Internationaal Privaatrecht – Hoorcolleges
Hoorcollege 1: Inleiding in het IPR
1. Inleiding
Wanneer speelt IPR een rol? Een aantal voorbeelden.
• Voorbeeld 1: huwelijk. Man en vrouw gaan trouwen. Zij wonen beide in NL. Wat gebeurt er
met het huwelijksvermogen? Er ontstaat dan een gemeenschap van goederen. Zij zijn een
huwelijk aangegaan en dit is het rechtsgevolg. Dit volgt uit boek 1 BW. Wat gebeurt er als ze
naar Duitsland verhuizen? Je krijgt dan te maken met het IPR.
• Voorbeeld 2: 2 februari 2002 zijn Willem Alexander getrouwd met Maxima. Zij is Argentijns
en Willem Alexander Nederlands. Wat gebeurt en dan met het huwelijksvermogen? Huwelijkse
voorwaarden opstellen. Naar Argentijns recht was het verboden om huwelijkse voorwaarden op
te stellen. Hoe bepaal je nu onder welk regime deze mensen trouwen?
• Voorbeeld 3: Martien Meiland. Hij verkoopt zijn woning in de achterhoek aan een in Nederland
wonende Nederlander. Nederlands recht is van toepassing. Hij had ook nog een kasteel in
Frankrijk. Uiteindelijk lukte het om het kasteel te verkopen aan een in Nederland wonende
Nederlander, hoewel het kasteel dus in Frankrijk staat. Dit is een internationaal geval: welk
recht is van toepassing? Twee Nederlanders gaan een overeenkomst aan over een woning in
Frankrijk.
• Voorbeeld 4: Ali Express. Als je iets op Ali koopt dan komt het waarschijnlijk uit China. Welk
recht is dan van toepassing? Het Nederlands recht omdat je een Nederlandse consument bent?
Of het Chinese recht? Vraagstuk van IPR.
Rechtbank Maastricht 18 januari 2006 à X (NL) tegen SNOWWORLD SKI B.V., gevestigd te
Landgraaf. Bedrijfsuitje waarbij een vrouw haar been breekt. Ze had nog nooit geskied en ging vol
onderuit. Zij dient een claim in tegen Snowworld bij de Nederlandse rechter. De rechtbank wijst het af,
omdat Snowworld zorgvuldig is geweest en algemeen bekend is dat skiën gevaarlijk is. Het Nederlands
recht is van toepassing: twee NL partijen en het ongeval vindt plaats in NL.
HR 28 januari 2022 à Z (NL) tegen WENGERNALPBAHN AG, gevestigd te Interlaken, Zwitserland.
Aansprakelijkheidsrecht. Letselschade bij een Nederlandse burger als gevolg van ski-ongeval in
Zwitserland. Vrouw bleef haken achter de lift. Je hebt dan te maken met een internationale kwestie: een
NL slachtoffer met een Zwitsers bedrijf en ongeval in Zwitserland. De vraag is nu welke rechter bevoegd
is. Je hebt te maken met regels van IPR.
• Ambtshalve beoordeling bevoegdheid Nederlandse rechter. Toepassing artikel 15 EVEX II /
Verdrag van Lugano II. Consumentenovereenkomst?
Hof Arnhem-Leeuwarden 17 oktober 2023 à erfgenamen stelden een vordering in tegen een
Oostenrijkse partij. Het slachtoffer en de nabestaanden zijn Nederlands. IPR. Bevoegdheid Nederlandse
rechter van vorderingen tegen in Oostenrijk gevestigde exploitant skigebied na noodlottig ongeval. Art.
17 lid 1 punt c Verordening Brussel Ibis. Artikel 7 sub 2 Brussel Ibis. Familie Y tegen Alpbacher
Bergbahn Gesellschaft m.b.H. & Co. KG, gevestigd in Alpbach, Oostenrijk
Crypto
à Ook hier heb je te maken met IPR vraagstukken. Stelsel van gecreëerde rechten.
• Wat is het rechtskarakter?
• Eigendom? Een vorderingsrecht?
• Welk recht is daarop van toepassing?
• Welk recht bepaalt hoe de gerechtigheid in crypto wordt overgedragen? Faillissement? Dit is
per definitie internationaal.
,Hoe koop je crypto via FTX? Door een account te maken op FTX en fiat te storten, kun je binnen
enkele eenvoudige stappen Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH)en andere altcoins op FTX kopen en
verhandelen. De crypto zit aan het einde van de zomer van 2021 bij tijd en wijle weer lekker in de lift.
Dit kan dus een moment zijn waarop je denkt: ik moet ook eens wat cryptocurrency aanschaffen. Want
iedereen is tegenwoordig aan de crypto en zelfs je oma is al hard op weg crypto miljonair te worden.
Vanuit Nederland en België kun je vrij handelen op het platform. FTX is echter in enkele landen
verboden, hieronder valt onder andere de USA. De beurs is daarentegen populair in het verre oosten.
FTX is gevestigd op de Bahama's.
Tiktok-zaak à Rechtbank Amsterdam 9 november 2022. Tiktok handelt in strijd met de
privacywetgeving. Zij tracken het online gedrag van personen die gebruik maken van de app.
Consumentenbond en Stichting Take Back your privacy zijn een zaak begonnen tegen tiktok. Zij menen
dat Tiktok privacy overtredingen begaat: schending van privacy van kinderen. Het is in de vorm van
een massaschadeclaim. Het gaat hier dus om een Nederlandse stichting tegen internationale
rechtspersonen.
TikTok is gevestigd in Ierland. Het gaat om een rechtspersoon naar Iers recht opgericht, gevestigd te
Dublin. Dit is handig voor ze omdat dit land tot de EU behoort. De dagvaarding luidt als volgt: ‘De
vennootschap opgericht naar Iers recht TIKTOK TECHNOLOGY LIMITED, statutair gevestigd te
Dublin, Ierland en kantoorhoudende aan 10 Earlsfort Terrace, D02 T380, Dublin, Ierland, hierna te
noemen “TikTok”, van wie geen kantooradres of woonplaats van een bestuurder in Nederland bekend
is.’
• b) de vennootschap naar het recht van het Verenigd Koninkrijk TIKTOK INFORMATION
TECHNOLOGIES UK LIMITED, Gevestigd te Londen (Verenigd Koninkrijk)
• c) de vennootschap naar vreemd recht TIKTOK INC., gevestigd te Culver City, Californië
(Verenigde Staten van Amerika)
• d) de vennootschap naar het recht van de Republiek Singapore TIKTOK PTE. LIMITED,
gevestigd te Singapore (Republiek Singapore)
• e) de vennootschap naar het recht van de KaaimaneilandenBYTEDANCE LTD.,
• gevestigd te West Bay Road, Grand Cayman(Kaaimaneilanden)
• f) de vennootschap naar het recht van de Volksrepubliek ChinaBEIJING BYTEDANCE
TECHNOLOGY CO. LTD.,gevestigd te Beijing (China)
Tussenvonnis: Rechtbank Amsterdam 9 november 2022 à de rechtbank beantwoordt de vraag of
zijn bevoegd zijn. T.a.v. TikTok Ierland:
5.12 In artikel 79 lid 2 tweede volzin AVG is de mogelijkheid opgenomen om een procedure tegen de
verwerkingsverantwoordelijke in te stellen bij de gerechten van de lidstaat waar de betrokkene (te weten
degene wiens gegevens worden verwerkt) gewoonlijk verblijft. In deze procedure gaat het om
betrokkenen die in Nederland verblijven.
Rechtbank Amsterdam 25 oktober 2023, ECLI:NL:RBAMS:2023:6694
2.106. De rechtbank overweegt als volgt.
a. Artikel 10:2 BW bepaalt dat de regels van internationaal privaatrecht en het door die regels
aangewezen recht ambtshalve worden toegepast.
b. … Met het voortschrijden van het debat tekenen de te beantwoorden vragen van internationaal
privaatrecht en de bij de beantwoording daarvan van belang zijnde omstandigheden zich nader af. Dit
geldt zeker in complexe zaken als de onderhavige, waarin zich op voorhand een reeks rechtsvragen
aandient.
En uit artikel 3 AVG:
2. Deze verordening is van toepassing op de verwerking van persoonsgegevens van betrokkenen die
zich in de Unie bevinden, door een niet in de Unie gevestigde verwerkingsverantwoordelijke of
verwerker, wanneer de verwerking verband houdt met:
,a) het aanbieden van goederen of diensten aan deze betrokkenen in de Unie, ongeacht of een betaling
door de betrokkenen is vereist; of b) het monitoren van hun gedrag, voor zover dit gedrag in de Unie
plaatsvindt.
e) Voor wat betreft de vorderingen die hun grondslag vinden in een overeenkomst, volgt de
toepasselijkheid van Nederlands recht uit artikel 1 (materieel toepassingsgebied) en artikel 6 leden 1 en
2 Verordening (EG) nr. 593/2008 inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit
overeenkomst (‘Rome I’) ten aanzien van TikTok Ierland en via de schakelbepaling van artikel 10:154
BW ten aanzien van de overige gedaagden.
Hof ’s-Hertogenbosch 31 augustus 2021 à een persoon uit de VS wilde een paard verkopen aan een
Nederlander. De verkoper heeft een Nederlandse tussenpersoon ingeschakeld. De tussenpersoon liegt
over het verkoopbedrag en steekt het verschil in eigen zak. Er volgt een procedure in de VS. In het
vonnis wordt niet alleen de geleden schade opgelegd, maar ook een straf ‘punitive damages’ welke de
tussenpersoon dus extra moet betalen. Dit vonnis wil men in NL ten uitvoer leggen.
• Kun je een buitenlands veroordelend vonnis in NL ten uitvoer leggen?
o Dit kan voor zover het geen punitive damages betreft!
Drie hoofdonderdelen in het internationaal privaatrecht:
1. Internationaal bevoegdheidsrecht
a. De vraag of de Nederlandse rechter bevoegd is in een internationale kwestie. Welke
rechter is er bevoegd?
2. Conflictenrecht
a. Als de Nederlandse rechter bevoegd is, welk nationale recht moet hij dan toepassen?
3. Internationaal erkennings- en tenuitvoerleggingsrecht
a. Als er een buitenlands vonnis is, kan dit dan worden erkend?
IPR is nationaal recht voor internationale gevallen. Dit betekent dat Nederlands IPR bepaalt of de
Nederlandse rechter bevoegd is, welk recht deze toepast en of een buitenlands vonnis geëxecuteerd kan
worden. Dit maakt het complex. Het Franse IPR bepaalt of de Franse rechter bevoegd is, welk recht van
toepassing is en of vonnissen in Frankrijk kunnen worden geëxecuteerd.
De rechtsposities zijn afhankelijk van plaats en tijd. Ieder land heeft zijn eigen IPR regels!
Voorbeeld: Nederlandse kapitein, eigenaar van een zeeschip. Deze had twee schepen. Op een daarvan
voer hij zelf. Hij had een Thaise kok aan boord. De twee werden verliefd en gingen trouwen in Thailand
volgens de lokale rituelen. De Nederlander meende dat dit geen geldig huwelijk was ‘voor de lol’. In
Thailand is dit wel een geldig huwelijk. Het kan dus zijn dat de rechtspositie in Thailand anders is dan
in Nederland. Is het huwelijk ook geldig naar Nederlands IPR? Volgens Nederlands IPR is een huwelijk
geldig als het geldig is volgens het recht waar het huwelijk gesloten is. Een Thais huwelijk wordt dus in
NL erkend. Hij had geen huwelijkse voorwaarden opgesteld en dus is een gemeenschap van goederen
ontstaan tussen de kapitein en de Thaise vrouw. Beide schepen waren gemeenschappelijk geworden.
• Dit betekent ook dat de rechtspositie afhankelijk is van plaats en tijd en dus kan hinken.
• Nederlands IPR ziet dus alleen op het Nederlands recht. Je kan het IPR wel gebruiken om te
kijken waar het gunstigst is voor de cliënt om te gaan procederen als er meerdere landen
betrokken zijn. Bijvoorbeeld: waar kun je de meeste schadevergoeding krijgen en waar kan een
vonnis wel/niet ten uitvoer worden gelegd?
Uitgangspunten
1. IPR is: nationaal recht voor internationale gevallen
2. Doel van IPR: het zo doelmatig en rechtvaardig mogelijk reguleren van het internationale
rechtsverkeer.
, 3. Hoe? Op basis van onze eigen Nederlandse normen en waarden. Het gevolg van IPR is dat
rechtsposities afhankelijk zijn van plaats en tijd, omdat ieder land zijn eigen IPR regels heeft.
Er is geen wereldwijd begrip wat doelmatig is.
2. Bestaansvoorwaarden conflictenrecht
Wanneer toepassen van conflictregels?
• Voorwaarde 1: Rechtsverscheidenheid
o Verschil in rechtsstelsels
• Voorwaarde 2: grensoverschrijdend rechtsverkeer
o Er moet een relatie zijn tussen de verschillende landen. Mensen moeten bijvoorbeeld
de grens overgaan, anders is er nooit sprake van een conflict tussen twee landen.
Wat rekenen wij niet tot het IPR?
• Interregionaal privaatrecht? Bijvoorbeeld ons koninkrijk. We hebben het Europese deel, maar
ook het Caribische deel. Curaçao, Aruba en Sint-Maarten hebben hun eigen BW. Als er een
conflict is binnen het koninkrijk, dan is het interregionaal en geen internationaal privaatrecht.
o Voorbeeld uit de praktijk: vrouw wil een vaderschapsactie instellen. De vrouw woont
zelf in NL. Nalatenschap is opengevallen in Curaçao zes jaar geleden. Volgens het NL
recht kun je een vaderschapsactie instellen tot acht jaar na overlijden. Volgens het recht
op Curaçao is die termijn vijf jaar. Het is dan erg belangrijk welk recht van toepassing
is. Hier zijn de regels van interregionaal privaatrecht van toepassing (hoofdstuk 27).
o We hebben ook drie gemeentes. Daar is het recht ook weer net anders dan in NL.
• Intergentiel privaatrecht. Verschillende bevolkingsgroepen kennen verschillende regels. Dit is
bijvoorbeeld het geval in India. Je moet jezelf dan de vraag stellen welk recht van welke
bevolkingsgroep van toepassing is. Dit behoort niet tot het IPR.
• Intertemporeel privaatrecht. Opvolgende wetten. Het gaat hier wel om wetsconflicten maar niet
tot IPR.
• Rechtsvergelijking. Behoort niet tot het vak IPR. Het is wel belangrijk in de praktijk.
• Eenvormig privaatrecht. Weens Koopsverdrag: eenvormig kooprecht. Geen IPR, want er is geen
rechtsverscheidenheid en dus geen wetsconflict.
• Volkenrecht. Hoort er ook niet bij, maar speelt wel een rol bij de uitleg van verdragen.
• Vreemdelingenrecht. Hoort (in NL) ook niet bij het IPR
• Nationaliteitsrecht. Hoort ook niet bij het IPR
Europees recht speelt een belangrijke rol in het IPR!
De Europese Unie is een ruimte van vrijheid, veiligheid en recht. Het is een rechtsgemeenschap.
• VWEU
o Art. 67 lid 1 en 4
o Art. 81
§ De Unie is een rechtsgemeenschap. Er is een justitiële samenwerking door
wederzijdse erkenning van rechterlijke beslissingen. Dit heeft geleid tot de
Brussel I bis verordening. Veroordelingen/vonnissen van rechters in de EU
kunnen zonder meer worden geëxecuteerd in een andere LS.
• Regels van bevoegdheid, toepasselijk recht en erkenning en tenuitvoerlegging. Het gaat alleen
om burgerlijke- en handelszaken.
• Familierecht
o Europese Commissie heeft bevoegdheden om verordeningen te maken, met
uitzondering van regels omtrent Familierecht. Als het gaat om familierecht moeten alle
LS instemmen. Nederland is derhalve geen partij bij een verordening over
echtscheidingen. NL staat op het standpunt dat je zonder meer een echtscheiding moet
kunnen krijgen. In Zweden is het bijvoorbeeld zo dat er een verplichte bedenktijd van
