aantal melktanden die volledig tot aan de
tandvleesrand zijn afgebroken. We zijn dat ook meer naar
achteren toe de tanden helemaal uitgehold zijn en dat de
hoektanden heel wat tandbederf vertonen. Deze aandoening
wordt ook wel snelcariës genoemd omdat deze aandoening zich
heel snel na de doorbraak van de melktanden ontwikkelt en
ook omdat het heel progressief is. Deze kinderen wenen veel,
slapen slecht, eten minder goed, hebben vaker problemen met
de concentratie en tonen vaker negatief gedrag.
Tandbederf bij jonge kinderen brengt ook heel wat complicaties met zich mee:
• Verband met gewichtstoename en groei in negatieve zin
• Verband met ontwikkelingsachterstand
• Verband met slechte nutritionele status of voedingstoestand
→ Tandbederf komt nog steeds het meeste voor in de lagere sociale economische klassen waar er
minder belang wordt gehecht aan de voeding en waar kinderen minder van thuis uit gestimuleerd
worden en waar de algemene hygiëne vaak minder goed is.
Na tandheelkundige op punt stelling (onder algemene anesthesie) stelde men een significante
toename in groeiritme vast (= catch-up fenomeen)
Vaak voorkomende mondaandoeningen
1. Tandbederf of caries
= Cariës is het resultaat van een ecologische shift in de
biofilm op het tandoppervlak. Deze shift resulteert in een
onevenwicht in de mineraalbalans tussen biofilm
enerzijds en tandoppervlak anderzijds. Dit geeft
aanleiding tot een netto uitwaartse verplaatsing van
mineralen. Wanneer dit zich herhaaldelijk voordoet zal
uiteindelijk cavitatie ontstaan. Cariës ontstaat als
resultaat van de interactie tussen micro-organismen
(cariogene bacteriën), substraat (suiker), mondmilieu en
tijd. Cariës is een MULTIFACTORIËLE aandoening. Naast
risicofactoren zijn er tal van risico-indicatoren en/of -
modulatoren. Multifactorieel cariësmodel (naar Fejerskov en Kidd, 2008).
→ De balans tussen enerzijds ‘beschermende factoren’ en anderzijds ‘pathologische factoren’ is
bepalend voor het uiteindelijke resultaat. Noteer dat dit een dynamisch gegeven is wat kan wijzigen
in de tijd.
,WERKING:
Bepaalde bacteriën in de mond worden gevoed door suikers, waar ze
energie uithalen. Deze bacteriën gaan de suiker metaboliseren,
waardoor er bijproducten gevormd worden. Deze nevenproducten
zijn zuren die het tandoppervlak zullen aantasten. Deze bacteriën
vormen een laagje op de tand die we tandplaque of biofilm noemen.
Deze uit zich als een wit-gele smurie die gemakkelijk van de tand te
schrapen is. Een biofilm is niet enkel de aanwezigheid van deze
bacteriën, maar hun volledige samenleving waarin ze elkaar
onderling versterken. Op deze manier worden ze weerstandig tegen
producten in het speeksel of mondverzorgingsproducten. De biofilm
bevindt zich vooral op plekken waar je het minst komt met de
Dentale biofilm tandenborstel en waar het minst natuurlijke reiniging is (tussen 2
. tanden in, langs de tandvleesrand en op het kauwvlak van een tand)
Demineralisatie VS remineralisatie
DEMINERALISATIE:
→ Op het plaatje rechts is het glazuuroppervlak, waarop zich een
biofilm met een bepaalde dikte bevindt die omgeven is door
mondvloeistof of speeksel. Wanneer de bacteriën suiker
aangeboden krijgen, worden ze metabool actief. Het suiker gaat
doorheen de biofilm diffunderen. Bacteriën in deze biofilm
beginnen deze suikers te metaboliseren, waardoor ze zuren gaan
vormen. Deze zuren zitten in het laagje tandplaque gevangen,
waardoor de pH zal dalen. Hierdoor wordt het onderliggend glazuur
geëtst, waarbij er mineralen uit de tand vrijkomenen eventueel
verdwijnen, waardoor de tand dus beschadigd wordt.
REMINERALISATIE:
→ Op het ogenblik dat je geen suiker meer zal consumeren, zal de
productie van zuren door bacteriën stilvallen. Hierdoor zal de pH
weer stijgen en gaan de mineralen die nog voor een deel in het
tandplaque vastzitten, terug ingeouwd worden in de tand,
waardoor de tand weer zal versterken of herstellen.
-4-
,Verloop pH in tandplaque-laag
In normale omstandigheden is de pH in de dentale
biofilm (laag met bacteriën, speekseleiwitten en
voedselresten) neutraal. Na suikerconsumptie zullen
zuren (nevenproducten van bacteriële metabolisme)
geproduceerd worden door de cariogene bacteriën
die zich in deze laag bevinden. Daardoor daalt de pH
in de biofilm snel (20sec). Men spreekt van een
zuurstoot. Wanneer de waarde van 5,2-5,5 (kritische
grens) bereikt wordt, zal er netto meer mineraal uit
het tandoppervlak losgeweekt worden dan er terug
ingebouwd wordt (fase van DEMINERALISATIE). Hoe
langer en hoe meer suiker je inneemt, des te langer
de zuurstoot zal aanhouden. Na staken van suikerconsumptie zal de zuurproductie stilvallen en zal de
pH langzaam (2u – afhankelijk van de dikte van de plaque en de aanwezige hoeveelheid zuur) terug
gaan stijgen, mede onder invloed van het buffermechanisme aanwezig in het speeksel. Zodra de pH
terug boven de kritische grens uitstijgt, kunnen de losgeweekte mineralen (die nog grotendeels in de
biofilm gevangen zitten) terug ingebouwd worden. Deze REMINERALISATIE-fase neemt aanzienlijk
meer tijd in beslag (0,5 tot 2 à 3 uren) dan de demineralisatiefase (minuten). Het is dus belangrijk om
na suikerconsumptie een voldoende lange ‘rustfase’ in te bouwen zodat het natuurlijke
herstelmechanisme plaats kan vinden.
Wanneer zuurstoten zich snel na elkaar opvolgen,
is er tussenin onvoldoende tijd om de aangerichte
schade te herstellen. Dit zal op termijn aanleiding
geven tot visueel detecteerbare cavitatie.
→ De frequentie is belangrijker en heeft een
grotere impact dan de hoeveelheid en is de
grootste trigger voor tandbederf.
→ De trigger van heel dit proces is de suikerconsumptie. Vooral toegevoegde suikers zoals sucrose is
bijzonder efficiënt in het induceren van een zuurstoot in de biofilm. Concentraties van slechts 10%
sucrose in een voedingsmiddel volstaan om cariogeen genoemd te worden. Zetmelen en complexe
koolhydraatketens kunnen door mondbacteriën gesplitst worden in kleinere stukken die dan door
cariogene bacteriën gemetaboliseerd worden.
→ De voornaamste bacterie betrokken in het proces van cariësontwikkeling is de Streptococcus
mutans groep (naast Lactobacillen, Actinomyces species en andere). Deze bacterie speelt een
essentiële rol in de initiatie van (nieuwe) laesies. Hoe vroeger de vestiging van deze bacteriën in de
mondholte en hoe groter de aantallen die worden teruggevonden in de biofilm, hoe groter de
cariogene aanvalskracht. De overdracht van zorgverlener (moeder, onthaalmoeder...) naar
opgroeiend kind via speekselcontact (fopspeen reinigen, voorproeven aan lepel bij voeden) werd
aangetoond en vormt een aangrijpingspunt voor de preventie van deze aandoening.
-5-
, Klinische effecten van tandbederf of cariës (DIA 30-35)
- Aantasting van het glazuur
- Klinisch: doffe, krijtachtig witte vlekken op de
vestibulaire vlakken en bruine verkleuringen ter hoogte
van pits en fissuren op de occlusale vlakken.
- Geen pijn
- Reversiebel (omkeerbaar proces)
→ Witte vlek wordt dan in plaats van dof wit, hard en
glanzend en gaat met de tijd afslijten, waardoor de
verkleuring zal verdwijnen.
- Aantasting van het dentine (cavitatie)
- Klinisch: geel-bruin
- Gevoeligheid (vooral bij warm, koud, zuur, zoet)
→ Uitlopers van de tandzenuw, die zich in de centrale
pulpaholte bevindt, worden geprikkeld en reageren
met een (milde) ontstekingsreactie.
- Restauratief ingrijpen zal in de meeste gevallen nodig
zijn om progressie tegen te gaan.
- Aantasting van de pulpakamer
→ Er zal een ernstige ontstekingsreactie
uitgelokt worden
- Ernstige pijnklachten
→ Pijnstilling is niet eenvoudig: de
ontstekingsreactie in de bijna volledig
afgesloten pulpaholte geeft aanleiding tot
drukstijging waardoor de pijnstillende
medicatie slecht doordringt (gaat niet tegen
concentratiegradiënt in)
- Wortelkanaalbehandeling (endodontie) nodig
- Necrose (afsterven) van vitale weefsel in de pulpa-holte
- Geen pijnklachten meer
- Vorming van tandabcessen met ettervorming
→ Doordat de bacteriën zich blijven vermenigvuldigen en
zich progressief buiten het wortelkanaal verspreiden. Dit
lokt een ontstekingsreactie uit ter hoogte van het
omgevende botweefsel (opnieuw pijn). De infectie kan zich
uitbreiden naar de omgevende weefsel en een flegmone
(zwelling) veroorzaken
- Drainage van etter en infectieus vocht + oorzaak aanpakken
- Voorbij wortelpunt
-6-
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper cthk. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €12,49. Je zit daarna nergens aan vast.
