Klinische psychologie samenvatting
Klinische psychologie les 1 14/11/2023
Geschiedenis van de klinische psychologie
Waar komt de klinische psychologie vandaan? Men dacht vroeger bij mentale problemen dat er
sprake was van possession (demonen). Ze dachten dat de demonen in het lichaam de oorzaak
zouden zijn van de psychische problemen. Later werden psychische klachten vaak aan biologische
oorzaken toegeschreven (bijv. bloedstromen; te veel/weinig bloed).
Onstaan van de psychiatrie…
1798 Philippe Pinel - Simpel classificatie-systeem: melancholia, manie, dementie, idiotisme
- Humane behandeling
1812 Benjamin Rush - Morele behandeling
- Brede interesse in oorzaak van psychopathologie
1883 Emil Kraepelin - Eerste moderne classificatie-systeem
- Focus op biologische oorzaken
1917 Sigmund Freud - Psychoanalyse
- Focus op psychologische oorzaken
Een van de eerste mensen die hier wat categorischer mee bezig ging was Philppe Pinel. Hij begon
met een classificatiesysteem (melancholie, manie, dementie, idiotisme). Hij zag categorieën in deze
klachten. Hij was een van de eerste die startte met een humane behandeling van mensen. Benjamin
Rush begon met kijken naar de oorzaak van de psychopathologie. Kraepelin focuste op biologische
oorzaken. Hij was de grondlegger van het moderne classificatiesysteem. Freud is de grondlegger van
de psychoanalyse en had de focus op de psychologische oorzaken (en was hiermee de eerste). Zij
waren allemaal geen psychologen, ze hadden allemaal een medische achtergrond. In 1844 is de
American psychiatric Association opgericht, veel later pas de American pscyhological Association.
De oorlogen hebben veel invloed gehad op het ontstaan van de klinische psychologie. Shellshock =
veel soldaten die terugkwamen hadden klachten/problemen (PTSD). In 1930 werd een associatie
opgericht om hen te helpen. In WWII waren er te veel mensen met klachten, toen werden zij weer
gevraagd om te helpen. Zo kwamen psychologen voor het eerst in contact met mensen. De klinische
psychologie werd volwassen na de tweede wereldoorlog.
Hoe moet een trainingsprogramma voor psychologen er dan uit zien? Ze kwamen uit op het Boulder
model en het Shakow rapport. Post-WWII: Boulder model.
1947: APA commissie over klinisch-psychologische training kijken naar al bestaande programma’s,
nieuwe inhoud aanbevelen en standaarden ontwikkelen.
1949: Congres in Boulder: Shakow rapport focus op de heilige drie-eenheid van diagnostiek,
therapie en onderzoek. Training bestaat uit 4 jaar doctorate + 1 jaar klinische stage. Klinisch
psychologen als scientist practitioners.
Hoe moet een trainingsprogramma voor psychologen er uit zien? Ze kwamen met het Boulder-model
en het Shakow rapport. Hierbij lag de focus op de heilige drie-eenheid (diagnostiek, therapie, en
onderzoek). De training voor een klinisch psycholoog bestond uit 5 jaar in totaal. De basis van
psychologen in onderzoek was heel belangrijk. Dit kennen we nog steeds scientist-practitioners.
De focus van klinische psychologie ligt op diagnostiek, meten en behandelen van psychopathologie.
Er is een praktische component en een wetenschappelijke component:
- Praktische component psychopathologie = symptomen die kunnen duiden op een
psychologische stoornis.
, - Wetenschappelijke component psychopathologie = onderzoek naar (symptomen van)
psychologische stoornissen.
31% van de mensen heeft op enig moment last van psychische problemen, maar wat is dan echt
abnormaal? Voorbeeld van de spin, wat is je reactie als je deze ziet? Wanneer is deze reactie
abnormaal? Er zijn verschillende definities van wat abnormaal is:
1 Abnormaal = afwijkend van een statistische norm?
Pluspunten
- Er zijn duidelijke afkappunten (cut-offs)
o Maar waar je de grens legt is niet altijd even duidelijk
- Kwantificeerbaarheid: de frequentie van het gedrag kan gemeten worden
Minpunten
- Niet alle zeldzame gedragingen zijn onwenselijk (bijv. topsport)
- Niet alle “abnormale” gedragingen zijn zeldzaam (bijv. veel roken/drinken; of
angststoornissen komen vaak voor)
- Afkappunten zijn arbitrair (willekeurig)
2 Abnormaal = afwijkend van een sociale norm?
Pluspunten
- Houdt rekening met variatie tussen culturen
Minpunten
- Er bestaat geen algemene overeenstemming over sociale normen
- Normen veranderen met de tijd
- Situatie en context kunnen normen beinvloeden
Wij zouden het gedrag van de mevrouw met een spinnenfobie abnormaal vinden in NL, maar als je
kijkt in de context van Australië dan is het al minder raar dan dat het hier is. Deze definitie houdt dus
rekening met variatie tussen culturen. Nadelen zijn dat er geen algemene overeenstemming bestaat
over sociale normen, normen veranderen met de tijd (vroeger werd homoseksualiteit als abnormaal
gedrag gezien) en de situatie en context kunnen normen beïnvloeden.
Een andere manier is om te kijken naar hoe schadelijk het gedrag is. Als mensen bijv. niet meer gaan
douchen door een spinnenfobie, dan kan dit problematisch zijn op andere vlakken in je leven. Dus
abnormaal als disfunctioneren? Heeft een persoon er last van?
3 Abnormaal = disfunctioneren?
Pluspunten
- Focus op hoe onaangepast (schadelijk) het gedrag is
Minpunten
- Sommige “abnormale” gedragingen kunnen wel adaptief zijn
- Niet alle onaangepaste gedragingen worden als abnormaal gezien
4 Abnormaal = distressing? (Dus als de angst psychisch lijden veroorzaakt)
Pluspunten
- Focust op hoe onwenselijk het gedrag voor het individu is
- Niet gebonden aan statistische of sociale normen
Minpunten
- Mensen zien wellicht niet in dat hun gedrag leed veroorzaakt
- Het lijden kan vanuit de situatie verklaarbaar zijn (bijv. iemand is heel somber maar het blijkt
dat ze haar man verloren is, is dit dan abnormaal gedrag of normaal in deze specifieke
situatie?
,Geen van de genoemde manieren is op zichzelf een goede manier om abnormaal gedrag vast te
stellen. Je hebt een combinatie van die manieren nodig om dit goed te kunnen doen. De 4 D’s van
abnormaliteit, dit model neemt alle criteria mee:
- Deviance: afwijkend van een norm
- Dysfunction: disfunctioneren, sociaal, werkgerelateerd, etc.
- Distress: psychisch lijden (jijzelf OF je omgeving)
- Danger: een gevaar zijn voor jezelf of je omgeving
De 5e D Disease. Bepaalde gebieden in de hersenen zijn actiever bij mensen met een fobie
vergeleken met mensen zonder fobie. Dit wordt ook wel benoemd als een manier om abnormaliteit
aan te duiden.
5 Abnormaal = diseased?
Sterke punten
- Er kunnen biologische oorzaken voor “abnormaal” gedrag zijn
Zwakke punten
- Vaak geen biologische oorzaken gevonden
- Causatie vs. correlatie (de gebieden zijn actiever, maar wat veroorzaakt wat? Dat blijft
onduidelijk)
- Weinig goede medische testen beschikbaar
- Biologisch reductionisme (je reduceert mensen tot hun biologie)
Stigma van abnormaal gedrag. Je geeft mensen een label over wie ze zijn. Het is belangrijk dat je je
hiervan bewust bent. De term abnormaal is moeilijk definieerbaar en het gebruik kan het stigma
vergroten.
, Klinische psychologie les 2 16/11/2023
Waarom onderzoek in klinische psychologie?
- Theorieën bouwen over ontstaan en instandhouding van mentale stoornissen (inzicht hierin
krijgen)
- Op basis van die theorieën behandelingen ontwerpen
- Werkzaamheid van die behandelingen evalueren
- Evidence-based practice bevorderen (patiënten behandelen n.a.v. richtlijnen gebaseerd op
empirisch bewijs. Dit wordst steeds belangrijker in de gezondheidzorg, ook met het oog op
verzekeringen)
Waarom moeten we iets weten over onderzoek in de klinische psychologie? Een klinisch psycholoog
is scientist-practitioner. We passen de wetenschappelijke kennis die we hebben opgedaan over de
psychopathologie toe op diagnostiek en behandeling. Dit betekent dat we die wetenschappelijke
literatuur op waarde kunnen schaaten en de voortgang van individuele cliënten kunnen meten. Maar
je bent ook een wetenschapper die verklaringen verfijnt en betere behandelingen ontwikkelt (actief
betrokken bij onderzoek).
Belang van een (goede) theorie. Een theorie biedt een kader voor het beschrijven van een fenomeen.
Het is gebaseerd op gegevens en hypothesen. Het presenteert een toetsbaar concept of idee, dit is
nuttig in onderzoek. Het doet voorspellingen over mensen, dit is nuttig in de klinische praktijk.
Casus beschrijving
Voordelen:
- Bron van nieuwe ideeën
- Tentatief bewijs voor nieuwe theorie
- Bestaande theorie uitdagen
- Nieuwe behandeltechnieken inspireren
Een voordeel van een casusbeschrijving is dat het begint in de spreekkamer met de cliënt.
Beperkingen
- Vertekende perceptie van 1 waarnemer
- Lage interne validiteit (causaliteit?)
- Lage externe validiteit (generaliseerbaarheid?)
Hoe kan je een vertekende waarneming tegengaan? Door een gestandaardiseerd meetinstrument te
ontwerpen. Dat hebben ze in dit voorbeeld gedaan, met deze test kan je geheugenproblemen meten
(AMT). In deze test zien mensen 5 positieve en 5 negatieve steekwoorden en zij moeten daarbij
specifieke herinneringen ophalen Bijv. goed: blij toen mijn man mij ten huwelijk vroeg. Of fout: blij
als mijn kinderen op bezoek komen, dit noemde hij een overalgemene herinnering. Uit dit onderzoek
bleek dat AMT-scores en depressie samenhangen. Om de externe validiteit te verhogen is het
belangrijk om een goede steekproef te nemen, alle belangrijke variabelen in acht te nemen,
experimenten te doen, etc.
Correlationele studies
Voordelen:
- Oplossing externe validiteitsproblemen
- Bijkomende voordelen: repliceerbaarheid, statistiek
Beperkingen:
- Lage interne validiteit
o Cross-sectioneel (data verzameld op een moment in de tijd)
