Samenwerken in specialistische hulpverlening
Bijeenkomst 1 herstel gerichte benadering
Herstel= het leren leven met een ontwrichtende aandoening, beperking of kwetsbaarheid waarbij de
mogelijkheden en kracht van de mens centraal staan. Het is een individueel en persoonlijk proces.
> Vorm van hulpverlenen. Inzicht brengen in eigen kwetsbaarheden en talenten. Daarnaast
onderscheid maken tussen stoornis en identiteit (ik heb een … i.p.v. ik ben …)
• Het is gericht op wonen, werken, leren en sociale contacten
• Het is gericht op herstel van activiteiten en participatie
• Het is gericht op empowerment, weer macht krijgen over ziekte/eigen leven
Herstelconcept
Individueel niveau aandacht van psychische aandoening en onmacht naar het hernemen van
eigen regie en mogelijkheden binnen eigen leven.
Collectief niveau verbonden met zelfbeschikking, empowerment en emancipatie van mensen met
psychische aandoeningen en met het tegengaan van stigma en discriminatie.
Herstelprocessen
Belangrijk dat cliënten als medewerkers bewust zijn van een voortdurend herstelproces. Het gaat om
het boven komen van hopeloosheid en verlies van een betekenisvolle identiteit. Ook het verlies van
verbondenheid met eigen omgeving, van rollen en kansen.
Fasen van herstel
1. Overweldigd door de eigen ziekte
2. Vechten met de beperking
3. Leven met de beperking
4. Leven voorbij de beperking
Empowerment
Het ontwikkelen van de eigen kracht, talenten en mogelijkheden en de ontwikkeling van inzicht in en
acceptatie van onmogelijkheden en beperkingen.
Empowerment is een vereiste maar ook een gevolg.
Verwijst naar het vermogen van mensen om zich aan een schijnbaar hopeloze situatie te
ontworstelen en een nieuwe wending te geven aan eigen leven. Hulpverleners moeten ruimte
scheppen om eigen ambities en wensen te onderzoeken en keuzes te maken.
Door het uitwisselen en delen van ervaringsverhalen worden collectieve ervaringskennis ontwikkeld
> kennis over hoe het is om te leven met een psychische kwetsbaarheid en de gevolgen.
Herstel ondersteunende zorg= alle zorg gericht op het bevorderen van het herstelproces. Dus op een
andere manier kijken naar mensen met langdurige psychische kwetsbaarheid dan eerst.
Cliënt en eigen herstelproces is leidend. Door goed aan te sluiten bij de cliënt kunnen
herstelprocessen niet alleen worden ondersteund maar ook aangewakkerd. Dit lukt door in de buurt
te blijven, vertrouwen en ruimte te geven.
> Binnen ggz gaat de herstelondersteuning om het vinden van juiste evenwicht tussen behandeling
en ondersteuning bij het herstel van de leefgebieden.
Kwantitatieve aanpak veel mensen helpen op basis van wetenschappelijke theorieën. Diagnose is
belangrijk en de medicatie, net als bepaalde methoden. Het verhaal van de cliënt is niet belangrijk.
,Kwalitatieve aanpak goede hulp en cliënt wordt geholpen op zijn of haar manier. Gericht op
kwaliteit, zorgen dat cliënt eigen regie krijgt een leermeester wordt op zijn of haar probleem. Het
verhaal van de cliënt is belangrijk.
Zelfregulatie en herstel
Verslaving gaat samen met een psychische aandoening
• Zelfregulatie als probleem bij psychische problemen ontstaan er tekorten in de zelfregulatie
• Zelfregulatie als oplossing mensen zijn zelf de belangrijkste motor van de op herstelgerichte
veranderingen
Spectrum vormen van herstel
• Klinisch herstel: verminderen van symptomen
• Functioneel herstel: verbeteren lichamelijk, psychisch en sociaal-cultureel functioneren.
• Maatschappelijk herstel: maatschappelijke positie verbeteren,
• Persoonlijk herstel: individueel uniek proces, interventies context(= omgeving betrekken), rol cliënt
en identiteit, relativering “ziekte”, zoeken naar de oorzaak.
Bijeenkomst 2 oplossingsgerichte benadering
Het doel van vroeger dat centraal staat is het genezen van mensen van hun abnormaliteit. Echter had
deze vorm van totalitair wonen veel negatieve ‘hospitalisatie-effecten’. Mensen werden afhankelijk
van regels en professionals, verloren hun rechten en kregen te maken met repressie en maatregelen.
Van patiënt naar burger
Afgelopen 50 jaar kwam er een beweging. Hierin werden grootschalige instituten voor een deel
verplaatst van hoofdlocatie naar kleinere locaties in dorpen en steden institutionalisering en
vermaatschappelijking.
De zorg werd meer in de samenleving geboden > betere aansluiting in het gewone leven >
normalisering > positief effect
Fysieke integratie= het vestigen van woonvormen in dorpen en wijken
Leidt niet vanzelf tot sociale integratie.
Verschuivingen in de zorg
1. Focus op individuele beperkingen, nu op individuele mogelijkheden
2. Van leefgroepen naar sociale netwerken het sociale netwerk van ieder is van belang
3. Focus op het individu naar focus op het functioneren van het individu in de samenleving eerst
nadruk op omgaan met persoonlijke problemen, nu worden persoonlijke problemen in het kader
van ontwikkeling en participatie gezet. Ondersteuning bij zelfredzaamheid is tevens bedoeld om
mensen de gelegenheid te stellen deel te nemen aan de samenleving,
> Wanneer er omgevingsfactoren participatie belemmeren zal er actie ondernomen worden.
Zorg zal niet meer op zichzelf staan, maar verbonden met persoonlijke welzijn en participatie
4. Van professional naar gelijkwaardige relatie cliënt heeft zoveel mogelijk regie en eigen
nhkjjervaringsdeskundige. Biedt mogelijkheid om te leren van ervaringen > vormt een bron voor
hjlkjkherstel en empowerment
Deze verschuivingen biedt een breder en gevarieerder werkveld voor de professional. De individuele
ondersteuning wordt gekoppeld aan ondersteuning bij maatschappelijke participatie en
samenlevingsgericht werken. Professional is niet langer deskundige.
Samenwerken is the key! Niet alleen met cliënt ook met professionals en sociale netwerken.
,Inclusie
Inclusief werken= de relatie tussen jij, cliënt en omgeving (relatiedimensie)
Inclusiegericht werken= gaat over jouw professionele handelen, gericht om gewenste inclusie
van de cliënt (handelingsdimensie).
Handelingsdimensie en relatiedimensie komen uit de integrale rehabilitatiebenadering. Hierin zit ook
de tijdsdimensie.
Supported Living
legt de regie over het leven bij de cliënt en ondersteunt hem op de terreinen van het leven
waarop deze steun nodig is.
Oplossingsgericht
Oplossingsgerichte hulpverleners houden zich niet zozeer bezig met het probleem. Wat gaat er
wel goed en hoe worden deze oplossingen versterkt.
De ontwikkelingsmogelijkheden en competenties van de cliënt staan centraal en niet de klachten
De oorzaak is ook onbelangrijk, dit zegt weinig over de oplossing
Basishouding niet weten. De hulpverlener ordent en is een motiverende gesprekspartner
Binnen de psychologie en hulpverlening is een soort ‘geleerde hulpeloosheid’ > het accent ligt altijd
op problemen en stoornissen.
De positieve psychologie legt om deze reden de focus op het positieve. Mensen hebben een grote
veerkracht en kunnen met een positieve instelling veel tegenslagen aan.
Toch stelt Bergsma dat er ruimte moet zijn voor negatieve emoties, alleen maar positief
maakt niet gelukkig.
Elke cliënt heeft een eigen theorie en aanpak nodig stelt Erickson. Hij had veel bezwaar tegen
psychiatrische etikettering > cliënten gingen zich vaak naar hun problemen gedragen. Andere
onderzoekers kwamen op basis met het fundament van het onderzoek van Erickson erachter
dat cliënten gemotiveerder zijn voor het maken van kleine stappen in door henzelf gekozen
richtingen dan grote veranderingen.
Uitgangspunten oplossingsgerichte oplossing
1. Problemen horen bij het leven
2. Verandering is onvermijdelijk
3. Problemen kunnen gezien worden als onsuccesvolle pogingen om moeilijkheden op te lossen
4. Niet nodig om details over het probleem te weten
5. Geen enkel probleem is altijd aanwezig
6. Praten over succesvolle veranderingen werkt positief
7. Niet alle problemen moeten worden opgelost
8. Cliënt moet een ‘interne locus of control’ ontwikkelen
9. Verandering gaat in stappen
10. Hulpverlener en cliënt werken samen
11. Cliënt bepaalt behandeldoelen
12. Voor 1 probleem is niet 1 oplossing
13. Een actieve houding is belangrijk bij het hanteren en voorkomen van problemen
14. Weerstand is geen bruikbaar begrip
15. Kwestie van benoemen en kijken
Soms wordt het probleem toch in kaart gebracht, omdat de cliënt dit wil of om een vertrouwensband
op te bouwen. De hulpverlener en cliënt stellen doelen op. Gesprekstechnieken zijn nodig om een
goed motiverende coach te kunnen zijn binnen het referentiekader van de cliënt (empathisch, niet al
te veel op negatieve gevoelens ingaan).
, Doordat het behandelplan in samensprak is opgesteld moet de hulpverlener in staat zijn de
belevingswereld van de cliënt concreet te ordenen en op ene motiverende manier een
behandelplan op te stellen.
Er is een samenwerkingsrelatie waarbij de cliënt de verantwoordelijkheid krijgt voor het bedenken en
het uitvoeren van het werkplan met de behandeldoelen.
De achtstappendans
1. Contact leggen
2. Context verhelderen
3. Doelen formuleren
4. Sterke punten zoeken, krachtbronnen aanboren
5. Uitzonderingen zoeken, differentiatie
6. Inschalen, schaalvraag stellen
7. Toekomstgerichtheid
Centraal staat het complimenteren, je doet het bij
elke stap
De achtstappendans uitgewerkt:
Contactleggen:
Belangstelling tonen, oprecht (algemeen werkzame
factoren).
Doel: werkrelatie aangaan
Context verhelderen:
Geen oorzaken, wel achtergronden vragen. Doel: resources opsporen.
De oplossingsgerichte benadering is ook een systeemgerichte benadering. Je
vraagt altijd naar de mens en zijn omgeving.
Doelen formuleren:
Het stellen van nuttige doelen.
Doelen zijn nuttig wanneer de doelen vanuit de cliënt komen, klein zijn, praktisch en reëel. De doelen
horen ook haalbaar te zijn.
Sterke punten zoeken/ resources ontdekken
Wat werkt er wel ondanks de problemen? continueringsvraag
Uitzonderingen zoeken
Wanneer heb je minder last van je probleem? vraag naar uitzonderingen
Inschalen, schaalvraag stellen
Gebruik schaalvragen voor vertrouwen, motivatie, successen en zelfstandigheid.
o Waar staat de cliënt nu? Wat zit hier al in?
o Waar wil de cliënt heen? Hoe ziet dit er uit?
o Wat is er beter sinds het vorige gesprek?
o Wat is het hoogste punt dat u ooit heeft bereikt? (eerdere successen)
Toekomstgerichtheid
o Wat wil je aan het einde van dit coaching traject bereikt hebben om te kunnen zeggen, dat
het een succes was of nuttig is geweest?
o Wat zie je jezelf dan doen?
o Wat zien anderen je doen?
