Een uitgebreide samenvatting van het boek Psychologie van Marc Brysbaert (2018). Met behulp van deze samenvatting heb ik functieleer afgerond met een 9! In deze samenvatting is de belangrijkste informatie uit het boek gecombineerd met aantekeningen van de hoorcolleges. Kortom, alle informatie die j...
,Hoofdstuk 1 - wat is psychologie?
Psychologie = wetenschap waarbij het bestuderen van gedrag gebruikt wordt om interne processen te begrijpen die aan dat
gedrag ten grondslag liggen
Ontwikkelingen die de psychologie mogelijk hebben gemaakt
Plato en Aristoteles
Mensen waren de enige wezens met een rede die het mogelijk maakte de realiteit te begrijpen.
Plato :
● Aanhanger van het dualisme [= lichaam en geest zijn onafhankelijk van elkaar].
● Volgens hem moest er een onderscheid gemaakt worden tussen de zichtbare en de onzichtbare (ware) wereld. De ziel
had kennis van de onzichtbare wereld en de mens kon hier toegang toe krijgen door gebruik te maken van de rede.
Observatie was minder belangrijk. Echte kennis kwam voort uit de menselijke geest.
Aristoteles :
● Hechtte meer belang aan observatie. Maar om echte kennis te hebben moest men uitgaan van uitgangspunten
(axioma’s). Het herkennen hiervan heette demonstraties. Vanuit de demonstraties kon op basis van menselijke rede de
rest van de kennis afgeleid worden.
In de westerse wereld werden de werken van Plato en Aristoteles vertaald naar de kerkelijke leer, want na de val van het
Romeinse rijk was de rooms-katholieke kerk de belangrijkste hoeder van kennis in de westerse wereld.
Wetenschappelijke revolutie
De overtuiging dat ware kennis gebaseerd is op systematische observatie en actief ingrijpen in de wereld.
Factoren die een rol speelden bij het ontstaan hiervan :
● Verminderde macht van de rooms-katholieke Kerk.
● Herwaardering van handel en handenarbeid
● Uitvinding boekdrukkunst
● Ontdekkingsreizen en de confrontatie van de westerse wereld met de islamitische en Chinese beschavingen
● Oprichting van universiteiten
● Relatieve welvaart
Copernicaanse revolutie
Het inzicht dat de aarde niet het centrum vormde van het heelal (Nicolaus Copernicus, Galileo Galilei, Isaac Newton).
Kwam tot stand doordat de demonstratie “De aarde staat stil in het universum.” ter discussie kwam te staan toen men realiseerde
dat de juliaanse kalender niet meer klopte.
Het idee begon te groeien dat nieuwe kennis niet voortkomt uit het bestuderen van oude meesters, maar uit observatie en
experimenten.
De invloed van de landen waarbij de wetenschappelijke benadering beter aansloot groeide.
Volgens Snow vormden zich twee culturen :
1. De klassieke, humanistische cultuur (alfa)
2. De nieuwe, natuurwetenschappelijke cultuur (bèta)
Deze hebben tegenstrijdige opvattingen over wat belangrijk is.
Wetenschappers begonnen zich vragen te stellen over de mogelijkheden en beperkingen van de menselijke waarneming.
De persoonlijke fout : Hier begon men mee te werken voor elke sterrenkundige. De ene persoon had meer tijd nodig om waar te
nemen dan de andere.
Hermann von Helmholz
Hij ontdekte een manier om de snelheid van zenuwimpulsen te meten.
Hij had een methode om een zenuw in een kikkerpoot te stimuleren en om het signaal een eind verder op te vangen. Hiermee kon
hij de snelheid van informatieoverdracht berekenen.
De tijd was bij verschillende delen anders en hij beredeneerde dat dit te maken had met de afstand tot het brein.
Franciscus Cornelius Donders
,Donders begon met het registreren van de snelheid waarmee mensen konden reageren op stimuli.
Substractiemethode = Een psychisch proces bestaat uit een aaneenschakeling van eenvoudige processen waarvan men de duur
afzonderlijk kan meten door het vergelijken van reactietijden.
Hij liet mensen :
1. 1 klank horen en die klank nazeggen (a-reactie)
2. Verschillende klanken door elkaar horen en elke klank nazeggen (b-reactie)
3. Verschillende klanken horen, maar er maar 1 hoeven nazeggen (c-reactie)
Discriminatie (van de stimulus) = 3-1 (c-a).
Keuze (van het antwoord)= 2-3 (b-c).
Het onderzoek van Donders betekende het begin van de mentale chronometrie [=techniek waarbij men de psychologische
processen in informatieverwerking probeert te achterhalen door te kijken naar de tijd die mensen nodig hebben om allerhande
taken uit te voeren].
Evolutietheorie
Levende wezens waren het resultaat van een aanpassingsproces aan veranderende omstandigheden (Charles Darwin).
Leidde tot het idee dat menselijk gedrag bestudeerd kan worden door dieren te bestuderen.
Het ontstaan van de psychologie
René Descartes ging uit van drie principes :
1. Rationalisme = Ware kennis is gebaseerd op rede en door logica te gebruiken leidt die nieuwe informatie af uit de
bestaande. Niet observeren maar nadenken.
2. Nativisme = De mens heeft aangeboren kennis dat een uitgangspunt is voor de andere afgeleide kennis.
○ Mechanische visie op de wereld waardoor het menselijk lichaam wetenschappelijk kon worden bestudeerd en de
geest niet.
3. Dualisme = de overtuiging dat mensen uit de onafhankelijke lichaam en geest bestaat.
De geest heeft een vrije wil en is niet onderworpen aan natuurwetten. Empirisme = de inhoud van de geest komt niet van
aangeboren ideeën, maar van zintuiglijke ervaringen
Empirisme = De inhoud van de geest wordt niet gevormd door aangeboren ideeën en afgeleide inzichten, maar via zintuiglijke
ervaringen die met elkaar geassocieerd worden.
Belangrijke grondlegger was John Locke.
Associationisme = Hogere-orde-kennis komt tot stand door combinaties van eenvoudigere ideeën (John Locke).
Door het empirisme en associationisme begonnen mensen te aanvaarden dat mentale gebeurtenissen door natuurwetten
opereerden.
Wilhelm Wundt
Ernst Weber bestudeerde hoe groot het verschil tussen twee stimuli moest zijn voordat de mens het verschil kon waarnemen.
Wilhelm Wundt opende het eerste laboratorium voor de psychologie in Leipzig.
Structuralisme = De manier om het volwassen brein te analyseren door simpele losse elementen te onderscheiden en door
vervolgens te kijken hoe deze elementen samen een complexere ervaring vormen.
De onmiddellijke ervaring zou gevormd worden door sensaties, geheugen en gevoelens.
Dit werd toegepast met introspectie [ = Het kijken naar het eigen bewustzijn van binnenuit.]
Wundt onderscheidde twee soorten introspectie :
● Experimentelle selbst beobachtung = Een proefpersoon herhaalt een standaard proef en reageert met eenvoudige
antwoorden. Volgens Wundt de enige toelaatbare vorm van introspectie.
● Innere wahrnehmung = Filosofen die in een stoel zitten en nadenken
De wetenschappelijke psychologie werd gedefinieerd door een combinatie van de fysiologie en introspectie.
De reactie op het structuralisme was de gestaltpsychologie : “Het geheel is meer dan de som der delen”
Wertheimer, Köhler en Koffka waren bekend in de gestaltpsychologie.
Alfred Binet
Ontwikkelde de intelligentietest samen met Théodore SImon.
Functionalisme
, De eerste belangrijke stroming binnen de Amerikaanse psychologie. Dit werd sterk beïnvloed door Darwin en het pragmatisme [=
kennis stond ten dienste van de menselijke noden en moest dus praktisch zijn.] Had daarom veel belangstelling voor individuele
verschillen en voor de verschillen en overeenkomsten tussen mensen en dieren. Wat is het nut van het bewustzijn en hoe is het
tot stand gekomen?
William James was belangrijk voor de Amerikaanse psychologie en beschreef mentale processen als een ‘stream of
consciousness’ ; een voortdurend veranderende stroom van gedachten en gevoelens.
Behaviorisme
Enkel observeerbaar en meetbaar gedrag kan het onderwerp vormen van psychologisch onderzoek.
De psychologie moet de wetenschap van het gedrag worden. Dit werd bekend door een pamflet van John Watson : De
psychologie zou nooit een echte wetenschap worden als ze zich met het bewustzijn bezig bleef houden. De psychologie moest de
introspectie verlaten.
Behavioristen namen drie ideeën van het positivisme [=beweging die vond dat de natuurwetenschappen de meest succesvolle
manier was om de wereld te begrijpen en om kennis te genereren] over :
● Men moest theorieën baseren op directe observaties die door anderen herhaald konden worden
○ Operationele definities moesten gebruikt worden, geen gewone zoals ‘ honger’
● Men moest onderscheid maken tussen on-en afhankelijke variabelen. S-R psychologie (stimulus lokt respons uit)
○ Onafhankelijk kan de onderzoeker manipuleren en afhankelijk is meetbaar om te kijken of het onafhankelijke
effect heeft gehad.
● Wetenschappelijke theorie bestaat uit de precieze relatie tussen on-en afhankelijke variabelen, het liefst in de vorm van
een wiskundige wet.
Psychoanalyse
Het bewustzijn en het gedrag zijn slechts oppervlakkige fenomenen en de ware oorsprong van het ontstaan van
persoonlijkheidsverschillen en stoornissen ligt bij onderbewuste krachten (Sigmund Freud).
Veel van wat we doen is onbewust en dat is wat ons leidt.
Hermeneutiek = Het interpretatie werk van de psycho-analytische therapeut leek meer op het begrijpen van het verleden dan op
het onderzoekswerk van een natuurwetenschapper.
Onderzoeksmethoden in de psychologie
Goed onderzoek begint bijna altijd met literatuurstudie.
Drie onderzoeksmethoden :
● Beschrijvend : naturalistische observatie, vragenlijst, interview, opiniepeiling, gestandaardiseerde psychologische test,
archiefdata, gevalsstudie [=onderzoek over 1 persoon of 1 gebeurtenis] en kwalitatief onderzoek [doel is om inzicht te
krijgen in volledige complexiteit en niet om het onderwerp in een paar getallen te kunnen samenvatten].
● Correlatie = beschrijven van verbanden. Nadeel is dat er een mogelijke 3de onderliggende factor kan zijn (confound) ; er
is geen oorzaak-gevolg te onderscheiden.
De correlatiecoëfficiënt is een getal tussen de -1 en +1 welke de richting en mate van het verband tussen twee variabelen
aangeeft.
● Experimenteel. Operationaliseren van een variabele = variabele concreet maken. Nadeel is dat niet alle experimenten
mogelijk zijn.
○ Interne validiteit = conclusies over een onderzoek zijn gerechtvaardigd
○ Externe validiteit = is het te generaliseren?
Deze zijn beide op te lossen door experimenten te herhalen op andere plekken en met andere mensen.
Rol van de biologie bij de psychologie :
● Centrale zenuwstelsel
● Invloed van de staat van het lichaam op de geest
● Erfelijkheid : De mate waarin een eigenschap erfelijk is wordt onderzocht door tweelingenstudies, adoptiestudies en
stamboomonderzoeken.
● Evolutie. Inprenting = Vroege en snelle neiging om een bewegend voorwerp te volgen.
Cognitieve processen [=informatieverwerkende processen in de hersenen] werden erkend door de ratten-proef van Tolman :
Ratten gebruikten inzicht om de kortste weg te vinden naar het eten in een doolhof met blokkades.
Ratten leren meer over een doolhof dan simpel connecties tussen een visuele stimulus en de gang links/rechts nemen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lottepsychologie. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
