De Staat
Extern perspectief = internationaal recht, van buitenaf kijken, relatie tussen staten
Intern perspectief = staatsrecht, van binnenuit, hoe functioneert een staat?
- Gemeenschap mensen
- Bepaald grondgebied
- Gezag uitgeoefend door overheid die beschikt over dwangmiddelen
- (Erkenning door andere staten)
(verdrag geldt in eerste instantie extern: relatie tussen verschillende staten, maar geldt ook
intern, verdrag gaat ook gelden binnen de Nederlandse rechtsorde)
Koninkrijk der Nederlanden
Statuut = grondwet van het hele koninkrijk der Nederlanden.
- Nederland:
o Bonaire
o St. Eustatius
o Saba
- Aruba
- Curaçao
- St. Maarten
De overheid
- Eenzijdige machtsuitoefening door de overheid
- Hierdoor gevaar dat overheidsmacht wordt misbruikt
Staatsrecht = legitimeren, organiseren en controleren van de overheidsmacht.
(een overheid bestaat niet, bevoegdheden berusten bij ambten)
Grondregels democratische rechtsstaat
Grondregel 1: een overheidsorgaan mag alleen overheidsgezag uit oefenen als dat handelen
gebaseerd is op een voorafgaande algemene, democratische gelegitimeerde regel =
Legaliteitsbeginsel
- Bevoegdheid orgaan volgt uit de wet/ GW
o WIF: art. 81 GW, vastgesteld door regering + S-G
Regering = koning + ministers (art. 46 GW)
S-G= EK + TK (art. 51 GW)
Grondregel 2: de uitoefening van het overheidsgezag dient aan controle door een ander
orgaan te zijn onderworpen. (checks and balances)
- Rechterlijke controle: controleert rechtmatigheid
- Democratische controle: Parlement, politiek
,Functies van de staat
Functie 1: Legitimatie
Waaraan ontleent de overheid het recht om eenzijdig de rechtspositie van burgers te
bepalen -> wat is de bron van de gelding van het recht
Soevereiniteit = een staat is soeverein wanneer hij binnen zijn grondgebied het
hoogste gezag voert, zonder bemoeienis van andere staten. Externe en interne
werking
Hobbes
Voor een stabiele samenleving moet er behoefte zijn tot zelfbehoud. Theorie van het sociaal
contract. -> iedereen aan de overheid gehoorzamen.
Rousseau
Grondlegger van de democratie. Burgers sluiten sociaal contract en denken hierbij aan het
algemeen belang. Volonté generale = wil van het volk
Burgers stellen zelf de wet -> Volkssoevereiniteit (staat onderworpen aan de wet)
Functie 2: Organiseren en waarborgen
Organiseren:
- Het in he leven roepen van ambten
- Het toekennen van bevoegdheden aan deze ambten
- Het reguleren van de ambten en hun bevoegdheden
Waarborgen:
- Het beperken van de macht van de overheid ten gunste van individuele burgers
Machtsverdeling
Het waarborgen kan worden ingebouwd door de Trias Politica van Montesquieu
- Machtenscheiding:
o Wetgevende macht
o Rechtsprekende macht
o Bestuurlijke macht
- Elke functie krijgt eigen orgaan met verschillende personen
- Evenwicht door Checks and Balances
Territoriale machtenspreiding
Staatsvormen: staten als gewoonlijk opgebouwd uit verschillende bestuurslagen
Centraal en decentraal
- Eenheidsstaat: centrale overheid is sterk, onderdelen zwak
o Gecentraliseerd: alle macht bij de overheid
o Gedecentraliseerd: (NL) de onderdelen hebben eigen macht
- Federatie: (bondsstaat): GW verdeelt de bevoegdheden
- Confederatie (statenbond): Staat die bestaat uit verschillende staten die samen een
bond met elkaar hebben gesloten
,Democratische rechtsstaat
Democratie = staatsbestuur door/ in overeenstemming met de wil van het volk
- Directe democratie: volk rechtstreeks beslissende stem
- Indirecte democratie: wil van het volk geuit d.m.v. een volksvertegenwoordiging
Democratie = Besluitvorming in de wil van de meerderheid
Rechtsstaat = alle organen van de overheid moeten zich aan het recht houden. Dit bestaat
uit vier elementen:
- Staatsvrije sfeer waar de overheid niet aan mag komen (klassieke grondrechten)
- Legaliteitsbeginsel (alleen handelen bij voorafgaande wettelijke regeling
- Machtenscheiding (checks and balances)
- Onafhankelijke rechtspraak
De grondwet is niet volledig, er zijn bijvoorbeeld ook ongeschreven rechtsbronnen
Wijzigen van de grondwet kan niet zomaar: Rigid Constitution (art. 137 GW)
De Grondwet waarborgt de grondrechten en de democratische rechtsstaat
Bijzondere karakter van het staatsrecht:
- Het staatsrecht bindt de overheid aan het recht
- Het roept de staatsorganisatie in het leven
- Het vormt de basis voor bevoegdheidsverdeling in de staat
- Het ligt aan de totstandkoming van ander recht ten grondslag
- Bevat de fundamentele rechten die tegen de overheid kunnen worden ingeroepen
, HC 1B: De ontwikkeling van de Nederlandse staat
Staatkundige geschiedenis van Nederland
4 perioden
1. Middeleeuwen, feodalisme, landsheerlijke periode
Eind van de middeleeuwen bestaan er nog geen staten. Wel zijn er gebieden waar
mensen bij elkaar wonen en waar gezag over wordt uitgeoefend.
Gebieden komen eerst in handen van de hertog van Bourgondië en daarna is de
handen van de Habsburgers.
Karel V: eerste die het hoogste gezag van al deze gebieden wist te bemachtigen
Door middel van Stadhouders. Deze hadden namens Karel V het gezag.
Karel V had het gehele gezag, maar alle 17 provincies hadden hun eigen regels en
gewoonten. Karel V moest ervoor zorgen dat het land één zou blijven.
Hij streefde naar Uniformering van het recht
1549 Pragmatieke sanctie: in alle gewesten wordt hetzelfde recht toegepast = begin
van het vormen van één staat.
- Minder macht bij de afzonderlijke provincies door afschaffing van de voorrechten en
privileges
- Centralisatie van geldmiddelen, rechtspreek en godsdienst
- Belastingheffing (geld nodig om de oorlogen te financieren)
- Deze uniformering leidt tot verzet -> staten gingen samenwerken en zette Karel V af.
Willem van Oranje centraal figuur
2. Republiek der Verenigde Nederlanden (1579-1795)
Opstand (1568-1648)
- 1579: Unie van Utrecht: verdrag tussen de noordelijke gewesten om zich actief tegen
Spanje te verdedigen, met behoud van zelfstandigheid
- 1581: Plakkaat van Verlatinge: officiële verklaring dat Filips II niet meer als vorst
erkend wordt.
- 1588: Staten van de zeven gewesten aanvaarden zelf de soevereiniteit: geboorte van
de republiek. Vanaf 1588 is Nederland dus een republiek met zelfstandig soevereine
provincies.
- 1648: Vrede van Munster: einde oorlog tussen Spanje en republiek, erkenning van de
republiek
3. Republiek
Republiek is een confederatie= afzonderlijke provincies blijven soeverein en werken
op een beperkt aantal onderwerpen samen.
- Afwijkend staatsbestel t.o.v. omringde landen
- Provinciale Staten -> S-G (algemene vergadering van alle provincies)
- Stadhouder was niet meer nuttig, kreeg andere functie
- Kolonialisme (VOC/WIC): Nederlands-indie, Suriname, Antillen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper saradeboer3. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €11,26. Je zit daarna nergens aan vast.
