Samenvatting van het tweede tentamen van het vak 'Theo van de Geo' van de bachelor Sociale Geografie en Planologie aan de UU (studiejaar ). Het bevat drie bestanden van: 'Het Geografisch Huis' H7 t/m 12, 'Denken over Regio's' H1, 8, 9 (niet H10 helaas), en handout 'Wetenschapsfilosofie'. Ik heb met...
Het Geografisch Huis Tentamen 2
H7 Nieuwe maatschappelijke draagvlakken
Welvaartsstaat = mensen hebben meer geld te besteden, bijv. meer geld uitgeven aan
duurzame consumptiegoederen dan aan voeding
Verzorgingsstaat (volgens NL socioloog Thoenes, 1962) = een democratisch systeem van
overheidszorg dat zich – bij handhaving van een kapitalistisch productiesysteem – garant stelt
voor het collectieve sociale welzijn van zijn onderdanen.
→ Richt zich op totale herverdeling ten gunste van groepen die niet in eigen levensonderhoud
kunnen voorzien en achterblijvende regio’s; dus op sociale en ruimtelijke ongelijkheden, die een
natuurlijke uitkomst zijn van een kapitalistisch productiesysteem; sociale/ruimtelijke
nivellering
Door de verzorgingsstaat zijn overheden op allerlei schaalniveaus meer betrokken bij de
ruimtelijke organisatie en inrichting van hun territoria:
- 1923: in de VS, de Regional Planning Association of America (doorbraak in 1933 door de
‘New Deal’ van Roosevelt) → Tennessee Valley Authority-project (ontwikkelingsplan
voor het stroomgebied van de Tennessee); zes doelstellingen te bereiken; buiten de VS
werd het TVA-model gekopieerd
- 1934: in G-B, er kwam steun voor de depressed areas (N-E, Wales en Schotland) na de
wereldcrisis. Het rapport van de Barlow Commissie uit 1940 bracht de problematiek
van sterke stedelijke groei en regionale problemen buiten Zuidoost-Engeland in verband.
Belangrijke personen
• L. Dudley Stamp (1931-1932): The Land Utilisation Survey of Britain, onderzoek waarbij
gegevens van het ruimtegebruik in Groot-Brittannië werden verzameld door
schoolleerlingen over het hele land. In 1947 had hij een boek geschreven over ‘misuse’
van ruimtegebruik, aansporing naar de overheid voor ruimtelijke en regionale planning.
Ontwikkeling ruimtelijke planning, regionaal beleid en citymarketing in Nederland:
- 1928: afdeling stadsontwikkeling in de gemeente Amsterdam; in 1934 presenteerde
deze ‘het Algemeen Uitbreiding Plan’ voor de stad > meer aandacht voor
verkeersproblemen etc.
- 1931: met herziening Woningwet komt er een wettelijke regeling voor streekplannen
(gemeentes onderling)
- 1937: ETI’s (Economisch-Technologische Instituten = semi-overheid) opgericht >
welvaart in provincies vergroten
- Vanaf 1941: streekplannen op provinciaal niveau; ook de Provinciaal Planologische
Diensten
- 1941: geboortejaar van de Rijksdienst voor het Nationale Plan > tot 2001 ‘de
Rijksplanologische Dienst’
- 1946: het CBS begon gegevens te verzamelen naar het grondgebruik in Nederland
, Sociografie (begonnen in Amsterdam)
- H.N. ter Veen: in 1925 proefschrift De Haarlemmermeer als kolonisatiegebied > ging over
de wantoestanden onder de eerste generaties kolonisten na de drooglegging van de
Zuiderzee in 1851 > hij pleitte voor een straffende, ordende hand van de overheid
- Goede punten sociografie: praktische wetenschap; voor de oorlog de enige brede sociaal-
wetenschappelijke opleiding in Nederland
- Kritiek (na de oorlog): verwaarlozing van theorie-ontwikkeling; weinig vooruitgang en
herhaling van dezelfde studies
Geografen ontwikkelden zich tot socio-spatial engineers van de verzorgingsstaat > via hun
toegepast onderzoek en beleidsadviezen dragen zij bij tot een stapsgewijze verbetering van de
ruimtelijke inrichting van een gebied → toegepaste geografie (applied geography)
Zuiver-wetenschappelijk onderzoek = wordt verricht in een ‘zelf gemetselde ivoren toren’ die
wetenschappers ver van maatschappelijke beïnvloeding dient te houden. Zuiver-
wetenschappelijk onderzoek is vooral binnen universiteiten. Via het peer review system wordt de
zeggenschap over de aard van het onderzoek in eigen kring gehouden.
Toegepast onderzoek = verzamelt kennis om een bijdrage te leveren aan de oplossing van een
maatschappelijk probleem.
Kritisch onderzoek = veroordeelt al bij voorbaat en principieel de bestaande maatschappelijke
verhoudingen; verlangen naar een andere, betere samenleving.
H8 De geometrische ruimte: de ruimtelijke analyse
Ont-geografisering (door socioloog Jolles, 1960) = de bestaansmogelijkheden zijn veel minder
dan voorheen gekoppeld aan het fysisch milieu.
In de jaren 60 in de VS - jaren 70 in Europa – ontstond de ruimtelijke analyse (spatial
analysis), deze dacht niet in termen van mens-natuurrelaties zoals de Franse traditionele
geografie en de Vidaliaanse traditie dachten.
Door de maatschappelijke modernisering werd de ‘traditionele geografie’, met focus op mens en
fysisch milieu-relaties, na de oorlog ouderwets → de Länderkunde van Hettner werd gedateerd,
door de vermindering van de afhankelijkheid van samenlevingen van hun fysische milieu.
Hoe is de ruimtelijke organisatie en inrichting van een gebied verklaarbaar?
Vanaf jaren 50: focus op geografische afstanden
Walter Christaller (1933): Die zentralen Orte in Süddeutschland → ‘nieuwe geografie’
➔ Ligging en onderlinge afstanden van steden worden niet bepaald door het fysische
milieu. Verklaring ligt bij het ruimtelijk spreidingspatroon van steden in het stedelijke
gebied.
Christaller bedacht de centrale plaatsentheorie, met dergelijke aannamen (consumenten
dragen zelf hun transportkosten) en begrippen (drempelwaarde en reikwijdte).
- Drempelwaarde = minimum aantal klanten dat nodig is voor een voorziening om
rendabel te blijven
- Reikwijdte = maximale afstand die mensen bereid zijn voor een voorziening af te leggen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ae97. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
