Dit is een samenvatting van Geschiedenis (Memo) - HAVO/VWO 2 - hoofdstuk 1 - de tijd van ontdekkers en hervormers (paragraaf 1 t/m 3) met als onderwerpen: ontdekkers, hervormers, Universiteit van Leiden, Nederlandse Opstand, standplaats, Renaissance, humanisten, ketter, Inquisitie, Luther, Calvijn,...
Geschiedenis (Memo) – Havo/VWO 2 – hoofdstuk 1
(paragraaf 1 t/m 3)
de tijd van ontdekkers en hervormers - eeuw van veranderingen
1. Oriëntatie
Dit hoofdstuk gaat over periode 1500-1600. In de 16e eeuw waren katholieken en protestanten
met elkaar in conflict.
Met geroofd geld van katholieke kloosters en kerken werd in 1575 de Universiteit van
Leiden door Willem van Oranje opgericht (tijdens Nederlandse Opstand). De noordelijke
Nederlanden wilden hun eigen protestantse christelijken wilden opleiden en goed
opgeleiden het land laten regeren.
In het logo van de Universiteit staat Libertatis Preaesidium. Dit betekent plaats van
vrijheid.
Belangrijke studierichtingen op de Universiteit waren kerkleer, rechten en medicijnen.
Geloof speelde een grote rol.
Vrijheden Universiteit van Leiden
Eigen rechtspraak
Studenten en hoogleraren vrijgesteld van bieraccijns
Protestantse geestelijken werden opgeleid
Rijk Karel V in Europa was versplinterd. Lastig om rijk te besturen.
Willem van Oranje vocht voor Karel V als kapitein van de ‘’bende van ordonnantie’’ (was
een leger te paard = cavalerie). Dit leger was ook beschikbaar in vredestijd en beter te
vertrouwen dan huurlingen.
Nederlandse Opstand Verzet van de Nederlandse gewesten tegen de Spaanse koning
tussen 1568 en 1648, onder leiding van Willem van Oranje
Historisch denken
Bij bijna alle ruzies en gebeurtenissen bestaan verschillende meningen. Bij het onderzoeken
van een bron is het belangrijk rekening te houden met de standplaatsgebondenheid (manier
waarop je naar gebeurtenissen kijkt) van de maker van de bron. Dit betekent dat de inhoud
van een bron altijd beïnvloed is door de omstandigheden waarin iemand leeft.
Bij een bron moet je altijd de volgende vier vragen stellen:
1. Wie heeft de bron gemaakt?
2. Over welke tijd en plaats gaat het?
3. In welke omstandigheden leefde de maker (leeftijd, geslacht, plaats, tijd, religie, opleiding,
beroep, politieke overtuiging en plaats in de maatschappen: rijk/arm, veel/weinig macht)?
4. Heeft de maker een doel met deze bron?
Wat moet je weten?
1. Leer de begrippen
2. Over welke periode gaat dit hoofdstuk?
3. Wanneer werd de Universiteit van Leiden opgericht, met welk geld en door wie?
4. Leg uit hoe de Nederlandse Opstand begon (2 oorzaken)
5. Welke drie studierichtingen waren er op de universiteit van Leiden?
6. Welke drie vrijheden had de Universiteit van Leiden?
7. Leg uit waarom het voor Karel V lastig was zijn rijk te besturen. Wat gebruikte hij?
8. Wat was het voordeel van dit leger?
9. Waar moet je rekening mee houden bij het onderzoeken van een bron en welke vier vragen moet je
stellen?
Clvs 28-10-18 1
, Geschiedenis (Memo) – Havo/VWO 2 – hoofdstuk 1
(paragraaf 1 t/m 3)
de tijd van ontdekkers en hervormers - eeuw van veranderingen
2. Een nieuw wereldbeeld
Renaissance in het noorden
Men zag de Middeleeuwen alsof men had stilgestaan. Rond 1350 ontstond nieuwe
interesse in kunst en ideeën van de oude Grieken en Romeinen (renaissance). Kunst werd
nagemaakt (paleizen met beelden en schilderijen) en de oude Romeinse bouwkunst werd
een voorbeeld. Je moest genieten van het leven.
Humanisten bestudeerden en vertaalden teksten van de Grieken en Romeinen en boeken
over het christendom. Je moest niet alleen op de kerk vertrouwen maar jezelf scholen.
Door oude geschriften te lezen kon je kennis vergroten en zelf keuzes maken. Humanisten
in Noord-Europa lazen vooral christelijke bronnen uit de oudheid van Erasmus. Erasmus
vertaalde het Nieuwe Testament en zag dat de vertaling van de kerk niets te maken had
met het christendom (te veel aandacht voor uiterlijkheden. Erasmus schreef het boek Lof
der Zotheid; naastenliefde en kritiek over de kerk).
Dankzij boekdrukkunst vanaf 1450 snelle verspreiding kennis en inzichten naar Noord-
Europa (boeken niet meer gemaakt door geestelijken maar gewone mensen). Meer
mensen konden lezen en schrijven.
Renaissance Letterlijk: wedergeboorte. In de 15e en 16e eeuw was er weer
interesse in de kunst en wetenschap van de oudheid
Humanisten Geleerde uit de tijd van de renaissance die teksten van de
Grieken en Romeinen bestudeerde en vertaalde en die het
belangrijk vonden dat mensen zich ontwikkelden door onderwijs
Macht van de kerk / ketterij en inquisitie
Aan het einde van de middeleeuwen was de kerk rijk. Macht en rijkdom waren
belangrijker dan geloof. Er was kritiek op de kerk omdat:
o Alleen geestelijken de Bijbel konden lezen en de gelovigen vertelden hoe ze
moesten leven
o Geestelijken zich niet aan de kerkelijke regels hielden; niet trouwen, geen seks
sober leven
Onder invloed van de renaissance gingen mensen zelf teksten lezen en beoordelen.
Gelovigen wilden zelf een band met God krijgen. Geestelijken werden minder belangrijk en
de kritiek op de kerk nam toe.
Bedelordes hadden kritiek op de katholieke kerk: Geestelijken waren te veel bezig met
geld en macht en te weinig met geloofd. Bedelordes werden toegelaten tot de kerk.
Ketters wezen zelfs belangrijke delen van de officiële leer van de katholieke kerk af. Om de
ketterij te bestrijden werd in 1200 de inquisitie opgericht. Ketters werden vervolgd en
moesten zich bekeren. Weigeraars eindigden op de brandstapel.
Ketter Iemand die belangrijke delen van de officiële leer van de
katholieke kerk afwees
Inquisitie Een door de paus rond 1200 opgerichte kerkelijke rechtbank die
zich bezighield met de opsporing en veroordeling van ketters
Clvs 28-10-18 2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper clvs. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
