Deze samenvatting geeft jou overzicht over de module cultuur en landschap in kwartiel 2. Hij is 82 pagina's, maar niet schrikken want er zitten heel veel plaatjes in. Er kunnen spelfouten in zitten maar voor de rest klopt alle theorie. Succes met leren!!
,Leerdoelen Cultuur en landschap in de Vroege Prehistorie en Bronstijd
2. De student heeft een kritische houding ten opzichte van gangbare archeologische denkbeelden
betreffende deze periode.
Kerk is grote tegenstander van het feit dat de vuistbijl door de mens is gemaakt:
- dit soort voorwerpen zijn door dieren gemaakt of op een natuurlijke wijze ontstaan
- dit soort voorwerpen zijn niet door de mens gemaakt, maar door God om de mensen te foppen
- de mens was bij de schepping meteen perfect (want geschapen naar God’s voorbeeld
Christian Jürgensen Thomsen (1788-1865)
Het zijn Weapons of War!
- Deens archeoloog
- Drieperiodensysteem 1820
- Basis voor het rangschikken van prehistorische vondstmateriaal
- Van steen naar brons naar ijzer
Nadruk op vuursteentechnologie en vuursteentypologie:
Onderzoeksvraag: Hoe is een vuistbijl gemaakt?
Oudste stadium in ontwikkeling van de oude mens (van eenvoudig naar complex): stenen tijdperk
Jacques Boucher de Perthes (1788-1868)
Het zijn Weapons of War!
- Douane-Inspecteur en amateur-archeoloog
- 1859: ontdekkingen grintgroeve van Saint-Acheul (Fr.)
- Stenen artefacten (wat we nu ‘vuistbijlen’ noemen) en de botten van uitgestorven dieren
- De eerste mens leefde in het stenen tijdperk
- 1847: Antiquités celtiques et antédiluviennes:
o Ouderdom vastgesteld op basis van geologische context: vondsten uit bodemlagen:
o de oudste mens leefde in het Pleistoceen – Kwartair
o Antédiluviennes: van voor de Zondvloed (Genesis) (Ouderdom blijkt nu: 500.000 BP
- 1863: vondst van fragment van een menselijke kaak en bewerkt vuursteen in een grintput Moulin -
Quignon in de buurt van Abbeville. Blijkt een vervalsing door een van de arbeiders.
Opkomst culturele antropologie (1860-1920)
- Kolonisatiedrift westerse landen in Afrika en Australië
- Interesse in primitieve culturen
- Speciale aandacht voor moderne “steentijdmensen”
- Vooral beschrijvend
- Sterk evolutionistisch van aard
- Classificatie naar beschavingspeil
- Etnocentrisch: hoogste vorm van beschaving vind je bij de NW-Europese volken
- Rasgebonden verstandelijke beperkingen en lage technologische ontwikkeling
2
,Leerdoelen Cultuur en landschap in de Vroege Prehistorie en Bronstijd
Generaal A. Pitt-Rivers (1827-1900):
Het zijn primitieve werktuigen, in de loop van de tijd veranderen ze van vorm: typologische ontwikkeling! (op
basis van stratigrafie en gedegen documentatie van opgravingen!)
- Voormalig militair
- Verrichtte opgravingen in Engeland
- Pionier in het registreren van alle vondsten
- Ontwikkelde artefact-typologieën
- Publiceerde complete verslagen
- Pitt Rivers Museum in Oxford
Basisidee: er is een ideaal werktuigtype voor elke gebruik
- Deze kom je overal in de wereld tegen
- Naar mate mensen intelligenter worden en beschaafder, worden de werktuigen steeds beter en
benadert het idealer
- Op basis van de mate van ideaal zijn kan je bepalen hoe ver de mensen op de beschavingsladder staan
Kanttekeningen:
- Betekent eenzelfde vorm ook eenzelfde gebruik?
- Zijn er werktuigen die voor hetzelfde doel gebruikt zijn, maar er totaal anders uitzien?
Historische verklaringen?
- Waren er al contacten in het verleden en zijn “steentijdmensen” in ontwikkeling stil blijven staan?
- Waarom zijn mensen elders dan wel “beschaafder” geworden?
Vuistbijlen zijn gemaakt door mensen die net boven de apen staan! De ontdekking om ze in de hand te kunnen
houden en gebruik te maken van de puntige vorm en scherpe kanten geeft de oudste poging van de mens om
een praktisch werktuig te maken!
Vuistbijlen zijn geen bijlen, hoewel ze eenzelfde vorm hebben!
De cultuurhistorische benadering(traditionele archeologie)
Onderzoeksvraag: waarom veranderen vuistbijlen van vorm in de loop van de tijd?
Basisidee:
Cultuur ontwikkelt zich op de technologische beschavingsladder. Als ergens een ontdekking wordt gedaan,
waardoor een werktuig beter wordt, dan neemt men in andere regio’s dat over. Werktuigen hebben een
primaire functie, maar veranderingen in vorm in tijd worden bepaald door culturele overdracht.
Vere Gordon Chile over de Cultuurhistorische benadering
- Bekendste vertegenwoordiger van deze benadering
- Doel: verklaren van cultuurveranderingen
- Grote syntheses met mooie verhalen (bijv. The Dawn of European Civilization, Man Makes Himself)
- Veel innovaties in Europa dank zij ‘diffusie’, vaak in samenhang met volksverhuizingen, afkomstig uit
het Oude Nabije Oosten
- Neolithische Revolutie > Urbane Revolutie (Marxisme)
- Nadruk op het vergaren van gegevens (vergelijk Pitt Rivers)
- Gemodelleerd naar de geschiedbeoefening: nadruk op het maken van verhalen: de biografie van
archeologische vondsten
- Nog steeds sterk beschavingsgericht
- De reputatie van de beoefenaars was belangrijk: de wijze wetenschapper (de kennis in pacht)
3
, Leerdoelen Cultuur en landschap in de Vroege Prehistorie en Bronstijd
Onderzoeksvraag: Waarom zijn er regionale verschillen?
Ecologische benadering (menselijk gedrag is afhankelijk van de natuurlijke omstandigheden: omgeving, klimaat,
loop van de geschiedenis) (Steward en Clark)
- Niet overal komt hetzelfde vuursteen voor
- Niet overal komen dezelfde dieren voor
- Niet overal zijn grondstoffen op dezelfde manier toegankelijk
- In de tijd kan er van alles veranderen in het klimaat, het landschap en milie
- Dat is per regio verschillend
- Basisidee dat vorm van een werktuigvanzelfsprekend overal eenzelfde functie heeft is dat niet juist!
Werktuigen hebben een primaire functie, maar de vorm wordt bepaald door de natuurlijke
omstandigheden.
Steward en Clark over de ecologische benadering
- Nadruk op de (natuurlijke) omgeving waarin de mens in het verleden opereerde
- Culturen beïnvloeden niet alleen elkaar, maar er is ook interactie met de omgeving
- Stress (bijv. voedseltekorten) leidt tot veranderingen in gedrag en daardoor ook veranderingen in de
materiele cultuur
- Sterk onder invloed van andere disciplines (biologie, psychologie, natuurwetenschappen)
New Archeology>> omgevingsfactoren bepalen menselijk gedrag
Onderzoeksvraag: Waarom zijn er verschillende vuistbijlen?
- Functionele verschillen?
- Verschillend gebruik (toepassing)?
- Beperkingen grondstof?
- Toegankelijkheid grondstof?
- Evolutie en ontwikkeling van het sociaal-ecologisch systeem
- De mens is een biologisch wezen dat probeert te overleven. Stress leidt tot innovatie en menselijk
vernuft (uitvindingen)
Minder vuursteen voor handen of mindere kwaliteit: dan kleinere werktuigen
Voedselschaarste door minder groot wild: dan gebruikmaken van klein wild (en dan ook andere jachtstrategie
en dus ook andere werktuigen. Werktuigen hebben een primaire functie (levensonderhoud), maar de vorm
waarin is afhankelijk van “systeembeperkingen”: Ecologisch determinisme.
Lewis Binford over New Archeology:
- menselijk gedrag bepaald door beperkingen in het leefmilieu (hongersnood, klimaatsveranderingen,
landschap, etc.).
- natuurwetenschappelijk onderzoek (archeologie moet “harde” wetenschap worden – bèta-studie:
meten is weten!
- Gebruik experimentele archeologie, ecologisch onderzoek, etc.
- De mens wordt niet meer gezien als sociaal wezen, maar als een adaptief dier.
DUS: De vuistbijl is het bewijs dat de mens om te kunnen voortbestaan op zoek ging naar andere
voedselbronnen (noten en vruchten > vlees) en daarvoor heb je andere tools nodig (bijv. messen om door
huid, vlees en botten te snijden)
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper tymkeremmerts. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
