SAMENVATTING: Onderzoekpracticum kwalitatief onderzoek
(Oefentoetsen beginnen op pagina 89)
Tips voor het bestuderen van deze samenvatting:
- Scan per thema alle stukken tekst dat een “highlight” heeft.
- Lees vervolgens pet thema de hele tekst volledig. (Tijdens het lezen van de gehele tekst zal het
in de meeste gevallen nog steeds moeilijk te begrijpen zijn aangezien deze cursus veel nieuwe
termen bevat. Maak je vooral niet druk, dit is normaal!)
- Gebruik eventueel Chatgpt om lastige termen eenvoudig uit te laten leggen, hieronder een
voorbeeld:
- HERHALING IS BELANGRIJK!!! Probeer om de 2 à 3 dagen datgene wat je hebt gelezen/bestudeerd te
herhalen zodat de informatie zich in het langetermijngeheugen zal gaan opslaan. (Active recall)
- BEGRIJP de uitleg van de oefentoetsen. Vaak worden vragen op een net iets andere manier herhaalt
op het tentamen in vergelijking tot de oefententamens.
UITLEG HIGHLIGHTS:
Blauw -> Koptekst (vaak een koptekst uit het boek)
Rood -> Subkop of Termen (goed om te leren)
Groen -> Tweede en tegenovergestelde/verschillende term van rood.(Heeft vaak nog wel met
hetzelfde onderwerp te maken).
Oranje -> Derde en tegenovergestelde/verschillende term van rood en groen. (Heeft vaak nog wel met
hetzelfde onderwerp te maken)
Paars -> Highlight van een belangrijk stuk tekst. (Legt vaak een term uit)
(De ruimte tussen pagina’s is om een duidelijk overzicht te behouden)
, Thema 1: de theorie van kwalitatief onderzoek
Theoretische Inbedding
• In kwalitatief onderzoek is het belangrijk om de theoretische achtergrond te begrijpen omdat
er geen eenduidige aanpak voor onderzoek is. De werkwijze van onderzoekers wordt
beïnvloed door hun ontologische en epistemologische overtuigingen—hun zienswijzen over de
aard van de werkelijkheid en de wijze waarop kennis wordt verkregen.
Aard van Kwalitatief Onderzoek
• Kwalitatief onderzoek is gericht op het diepgaand begrijpen van de sociale werkelijkheid van
deelnemers door hun situatie, ervaringen, meningen en geschiedenis te bestuderen.
• Het gebruikt flexibele, niet-gestandaardiseerde methoden voor dataverzameling.
• De data zijn gedetailleerd, rijk en complex.
• De analyse behoudt de complexiteit en nuance en erkent de uniekheid van elke deelnemer en
situatie.
• Er is openheid voor nieuwe categorieën en inzichten tijdens de analyse en interpretatie.
• De resultaten bieden gedetailleerde beschrijvingen van het onderzochte fenomeen.
• Een reflectieve aanpak wordt gehanteerd, waarbij de rol en het perspectief van de onderzoeker
in het onderzoeksproces worden erkend.
Natuurlijke vs. Sociale Werkelijkheid
• De natuurlijke werkelijkheid bestaat uit objectieve, meetbare feiten die onafhankelijk zijn van
menselijke overtuigingen of interpretaties, zoals natuurwetten.
• De sociale werkelijkheid is subjectief en wordt gevormd door menselijke interpretaties,
overtuigingen en cultuur. Dit omvat aspecten zoals taal, sociale normen, wetten en
economische systemen, die meer vatbaar zijn voor verandering en interpretatie dan
natuurwetten.
Filosofische Kwesties in Sociaal Onderzoek
• Om de verschillende benaderingen van onderzoekers te begrijpen, is het noodzakelijk om
kennis te hebben van diverse ontologische en epistemologische standpunten.
,Ontologie: De Essentie van 'Zijn'
• Ontologie in de context van kwalitatief onderzoek betreft de studie van de aard van de
werkelijkheid—wat we kunnen weten over de wereld om ons heen.
Twee Belangrijke Ontologische Perspectieven (belangrijk voor het tentamen)
• Realisme:
o Dit perspectief is gebaseerd op het idee dat er een externe realiteit bestaat die
onafhankelijk is van onze percepties of begrip. (Dit is de gemeenschappelijke basis voor
alle vormen van realisme.)
o Naïef Realisme: Een oppervlakkige kijk waarbij men gelooft dat de werkelijkheid direct
en nauwkeurig waargenomen kan worden door onze zintuigen.
Voorbeeld: Stel je voor dat je naar een appel kijkt. Naïef realisme zou zeggen dat deze appel precies zo
bestaat zoals jij hem ziet: rond, rood, en eetbaar. De appel is echt, en hoe je hem waarneemt, is hoe hij
werkelijk is.
o Voorzichtig Realisme: Erkent dat onze kennis van de werkelijkheid slechts
benaderend of onvolledig kan zijn.
Voorbeeld: Nu, als je diezelfde appel onder een microscoop legt, zie je cellen en misschien zelfs de
activiteit van bacteriën op zijn oppervlak. Voorzichtig realisme accepteert dat, hoewel de appel echt is,
onze waarneming van hem beperkt is. We zien niet altijd alles wat er te zien valt.
o Diepterealisme (Kritisch Realisme): Stelt dat de werkelijkheid bestaat uit
verschillende niveaus, waaronder:
▪ Het empirische domein: Wat we direct waarnemen.
▪ Het werkelijke domein: Wat werkelijk bestaat, ongeacht waarneming.
▪ Het echte domein: De onderliggende processen en mechanismen.
Voorbeeld: Diepterealisme gaat nog een stap verder. Het suggereert dat, naast het zien van de appel
(empirisch domein) en het erkennen dat hij bestaat ongeacht onze waarneming (werkelijk domein),
er onderliggende processen zijn zoals fotosynthese en genetische informatie die bepalen waarom de
appel groeit en eruitziet zoals hij doet (het echte domein).
o Subtiel Realisme: Er is een externe realiteit, maar deze kan alleen gekend worden via
menselijke interpretatie en sociaal geconstrueerde betekenissen.
Voorbeeld: Dit zou kunnen betekenen dat terwijl we erkennen dat de appel bestaat buiten onze
interpretaties, de betekenis die we eraan geven (zoals de appel zien als een symbool van gezondheid)
afhankelijk is van menselijke interpretatie en sociale constructies.
o Materialisme: Accepteert alleen de materiële aspecten van de realiteit en ziet waarden,
overtuigingen en ervaringen als secundaire verschijnselen voortkomend uit materiële
condities.
Voorbeeld: Materialisme zou zeggen dat de appel, zijn groeiproces, zijn chemische samenstelling, en
de energie die hij levert als je hem eet, allemaal materiële aspecten zijn van zijn bestaan. De culturele
waarde van de appel als gezond voedsel is secundair aan zijn fysieke bestaan.
, • Idealisme:
o Dit perspectief stelt dat de realiteit alleen kenbaar is via de menselijke geest en onze
interpretaties.
o Subtiel Idealisme: Sociale werkelijkheid bestaat uit menselijke creaties en gedeelde
representaties.
Voorbeeld: Stel je voor dat een groep vrienden de appel beschouwt als een symbool van hun
vriendschap omdat ze samen appels plukten tijdens een speciale bijeenkomst. Hun collectieve
herinnering en betekenis gegeven aan de appel creëren een sociale realiteit die niet losstaat van de
fysieke appel maar er wel door beïnvloed wordt.
o Relativisme (Radicaal Idealisme): Er is geen gemeenschappelijke sociale
werkelijkheid, alleen individuele perspectieven en constructies.
Voorbeeld: In een extreem scenario zou iemand kunnen beweren dat de appel alleen bestaat in onze
gedachten en ervaringen. Wat de appel betekent, kan voor iedereen anders zijn, en er is geen 'echte'
appel buiten onze individuele of collectieve interpretaties. Elk perspectief is uniek en er is geen
universele waarheid over de appel.
Samenvattend, het fundamentele verschil tussen idealisme en realisme ligt in hun opvatting over de
aard van de realiteit: idealisme ziet de geest of ideeën als de basis van alle bestaan, terwijl realisme de
existentie van een onafhankelijke, materiële wereld erkent.
Centrale Ontologische Vraag
• De kernvraag binnen de ontologie is in hoeverre de sociale werkelijkheid vergelijkbaar is met
de natuurlijke werkelijkheid of dat deze fundamenteel anders is vanwege de onderhevigheid
aan menselijke interpretaties.
Visie van Hedendaagse Onderzoekers
• Moderne onderzoekers gaan vaak uit van het standpunt dat de sociale werkelijkheid wezenlijk
verschilt van de natuurlijke werkelijkheid door de invloed van menselijke subjectiviteit en
culturele contexten.
