TRANS OCEANUM
Aan de overkant van het grote water: de Romeinse
provincie Britannia
Aantekeningen hoorcolleges
Diede Beckers
,College 1 11-sep-2018
Literatuur: David Mattingly, An imperial possession: Britain in the Roman Empire, 54 BC-AD
409
• Nadeel boek: stof loopt niet parallel met hoorcollege
Collegeschema / leesschema
Week 1: Introductie: Romeins imperialisme en de Britse eilanden
Week 2: Verovering en consolidatie 1: Caesar tot en met Claudius
Week 3: Verovering en consolidatie 2: van Claudius tot de 5e eeuw
Lezen: Mattingly, 3-127
Week 4: De Romeinse militaire aanwezigheid
Week 5: Band of brothers: de soldaten
Week 6: Het militaire en civiele bestuur
Lezen: Mattingly, 128-224
23 oktober: eerste deeltentamen
• Voor ieder deeltentamen is de stof de collegestof tot en met het laatste college vóór
de tentamendatum, PLUS de in boven- en onderstaand overzicht bij de colleges
aangegeven leesstof.
Week 7: De economie en de infrastructuur 1: platteland
Week 8: De economie en de infrastructuur 2: stad
Week 9: De economie en de infrastructuur 3: nijverheid en handel
Lezen: Mattingly, 255-324, 353-528
Week 10: Mobiliteit, migratie, multiculturalisme
Week 11: Keltische religie
Week 12: Importreligie(s)
Lezen: Mattingly, verspreide passages
Week 13: Ondergang: continuïteit en/of discontinuïteit
Lezen: Mattingly, 225-251, 325-350, 529-539
18 december: tweede deeltentamen
29 januari 2019: herkansing beide deeltentamens
Eerste college: introductie Rome en de Britse eilanden
• 1. Geografie, topografie
• 2. Chronologie
• 3. Bronnen
, • 4. Waarom Britannia?
o Waarom zou je een college over Britannia geven/volgen?
o Relevantie
1. Geografie
Landschappen
Vaak verdeling tussen highland zone en lowland zone. Indeling die samenvalt met de
berggebieden van de Britse eilanden
• Alleen de laaglandzone is echt door Rome geïncorporeerd
o Ondanks dat grens bij noord-Schotland ligt
o Lowland: Romeinse invloed was diepgaand
o Highland: Keltische elementen zijn blijven overheersen, Rome kreeg niet echt
voet aan de grond
§ Invloed van het behoord hebben tot Romeinse Rijk verdwijnt hier ook
weer als eerste
Tweedeling
Upland/Highland ßà Lowland
Military zone ßà Civilian zone
Native landscape ßà Villa landscape (zodanig veel Romeinse villa’s dat die stempel gedrukt
kan worden)
Is zo’n harde tweedeling nog wel dekkend voor de werkelijkheid? Is het niet veel
ingewikkelder?
• Denken in regio’s in plaats van tweedeling?
OF: regio’s and pays (‘the complex interplay of cultural and physical facets of landscape
character’)
• Pays: Frans à sub-regio
• Hoogland-laagland te puur gedacht vanuit fysieke aspecten van het landschap,
militair teveel gedacht vanuit culturele tegenstellingen, etc.
OF: regio’s en pays (“the complex interplay of cultural and physical facets of landscape
character”)
South East Western Lowlands
East Anglia North East Lowlands
Central Zone Upland Wales
South West Northern Uplands
Lowland Wales
Regio’s geformuleerd door Univ of Exeter Fields of Britannia Project
Central zone: loopt van zuid naar noord, villa economie van Romeinse wereld
Kunnen wij iets met deze indeling?
, Stamgebieden
Twee soorten
• Keltische stamgebieden van voordat Romeinen in Engeland waren
o Namen en locaties (ongeveer) kennen we enkel uit Romeinse bronnen
o We weten globaal waar die zaten, fluïde grenzen
• Civitates: stamgebieden, formele indeling door Rome (ev. Civitas)
o Rome gaat grenzen trekken, vastgelegd
o Elk van de civitates kreeg een hoofdplaats
§ Vreemd voor Keltisch denken
§ Romeinen denken in stedelijke structuur, dus hoofdplaatsen in
stamverbanden tussen vaste grenzen horen erbij
o Hoogland en laagland zijn in die grenzen terug te zien
§ Gedeelte met civitates, gedeelte zonder (klopt ook niet helemaal met
hoog- en laagland verdeling)
Wegennet
• Keltische cultuur is niet urbaan (wel enkele centra)
• Nieuw gestichte steden met verschillende achtergronden
o Gegroeid uit militaire kampen, naast Keltische burcht, op knooppunten van
wegen
• Reeks van steden ontstaat, worden onderling met een netwerk van wegen met
elkaar verbonden
Vraag: is het continuïteit in de post-Romeinse periode? Blijft er iets over van Romeinse
cultuur? à Kijken naar wegennet: groot deel van het Romeinse wegennet wordt nog steeds
gebruikt
Continuïteit: welke steden hebben continue geschiedenis, welke wegen zijn nog in gebruik,
etc.
Toponomie
Plaatsnamen
• We kennen buitengewoon veel Romeinse plaatsnamen in Britannia
• Colonia in enkele plaatsnamen: hoe zit het stedelijk netwerk in elkaar? Welke zijn
colonia (meest prestigieuze status voor stad in Romeinse rijk), welke zijn municipium,
civitum?
o Londinium: geen colonia of municipium ondanks dat het de grootste en
belangrijkste stad werd
o Verulamium: waarschijnlijk het enige municipium in Britannia
2. Chronologie
Arbitrair hulpmiddel. Periodisering is altijd vals, weten we ook, maar wel handig om greep
op geschiedenis te krijgen
• De openingszetten: de Britse eilanden binnen de Romeinse invloedssfeer, 55 v.Chr.-
43 n.Chr.: de eerste 100 jaar
o Julius Caesar: twee expedities zonder veel blijvend resultaat
o Britse eilanden zijn binnen Romeinse invloedssfeer terecht gekomen
§ Op Britse eilanden zeer bewust van Romeinen, en andersom
