Samenvatting Reader Gezondheidsgedrag
OU
Thema 1: Omgevingsinvloeden
1.1
Inleiding: Het verhaal van Patrick illustreert hoe zijn omgeving, met beperkte middelen en weinig groene
ruimte, zijn gezondheid negatief heeft beïnvloed. In tegenstelling hiermee laat het verhaal van Anne zien
hoe een gunstige omgeving, met een welvarende familie en gezonde leefomstandigheden, heeft
bijgedragen aan haar gezonde levensstijl.
Het Dahlgren en Whitehead rainbow model: Gezond gedrag is niet alleen afhankelijk van individuele
keuzes, maar wordt ook sterk beïnvloed door externe factoren zoals de fysieke, sociale, economische en
politieke omgeving. Het Dahlgren en Whitehead rainbow model van gezondheid visualiseert deze
interactie, waarbij het individu in het midden staat, omringd door sociale, levens- en
werkomstandigheden, evenals bredere sociaaleconomische en culturele factoren.
Complexiteit: Gezondheidsgedrag en gezondheidsresultaten komen voortuit de complexe interactie
tussen het individu en de omgeving. Hierbij wordt benadrukt dat gezondheidspsychologen moeten
samenwerken met andere experts, zoals financiële ondersteuning, sociaal werk, gezondheidsprofessionals
en beleidsmakers, om positieve veranderingen te bevorderen.
1.2
Inleiding: Aan de hand van het verhaal van Jason wordt geïllustreerd hoe gezondheidsproblemen
voortkomen uit een complexe reeks factoren in de omgeving. Het toont de gezondheidsongelijkheid
tussen verschillende inkomensgroepen. Het benadrukt dat levensstijlen, gedrag en de omgeving moeten
worden aangepakt om gezondheid te bevorderen.
Het gezondheidsveldconcept van Lalonde: Vier belangrijke factoren die gezondheid beïnvloeden:
individueel gezondheidsgedrag (bijv. dieet, beweging en roken), predisposities (menselijke biologie:
genetische en biologische factoren), de kwaliteit en toegankelijkheid van gezondheidszorg, en de
persoonlijke omgeving (fysiek, sociaal en economisch).
Micro-, meso- en macro-niveaus van gezondheidsinvloeden:
,1. Micro-niveau: Het individuele niveau. Het omvat factoren die direct van invloed zijn op het individu,
zoals persoonlijke gezondheidsgedragingen, genetica, en psychologische factoren.
2. Meso-niveau: Groepen of gemeenschappen. Het omvat factoren op het niveau van gezinnen, scholen,
werkplekken of andere sociale groepen. Dit niveau kijkt naar interacties en invloeden die specifiek zijn
voor bepaalde sociale eenheden.
3. Macro-niveau: Maatschappelijke niveau. Het omvat factoren zoals sociaaleconomische status,
culturele normen, overheidsbeleid en bredere structuren in de samenleving die de gezondheid van
populaties beïnvloeden.
Milieueffecten op gezondheid:
1. Negatieve milieueffecten op gezondheid:
Luchtvervuiling: Blootstelling aan vervuilde lucht kan ademhalingsproblemen en andere
gezondheidsproblemen veroorzaken.
Watervervuiling: Onveilig drinkwater kan leiden tot verspreiding van ziekten.
Geluidsoverlast: Langdurige blootstelling aan hard geluid kan schadelijk zijn voor de gezondheid,
zoals slaapstoornissen.
2. Positieve milieueffecten op gezondheid:
Natuurgebieden: Toegang tot groene ruimten en natuurlijke omgevingen kan het welzijn
bevorderen en stress verminderen.
Sociale ondersteuning: Een positieve sociale omgeving kan gunstig zijn voor de geestelijke
gezondheid.
Gezonde leefomgeving: Steden en buurten die zijn ontworpen met het oog op gezondheid, met
voorzieningen zoals fietspaden en parken, kunnen een positieve invloed hebben.
Het ANGELO-model: Dit model onderscheidt macro-, meso- en micro-niveaus van invloed op
gezondheidsgedrag.
,Verandering van de Nederlandse overheid: ten opzichte van roken, waarbij campagnes evolueren van het
individuele niveau naar bredere maatschappelijke niveaus. Het toont hoe verschillende niveaus van
omgevingen elkaar beïnvloeden en hoe overheidsbeleid de gezondheid op verschillende niveaus kan
beïnvloeden, met een verschuiving van micro- naar macro-niveau.
1.3
Inleiding: Perspectief van de gezondheidspsycholoog en de ontwikkeling van gezondheidspsychologie. Er
zijn meerdere manieren om met gezondheidsproblemen om te gaan, en de gezondheidspsycholoog kan
helpen bij het maken van gezonde keuzes en het voorkomen van negatieve mentale effecten van fysieke
problemen.
Lalonde’s gezondheidsveldconcept: Markeerde een paradigma-shift in de medische wetenschap van
gezondheid als ‘de afwezigheid van ziekte naar gezondheid als gevolg van een complexe reeks
determinanten’. Het leidde tot een meer holistische benadering van gezondheid, waarbij factoren zoals
psychologische en sociale context werden erkend.
De Ottawa Charter: Identificeerde vijf gezondheidsgerelateerde actiegebieden:
1. Het creëren van ondersteunende omgevingen:
Het ontwikkelen van omgevingen die fysiek, sociaal, economisch en cultureel gunstig zijn voor de
gezondheid.
2. Het versterken van gemeenschappen:
Het bevorderen van samenwerking en participatie op gemeenschapsniveau om de gezondheid te
verbeteren.
3. Het reoriënteren van gezondheidsdiensten:
Dit houdt in dat gezondheidsdiensten worden aangepast om niet alleen ziekten te behandelen,
maar ook om gezondheid te bevorderen en preventie te ondersteunen.
4. Het ontwikkelen van persoonlijke vaardigheden:
Het versterken van individuen om controle te hebben over hun gezondheid door middel van
educatie en het bevorderen van gezonde keuzes.
5. Het stimuleren van gezondheidsbeleid:
Het bevorderen van beleidsmaatregelen op alle niveaus (lokaal, nationaal, wereldwijd) die
gunstig zijn voor de gezondheid van de bevolking.
De opkomst van deze nieuwe benadering resulteerde in een verschuiving van de 'blame' voor ziekte van
het individu naar bredere maatschappelijke invloeden. Health psychologists moeten nu niet alleen
individueel gedrag overwegen, maar ook de gezondheidsomgeving. Voorbeelden, zoals adviseren bij
stadsplanning om de leefomstandigheden te verbeteren, illustreren het belang van bredere interventies
op het gebied van gezondheid.
De biopsychosociale benadering: Verschuift de focus van ziekte naar positieve gezondheid. De definitie
van gezondheid volgens de WHO omvat nu fysiek, mentaal en sociaal welzijn. Health psychology richt zich
op de interactie tussen psychologische, biologische, gedrags- en sociale processen.
Veranderende onderzoeksgebieden: De omgeving heeft zowel positieve als negatieve invloeden op
gezondheid. Deze evolutie heeft geleid tot veranderingen in gezondheidsgedragsinterventies, waarbij de
nadruk ligt op bredere factoren die gedrag beïnvloeden. Het voorbeeld van alcoholcampagnes in
Nederland illustreert de verschuiving naar interventies die ook de sociale omgeving meenemen.
Gezondheidspsychologen kunnen: Gezondheidspromotiegedrag aanmoedigen en ]individuen trainen om
met moeilijke omstandigheden om te gaan; betrokken zijn bij interventies en programma's die gericht zijn
op het bevorderen van gezond gedrag (zoals stoppen met roken, gezond eten, regelmatige
lichaamsbeweging, enz.). Methoden en strategieën aanreiken om individuen te helpen omgaan met
stress, tegenslagen of andere moeilijke omstandigheden die hun gezondheid kunnen beïnvloeden.
, 1.4
Conclusie: De interactie tussen de omgeving en het individuele gezondheidsgedrag is complex. De focus
ligt op omgevingsfactoren die beïnvloed kunnen worden door de gezondheidspsycholoog. Dit omvat
percepties van de gebouwde omgeving, bewustmaking van de wandelbaarheid van de omgeving, het
creëren van een gezondere werkomgeving, en co-creatie, onderzoek en deelname om gemeenschappen te
mobiliseren voor het creëren van gezondere omgevingen. Er worden relevante theorieën en modellen op
dit gebied geintroduceerd, en benadrukt recente ontwikkelingen en nieuwe studies.
Eindsamenvatting Thema 1: Omgevingsinvloeden
Thema 1 onderzoekt de invloed van omgeving op gezondheidsgedrag. Levensverhalen tonen zowel
negatieve als positieve omgevingsinvloeden. Het Dahlgren en Whitehead-model illustreert de complexe
interactie tussen individu en omgeving. Gezondheidspsychologen werken samen met experts op
verschillende niveaus en benutten concepten zoals het gezondheidsveld en de Ottawa Charter.
Milieueffecten, zowel negatief (vervuiling) als positief (natuur, sociale steun), worden behandeld. De
gezondheidspsycholoog wordt aangemoedigd gezondheidspromotiegedrag te stimuleren en individuen te
trainen om met moeilijke omstandigheden om te gaan. Het complexe samenspel tussen omgeving en
individueel gezondheidsgedrag staat centraal, met aandacht voor beïnvloedbare omgevingsfactoren en
mobilisatie van gemeenschappen voor gezondere leefomgevingen.
