Metamorfose van sekse: Hermafroditsme en de verschijning van een ‘sekse van het zelf’ in
operateve praktjken vanaf het einde van de negentende eeuw – Geertje Mak (20n1n)
De vraag naar sekse en zelf: Tot diep in de negentende eeuw bestond er een heel ander concept van
sekse, niet zozeer als identteit, maar als sociaal-moreel-juridische positee Sekse is daarbij wel
verbonden aan iemands persoon maar niet aan het zelfe moeilijke relate tussen sekse, gender en
seksualiteite In dit artkel wil Mak het ‘sekse van het zelf’ onderzoeken als iets dat niet gegeven is en
waarover men van mening verandert, maar als iets dat in verschillende praktjken en door de tjd
heen verschillende gedaantes aanneemte In de context van medische praktjken rondom
hermafroditsmee
Een historische metamorfose: Belang van medische technologische veranderingen > opereren
mogelijk > ontstaan van ‘core gender identtt’e Speech-act: iemand zegt ‘ik ben een man’ in een
vrouwen lichaam, later wordt deze persoon geopereerd tot man en wordt de uitspraak waar
gemaakte Pas rond 1900 ontstaan er verwijzingen naar ‘het zelf’, door mogelijkheid om te
anestheseren en te opererene Hermafroditsme veranderd een beetje door de tjd heen: wie aan
iemands lichamelijke sekse twijfelde en op basis waarvane Rond 1800 nog vooral leken die keken
naar uiterlijke kenmerken, rond 1900 artsen die vooral keken naar binnenkant via operates (=
tegenwoordig intersex)e Hermafroditsme nog steeds sterk gebaseerd op uiterlijke Onduidelijkheid
over wanneer het moderne zelf ontstaat, eind 18 e eeuw of 19e eeuw?
Sekse als persoon: Sekse kortom was een naam of reputate, een uiterlijk voorkomen en een role Dit
was tot die tjd de wijze waarop sekse aan een individu was verbonden: als persoone Persoon wijst
hier naar een menselijk wezen, maar niet naar diens innerlijk, pstche of zelfeeld (=zelf)e In de
bronnen, egodocumenten, wordt nauwelijks over de pstchische ervaring of over bewustzijn van de
hermafrodiet gesprokene Twijfelachtge sekse werden vaak ongemoeid gelaten in de 18 e en 19e eeuwe
Bij dit alles speelt de geringe medische controle en kennis van lichamen en de zeer beperkte toegang
van medici tot het naakte of inwendige lichaam tjdens een geneeskundig onderzoek uiteraard ook
een role
Een ontzielde sekse: vanaf 1870 begon hier verandering in te komen, waarbij hermafrodieten zich
min of meer gewillig onderwierpen aan medici en onderzoekene Sekse werd hierdoor losgemaakt van
eigen ervaringen van het lichaam en meer bepaald door artsene Deze operates waren nog erg
pijnlijk, pas na de uitvinding van anesthesie, werd het makkelijker om mensen het onderzoek te laten
ondergaan (tegenstribbelende personen werden tjdelijk uitgeschakeld)e Voorbeeld van Anna die zich
ziek voelde en dus onder anesthesie werd gebracht voor onderzoek, hieruit bleek dat ze testkels in
de buik had zitene Door anesthesie kon het zelf als bewustzijn tjdelijk worden uitgeschakeld, en dat
maakte het vervolgens mogelijk een sekse tevoorschijn te brengen die helemaal losstond van de
eigen ervaring van Anna en de betrokkenene Vanaf 1900 nam het aantal gevallen van
hermafroditsme dat door het mes werd ontdekt spectaculair toee Het opensnijden en onderzoek
doen in het lichaam maakt de afstand tussen eigen lichaamservering en de wijze waarop artsen dit
lichaam leerden kennen nog grotere Daarmee ontstond met de uitvinding van anesthesie een sterke
discrepante tussen de vraag waar de patint mee kwam en datgene wat de arts met het ‘geval’
deede Artsen twijfelden vaak of ze patinten zouden inlichten over wat ze hadden gevondene
Vragen om operates: Steeds meer hermafrodieten vragen om operates en behandelingene Hierdoor
werd een lange tradite van geheimhouding voortgezet: in eerste instante geheimhouding van
sekseambiguïteit tot ze een medische geval werden en later door middel van plastsche operates
pogen om het onzichtbaar te makene Artsen werden hierdoor vrij direct verantwoordelijk voor de
seksetoewijzing van de patinte Hun subjectviteit – verzoek aan de arts – werd daarin deels
omgevormd tot ene als object besproken en behandeld ‘zelf’e
Discrepantes tussen medische bevindingens persoon en bewustzijn: Een aantal artsen begint het
aspect van de persoon van de hermafrodiet vanaf 1900 steeds vaker expliciet te verwoordene
Bijvoorbeeld iemand die een nieuwe regeling in wil stellen: de hermafrodiet mag in geval van twijfel
zijn of haar geslacht zelf kiezen, maar dit moet wel gecheckt worden door een artse Dus enigszins
inspraak van de persoon in de beschouwing van de artse Daarmee lijkt de persoon ook meer een aan
,individualiteit verbonden entteit te zijn geworden en niet meer louter een status en rol in de
samenlevinge Bovendien wordt het een object van zorg voor medici: de pijn zit nier meer in de
verstoorde samenleving, maar in het beschadigde individue Rond 1900 ook steeds explicieter over
bewustzijn: artsen melden bijvoorbeeld steeds vaker het probleem van mentale verwarring,
verbijstering en twijfel bij patintene
Een innerlijk zelf: Hier zien we een andere sekse van het zelf verschijnen die nog dieper verborgen is
dan de microscopische seksee Deze is niet zoals de persoon, in de eerste plaats verbonden met
iemands posite en rol in de samenleving, maar aan het individu zelf, aan zijn of haar eigen emotes
en mentale eigenschappene De rol in het seksuele leven wordt eveneens een belangrijk onderdeel
van dit innerlijke zelfe Het is een object (een innerlijke pstchische aanleg) dat een keuze of handeling
kan legitmeren)e
Tot besluit: Dit alles valt te plaatsen in het idee dat er in de 19 e eeuw een sterk toenemende
belangstelling voor het innerlijk ontstonde
, The presentaton of self in everddad life – Gofman (21959)
Introducton:
Informate over een person helpt ons om de situate beter te kunnen defniirene Ook stelt het de
andere deelnemers in het communicateproces in staat om erachter te komen wat de persoon van
hen verwacht en wat de andere deelnemers van de persoon verwachtene Met deze informate
komen de andere deelnemers te weten hoe ze het beste met de persoon om moeten gaan om een
gewenste reacte (‘response’) van hem/haar te verkrijgene Als de persoon een onbekende is, kan de
informate worden verkregen door te kijken naar de houding en verschijninge Deze informate wordt
vervolgens vergeleken met eerdere ervaringen met ongeveer dezelfde personen of met een nog niet
getest stereottpee Als de persoon een bekende is of als ze wel eens van de persoon gehoord hebben,
wordt er een voorspelling van zijn/haar gedrag van nu en van toekomstg gedrag gemaakt, gebaseerd
op de kennis die er al is over het gedrag van de persoone Kleine gebeurtenissen kunnen er al voor
zorgen dat andere deelnemers een beeld gaan vormen over de persoone Twee soorten
communicate:
- The expression to give: verbal, bewuste communicate
- The expression to give of: non-verbale communicate, kan bewust zijn, maar vaak onbewust
Bijvoorbeeld kledingkeuze: je kledingkeuze laat zien wij jij bent of wie jij wilt zijn en wat je wilt dat
anderen van jou denken of bepalen wat anderen van jou denkene
Het gedrag dat een persoon in de nabijheid van andere deelnemers vertoont heef een ‘promissort
character’e De andere deelnemers accepteren de persoon op basis va gevolgtrekkingen van het
gedrage Of deze gevolgtrekkingen gegrond zijn, blijkt pas wanneer de persoon weg ise In de nabijheid
van de andere deelnemers in het communicateproces kan een persoon zijn/haar gedrag zo
aanpassen, dat het bij anderen de indruk wekt die de persoon wil wekkene Het gedrag van de
persoon heef invloed op de situate die ontstaate Die invloed kan bewust of onbewust worden
uitgeoefende
De andere deelnemers baseren de validiteit van de verbale beweringen (=wat de persoon zegt) van
de persoon voornamelijk op ‘the expression the person gives of’e
1e Astmmetrie in het communicateproces: de persoon is zich alleen bewust van zijn eigen
bewust ‘expression’, terwijl de andere deelnemer zich zowel bewust zijn van de ‘expression’
van de persoon als van de ‘expression the person gives of’e
2e Stmmetrie in het communicateproces: omdat de andere deelnemers voornamelijk de
controleerbare aspecten van gedrag controleren, kan het zo zijn dat een persoon dit zal
proberen uit te buitene Hij/zij zal proberen zijn/haar ‘expression of’ te controlerene
3e Astmmetrie in het communcateproces: de andere deelnemers kunnen de poging tot het
controleren van ‘the expression of’ doorziene Dit doorzien is vaak beter ontwikkeld dan het
kunnen controleren van ‘expression of’ door de persoon zelfe
Niet alleen de persoon, maar ook de andere deelnemers creiren een defnite van de situate in het
communicateprocese Vaak zijn deze defnites op de verschillende deelnemers in het
communicateproces afgestemde Dit betekent niet dat elke deelnemer achter deze defnite staat, ze
verbergen hun ware gevoelense
Interactonaa modus vivendi: De deelnemers dragen bij aan een gezamenlijke defnite van de situatee
Deze gezamenlijke defnite is voornamelijk een overeenkomst van de claims betrefende de kwestes
die tjdelijk als belangrijk worden gezien voor de deelnemers (working consensus)e Deze ‘working
consensus’ houdt ook in dat openlijke conficten over defnites van de situate worden vermedene De
‘working consensus’ verschilt in verschillende setng, maar de algemene vorm blijf in elke setng
hetzelfdee
