Onderwerp 1: Inleiding
Dit onderwerp bestaat uit de volgende onderdelen:
● Data - informatie - kennis - wijsheid (DIKW)
● Grice: geslaagde communicatie (maximen)
● Representatie: consensuele systemen
● Verwerking: begrip vs. statistiek
● (Opdracht 1b: twee gezichten van informatie)
Algemene inleiding
Hoe vinden we benodigde informatie op het Internet?
● Wat is daar allemaal en hoe vinden we iets in?
● Hoe kunnen computersystemen ons helpen?
Hoe zeker zijn we dat we de juiste informatie vinden?
● Is wat we vonden relevant, duidelijk en waar?
● Hebben we alles gevonden dat relevant is?
Dit alles wordt bepaald door drie belangrijke factoren:
1. De kwaliteit door de aanwezige data.
2. De vaardigheden van computersystemen.
3. De vaardigheden en intenties van de mensen die hier verantwoordelijk voor zijn.
In onze dagelijkse gesprekken maken we gebruik van verschillende woorden voor dingen die we
weten of willen weten, zoals "gegevens" ("data"), "informatie" ("information") en "kennis"
("knowledge") → we moeten deze aspecten onderscheiden van elkaar en ze opvatten als termen
met een beperkte betekenis.
Data - informatie - kennis - wijsheid (DIKW)
● Data/gegevens: iets wat je kunt weten → is de basis van alles en kan o.a. bestaan uit:
○ Getallen (bv. tempratuurmetingen)
○ Symbolen (bv. pijlen)
○ Tekst (bv. een dagboek)
○ Afbeeldingen (bv. Google Streetview)
○ Geluidsopnamen (bv. een interview)
○ Video (bv. je laatste vakantiefilmpje)
● Informatie: iets wat je wilt weten → een selectie uit de gegevens die op een of andere
manier nuttig is voor je (bv. als we willen weten of de aarde opwarmt, kijken we naar een
steekproef temperatuurmetingen in de loop van de tijd op bepaalde locaties).
○ Formeel: informatie zijn gegevens die onzekerheid verminderen: over feiten die je
wilt/moet weten en over handelingen die je wilt/moet verrichten.
○ Gevolg: de meeste bestaande gegevens zijn voor ons GEEN informatie (het moet
nieuw zijn)
, ● Kennis: wat je weet → geïntegreerd in een groter geheel, integratie heeft zich over de tijd
afgespeeld (leren, ervaren), individuele componenten hoeven niet meer toegankelijk te zijn,
bv. ik probeer jullie te leren wat ik weet over informatie.
● Wijsheid: inzicht in hoe je moet toepassen wat je weet → zit op een andere dimensie dan
data-information-knowledge en we gaan hem in deze cursus niet proberen te onderwijzen.
DIKW piramide:
● Duidelijk gerelateerde concepten, maar de exacte relatie is niet
rechttoe-rechtaan.
● Gesimplificeerd: de DIKW pyramide → ze bouwen op elkaar voort
● De piramide geeft de indruk dat hoe hoger we komen, hoe
kleiner het volume is, wat we makkelijk kunnen geloven.
● De indruk van duidelijke scheidslijnen tussen de niveaus
behoorlijk misleidend.
Communicatie: een poging om kennis over te dragen. → een proces waarin een zender gegevens (de
boodschap) verstuurt naar een ontvanger. In de hoop dat de ontvanger deze gegevens opvat als
informatie en integreert in zijn kennis.
● Het succes hangt af van de ontvanger en de situatie: een gewillige ontvanger werkt zelf mee,
een onwillige/onwetende ontvanger kan meer werk kosten, een bepaalde ontvanger is ook
makkelijker dan algemene (massa)communicatie. → Communicatie werkt het beste (of zelfs
überhaupt) als er een coöperatief process is → coöperatief principe:
○ Er zijn dan een aantal regels (maximen; zie Grice)
○ Het houden aan deze maximen helpt je ook in je eigen communicatie
Het figuur hierboven is een andere visualisatie van het DIKW proces en zoomt in op zowel bestaande
als nieuwe componenten (t, e en understanding).
, ● Data staat wederom aan de basis (links) maar wel duidelijk gescheiden van de latere
componenten. Er is een enorme hoeveelheid data die buiten ons bereik is en hieruit “vissen”
we wat we denken dat nuttig is.
● Informatie: twee componenten die toegevoegd zi.jn en bijdragen aan kennis zijn teaching en
experience (de reden voor meer bijdragen is dat informatie alleen vaak onvoldoende is om
er kennis aan te ontlenen, maar dat we kunnen ook een beroep doen op andere bronnen,
zoals teaching en experience)
○ Teaching terwijl ervaring persoonlijk is, is onderwijzen sociaal. Mensen helpen
elkaar bij het vergaren van kennis door een deel van hun kennis over te dragen,
waarvan ze denken dat anderen dat willen of zouden moeten hebben.
○ Experience helpt ons de kennis die we nodig hebben te verzamelen door wat we
denken te weten te relateren aan de wereld om ons heen “grounden (engels)”
● Kennis (is opgesplitst in kennis en begrijpelijkheid/understanding) kennis over dingen en hoe
dingen te doen.
○ Begrijpelijkheid/understanding kennis over de redenen van dingen en dus begrip
over de dingen.
● Wijsheid staat rechts aangegeven en ook gescheiden. Het gaat minder over dingen weten
maar meer over het toepassen van onze kennis op een juiste manier.
De pijlen zijn niet slechts eenrichtingsverkeer → ‘Hogere niveaus’ dragen bij aan ‘lagere niveaus’
direct of via onderwijs/ervaring.
Uitgebreide toelichting (basis)componenten:
Data/gegevens:
Gegevens zijn de fundamentele bouwstenen van wat je kunt weten. Dit kunnen dingen zijn die je
waarneemt, rechtstreeks of via een meetinstrument, of ze kunnen opgeslagen representaties van
dergelijke dingen zijn. Gegevens zijn op zichzelf genomen zinloos. Een getal, of zelfs een reeks
getallen, kan niet worden geïnterpreteerd zonder hun context te kennen, wat een locatie- en
tijdreeks kan zijn waar een temperatuur werd gemeten. Gegevens die ergens worden gevonden,
hoeven niet eens een betekenis te hebben, bijvoorbeeld sommige datasets bevatten willekeurige
getallen om bepaalde software te testen. Over het algemeen kunnen we echter aannemen dat
opgeslagen gegevens zijn opgeslagen omdat iemand dacht dat ze nuttig konden zijn (wat in principe
zelfs het geval is voor de willekeurige getallen).
Informatie:
Informatie zijn geselecteerde en mogelijk verwerkte gegevens die samen iets vertegenwoordigen
dat je wilt weten. Dat we moeten selecteren is duidelijk. De verwerking kan nodig zijn om de
gegevens in een vorm te krijgen waarin we ze kunnen gebruiken zoals we willen. Als we bijvoorbeeld
willen weten of de aarde opwarmt, moeten we steekproeven van temperatuurmetingen op
verschillende tijdstippen op specifieke belangrijke locaties onderzoeken.
Meer formeel is informatie: gegevens die de onzekerheid verminderen, bijvoorbeeld over benodigde
feiten of over een te ondernemen actie. Dit betekent dat de meeste bestaande gegevens GEEN
informatie voor ons zijn, hoewel ze het misschien wel voor iemand anders zijn.
De grens tussen gegevens en informatie:
, Het is moeilijk om een grens tussen gegevens en informatie te bepalen. Een onderwijstekst is
enerzijds een reeks symbolen en met de bovenstaande beschrijvingen dus gegevens, maar anderzijds
ook een georganiseerde verzameling gegevens die als informatie kan worden gezien. Het is dus
belangrijk om het in een context te plaatsen/om er een label op te plakken. Het is meer een bepaling
van het gezichtspunt van de gebruiker dan een inherente eigenschap van wat we proberen te
classificeren. En dit is onmogelijk zonder deze gebruiker, of potentiële gebruiker, bij onze analyse te
betrekken.
Kennis:
De gebruiker staat ook hier centraal → kennis is wat je weet. Kennis bestaat echter niet als
afzonderlijke delen, zoals gegevens en informatie, maar het is geïntegreerd in een groter geheel. Een
voorbeeld: je weet hoe je je moedertaal moet spreken zonder je te herinneren wanneer je specifieke
woorden hebt geleerd. Hierin speelde je ervaring met het gebruik van dit aspect van je kennis een
centrale rol bij de vorming van die kennis. Als je net iets hebt geleerd, bijvoorbeeld een vreemde
taal, en het nog niet echt hebt gebruikt, kun je mogelijk nog steeds alle bijdragende informatie
identificeren. Het gebrek aan integratie betekent echter ook dat je kennisniveau lager is, dat je het
veel minder goed kunt toepassen dan je volledig geïntegreerde kennis van je eigen taal.
Kennis zoals hier beschreven is fundamenteel persoonlijk, omdat het door je levenservaring in je
hersenen is gevormd. Een deel van je kennis kan worden gedeeld met anderen, bijvoorbeeld wij
proberen je te onderwijzen, om onze kennis over informatie en informatieverwerking te delen. Het
is echter niet mogelijk om kennis volledig te delen. Er bestaat niet zoiets als een fysieke kennis
transplantatie. Het enige dat we kunnen doen, is proberen het deel van onze kennis dat we willen
delen in stukjes informatie op te splitsen en aan de leerling aan te bieden. Dit proces, communicatie,
zal hieronder worden besproken.
Wat is er precies nodig om van kennis te spreken? Het enige dat we weten is dat er een geest moet
zijn om deze kennis te bevatten. We kunnen echter nooit kennis zien. Het enige dat we kunnen zien
is gedrag dat ons ervan overtuigt dat de entiteit die het gedrag vertoont enige kennis moet hebben
om dit specifieke gedrag te kiezen. Met de beschrijving van kennis die we hebben gegeven, hebben
we nooit geïmpliceerd dat de geest die de kennis bevat, zich ervan bewust moet zijn en deze bewust
moet toepassen. Bedrijven kunnen ook worden beschouwd als entiteiten die kennis tonen, maar
deze kennis is eerder de opeenstapeling van de kennis van de werknemers van die bedrijven,
waarschijnlijk ondersteund door systemen voor informatieopslag. Het beheer van deze gezamenlijke
kennis is een van de belangrijkste taken van een bedrijf, waaronder het voorkomen van het verlies
ervan, en vaak ook het voorkomen dat de kennis in de handen van de concurrentie valt. Een nogal
relevant type entiteit voor deze cursus is het computersysteem. Of we zouden willen beweren dat
deze "kennis hebben" wordt besproken in de Leermodule Verwerking.
