H&G tentamen 2 H8 – H16
H8 slaap
Afwisseling slaap en wakker is afankelijk van de buitenwereld. (licht en temperatuur)
Lichaam verwekt eigen endogene ritmes/cyclus. Circadiaans ritme: cyclus van een dag/24h.
Endogeen: van binnenuit, het ritme kan ‘vrijlopen -> max 24 uur.
Cyclusduur is ofcieel 24,5 uur. Lichaam hersteld en cyclusverkortng volledig gerealiseerd
tot 24 uur. Het wordt elke dag bijgesteld door belangrijke ‘Zeitgeber’; licht, geluid, maaltjd.
Vele processen hebben circadiaanse cyclus:
- Afgifte hormonen
- Lichaamstemperatuur
Als je gaat slapen daalt lichaamstemperatuur, daarna stjgt het. Overdag ook stjgend.
Temperatuurcyclus schuift moeilijk mee me veranderde zeitgeber; duurt dagen.
Temperatuur beïnvloed neiging om te slapen. (daalt voordat je gaat slapen)
- Urineren
- Eten/drinken
- Stemming
Cerebrale cortex: actviteit in correlate met circadiaans ritme.
Zeitgeber; helpt bij het dagelijks reseten van het circadiaans ritme. Licht is het belangrijkste.
Verschillende mensen hebben verschillende ritmes. Daglicht bepalend bij slaap-waakritme.
Blinde mensen hebben andere zeitgebers om ritme te bepalen; maaltjden, actviteit. Veel
blinde mensen hebben wel slaapproblemen.
Jet lag is een verstoring van circadiaans ritme door ongelijke interne klok en externe tjd.
Makkelijker richtng het westen (komt zon later op) > langere dag > temp laag op bedtjd >
‘phase delay’. (vertraagd) (makkelijker in slaap, toegenomen slaapschuld)
Oosten > kortere dag > temp maximaal op bedtjd > ‘phase advance’ (vervroegd)
- Moeilijker slapen, meer klachten overdag
Jet lag verhoogt stress, waardoor er meer hormoon cortsol wordt aangemaakt. Langdurige
verhoogde cortsol zorgt voor beschadiging van neurononen in de hippocampus; deel van
brein belangrijk voor geheugen. Stewardessen hebben bijv ook kleinere hippocampus ->
slecht voor geheugen/geheugenproblemen.
Nachtdienst is ook verstoring van circadiaans ritme. Verschillende negateve gevolgen.
Belangrijk dat zij onder goede lichten werken ’s nachts en overdag in donkere kamer slapen.
Je hebt ochtend- en avondmensen. En tussenliggende mensen. (afankelijk van leeftijd/licht)
Circadiaans ritme is gebaseerd op endogeen proces: niet afankelijk van verbindingen van
buitenaf. Belangrijkste orgaan is de Suprachiasmatsche Nucleus: neuronen in de SCN zijn
actef volgens een circadiaans ritme. Wanneer beschadigd, worden de lichamelijke ritmes
grillig/dwalend. SNC cellen allemaal circadiaanse ritmes, in verbinden met hersenen en hele
lichaam. Duur van circadiaans ritme komt van de SNC zelf.
1
,Licht reset het circadiaans ritme -> ’s nachts actef kunnen zijn. (knaagdieren)
Blauw licht zorgt voor vertraagd slaapritme, doordat ganglia cellen reageren op dit licht.
Hierdoor voor je moeilijker en later in slaap. Ganglia cellen sturen berichten naar SCN.
Genen vanuit de SCN PER + TIM produceren eiwiten PER en TIM. De concentrates van die
eiwiten promoten slaap en inactviteit. Vroeg in de morgen weinig PER en TIM, in avond
hogere concentrate, ’s nachts hoogste concentrate. Automatsche feedback vanuit de
mRNA om proces te inhiberen/tegenhouden -> zodat in ochtend er weer lage concentrate
van eiwiten is. Eiwiten remmen hun eigen transcripte. Licht zorgt voor vermindering van
TIM, waardoor je minder moe wordt en actever bent. Zorgt ook voor gelijk lopen van de
interne klok en de externe buitenwereld.
Mensen hebben verschillende PER soorten -> verschillende slaapritmes.
SCN neuronen actever -> verhoogde afgifte van hormoon melatonine uit pijnappelklier ->
slaperigheid.
SCN reguleert de pijnappelklier. Pijnappelklier laat melatonine vrij 2/3 uur voor bedtjd, zorgt
voor slaperigheid.
Melatonine daalt bij lichtactviteit, ook bij blinde mensen. Melatonine is geen slaapmiddel,
maar meer een helpend circadiaans-ritme-middel.
Mensen in coma hebben een lage brein actviteit en (bijna) geen response op stmuli.
- Vegetateve staat (‘wakker’ na coma, kan ogen bewegen en zelf ademen)
- Minimale teken van bewustzijn (soms reageren op stmuli, paar woorden spreken)
- Brein dood (geen teken van brein actviteit en geen respons op stmuli)
Metngen van slaapstadia gemeten door EEG. EEG kan brein actviteit in slaap vast stellen.
Polysomnograaf: EEG grafek van slaapstadia brein actviteit en oogbewegingen.
Sleep spindle; geeft actviteit van versterking van geheugen weer.
Slow-wave sleep geeft gesynchroniseerde actviteit van neuronen aan. Slow-wave sleep is
input naar cerebrale cortex geinhibeert/verhindert en zijn cellen in overeenstemming met
hun actviteit.
Post-synaptsche potentalen: afwisseling van depolarisate en hyperpolarisate in duizenden
neuronen tegelijk. Wakker: hoge arousel. Slaap: lage arousel.
Wakker: kleine en snelle golven in EEG.
Slaap: grote en langzame golven in EEG; laag level van actviteit en gesynchroniseerde
neuronen.
Paradoxale slaap/ REM slaap: lichte slaap in delen, ook zware slaap in andere delen.
Diepe en lichte slaap, met beweging van ogen. Combinate van aspecten van diepe slaap
(ontspannen spieren, hard ademen) en lichte slaap (neuronen actviteit).
Wanneer in rem: bestudeer EEG en oogbewegingen. Vaak aan eind van de nacht.
Actviteit in pons en limbisch (emotes) systeem verhoogd. Actviteit in motor-cortex, visuele
cortex en prefrontale cortex verlaagd. GAGA promoot REM slaap. En PGO-waves komen
overeen in REM-slaap, geven actviteit van pons weer. GABA inhibeert of exiteerd.
2
, Wanneer je drugs neemt dat GABA blokt, blijf je langer wakker en minder snel moe. Hoe
dieper de slaap, hoe meer GABA.
Iemand die net wakker is, spreekt chaotsch omdat niet alle brein delen al uit de REM-stand
zijn, waardoor sommige delen van het brein nog niet volledig actveren.
Slapeloosheid gelinkt aan verschuiving van circadiaans ritme.
Slaapstoornissen: phase delayed (moeite met in slaap vallen) en phase advanced (vervroegd)
Slaapapneu: tjdens slaap periodes van ademhalingsstlstand. (genetsch, oude mensen en
dikke mannen)
Narcolepsie: slaapaanvallen overdag. Gebrek aan orexine neuronen (wakker blijven).
Insomnie: overdag moe, ’s nachts wakker. Wegens ziekte, stress of slechte slaaphygiene.
Periodiek limb movement disorder: armen of benen bewegen tjdens slaap.
REM behaviour disorder: bewegen wat je droomt.
Slaap is de periodieke toestand van verminderde reactviteit tov externe stmuli.
Functes van slaap:
- Energiebesparing (daling zuurstof gebruik, stofwisseling, ontspannen spieren)
- Fysiek herstel (diepe slaap stmuleert immuunsysteem + eiwitproducte > eiwitafraak)
- Geheugenconsolidate (diepe slaap, REM/slow wave, verbeterd geheugen)
Tijdens slaap worden minder acteve synapsen uitgeschakeld en de actevere groeien.
Slaap-waak afwisseling in een dag. Functoneren overdag hangt af van
slaapkwaliteit/kwantteit ’s nachts en omgekeerd.
REM functes:
- Versterking van geheugen
- Ogen bewegen om zuurstof te ontvangen/krijgen aan de hoornvliezen van oog.
In slaap wordt vloeistof in oog anders stlstaand en hard. Niet de bedoeling, dus door
beweging krijgt oog zuurstof en blijft vloeistof vloeibaar.
Hoe meer slaap, hoe meer REM. Jongeren slapen meer dan ouderen.
Winterslaap belangrijk voor energiebesparing. (Lagere lichaamstemperatuur)
Verschillende soorten dieren/mensen verschillen in slaapgewoontes. Leeuw slaapt veel, koe
slaapt weinig. Dieren die gepakt worden door predators slapen minder. Predatoren veel slaap.
Volgens neurocogniteve hypothesen kunnen we visualiseren in dromen doordat de visuele
cortex tjden slaap meer actef is en het is moeilijk na te vertellen omdat de prefrontale cortex
laag actef is in slaap, waardoor er weinig herinnert kan worden van wat je hebt gedroomd.
3
