Samenvatting THEMA: Hulpverlening aan adolescenten
Hoofdstuk 1. Inleiding
De grenzen van de adolescentie zijn volgens sommige mensen aan het vervagen. Zij
zeggen dat adolescentie een kunstmatig begrip is omdat veel van de mijlpalen die het
begin of eind van de adolescentie markeren, op afspraken berusten die men binnen een
bepaalde cultuur op een zeker moment in de geschiedenis maakt. Maar: adolescentie is
wel degelijk een aparte periode.
1.1 Adolescentie: een eerste typering.
Adolescentie is de periode tussen de kinderjaren en de volwassenheid. Een periode van
overgang, waarin zich veel ontwikkelingen voordoen op verschillende terreinen.
Nieuwe uitdagingen en ontdekkingen, verhoogde kwetsbaarheid en spanningen (de
mate van moeite hiermee verschilt per persoon), biologisch rijpingsproces
(hormoonhuishouden & hersenen), ontwikkeling van intelligent functioneren,
ontwikkeling denken over morele kwesties en psychoseksuele ontwikkeling. Al deze
ontwikkelingen staan niet los van elkaar.
Erikson (1968): de centrale ontwikkelingstaak van de adolescentie is het ontwikkelen
van een eigen identiteit. Heroriëntatie. Ontdekken van mogelijkheden en beperkingen.
Mensen in omgeving spelen een belangrijke rol hierbij. Besef van identiteit: zichzelf
beleven als iemand met een eigen herkenbare levensstijl die, ondanks allerlei
veranderingen, consistent is en voor de mensen om hem heen als zodanig herkenbaar
is.
Indeling van de adolescentie:
De vroege adolescentie: lichamelijke rijping, psychoseksuele ontwikkeling en
proces van losmaking van ouders.
De middenadolescentie: experimenteren met diverse keuzemogelijkheden
centraal.
De late adolescentie: verplichtingen aangaan m.b.t. maatschappelijke positie en
persoonlijke relaties.
Emerging adulthood ontluikende volwassenheid
Jongeren gaan steeds langer deelnemen aan onderwijs en gaan later werken, blijven
langer thuis wonen, beginnen steeds later een vaste relatie of zelfs huwelijk. Ze nemen
niet allerlei volwassen rollen op zich maar experimenteren nog. Ook wel verlengde
adolescentie .
De leeftijdsaanduidingen zijn moeilijk verdedigbaar. Er is grote individuele variatie. Het
zijn benaderingen.
1.2 Pubertijd en adolescentie.
Puberteit staat voor lichamelijke volwassenwording. Bij de adolescentie hoort een
leeftijd van 17 tot 30 jaar.
In Nederland staat de puberteit vooral voor lichamelijke veranderingen en geslachtsrijp
worden. Opbouw van persoonlijkheid, de blik naar binnen. De adolescentie is een
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door janssons@online.nl Janssons (janssons@online.nl)
, lOMoARcPSD|298487
periode waarin de blik maar naar buiten wordt gericht en de in de puberteit gevormde
persoon een plaats vindt in de maatschappij. De lichamelijke aspecten van de puberteit
zijn moeilijk los te koppelen van de sociale aspecten van de adolescentie.
Wat in de adolescentie gebeurt, wordt enerzijds beïnvloed door wat er in de kinderjaren
heeft plaatsgevonden en anderzijds door het perspectief dat de volwassenheid biedt.
Adolescentie begint in de biologie en eindigt in de cultuur. Maar dit is eenzijdig.
1. We weten dat hormonale veranderingen al veel vroeger beginnen, voordat er
lichamelijke verschijnselen zichtbaar zijn.
2. Tevens omdat het psychische ontwikkelingsproces niet altijd synchroon loopt
met de lichamelijke rijping.
3. Bovendien zijn er aan het begin van de adolescentie ook al belangrijke
veranderingen die sociaal en cultureel zijn bepaald.
Leeftijd
Leeftijd is geen waterdicht criterium, wel de enige maatstraf die beschikbaar is. Vooral
bij jongeren met een hogere opleiding zien we dat de overgang naar de
geïnstitutionaliseerde volwassenheid vrij lang duurt, omdat ze langer studeren en
daardoor ook langer thuis blijven wonen.
Conclusie
Dat sociale en culturele aspecten in grote mate bepalen hoe de adolescentie wordt
afgebakend, zorgt ervoor dat de verschijningsvorm van de adolescentie per tijdperk en
per cultuur sterk kunnen verschillen. Tevens zijn er sekseverschillen.
1.3. Moeilijke leeftijd?
Grote emotionele beroering en opstandigheid / De moeilijke leeftijd . Periode van
opstandigheid: vrij oppervlakkige uitingen van non-conformisme. Het lijkt een meer
opstandige periode dan het is. Massamedia, literatuur en film: deze hebben de neiging
jongeren als opstandig en onberekenbaar te laten zien. Maar dit zijn ten onrechte
generaliserende conclusies.
Is de adolescentie problematisch? Emotionele onrust en moeilijk gedrag, normaal
verschijnsel of indicatie voor stoornis in de ontwikkeling?
1. Onderscheid tussen eenmalige stemmingen of gedragingen en meer langdurende
patronen. Ook wel quarterlife crisis . Met de meeste jongeren gaat het prima
tijdens deze periode.
2. Onderscheid tussen spanningen en de daarmee gepaard gaande
onevenwichtigheden die jongeren in het algemeen ervaren wanneer zij voor
nieuwe taken worden gesteld en spanningen die we moeten beschouwen als
signalen dat de ontwikkeling gestoord dreigt te raken'.
3. Onderscheid tussen 'problemen die echt uit de adolescentie voortkomen' en
'problemen die hun wortels hebben in de periode vóór de adolescentie'.
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door janssons@online.nl Janssons (janssons@online.nl)
, lOMoARcPSD|298487
Life-course persistent -antisocialen: Jongeren die gedurende hun hele leven al
antisociaal of problematisch gedrag vertonen.
Adolescence limited -antisocialen zijn jongeren bij wie antisociaal gedrag
beperkt blijft tot de adolescentie en bij wie voordien geen problemen waren. Na
de adolescentie verdwijnt het gedrag weer.
Tijdens de adolescentie worden bestaande problemen uitvergroot of op de spits
gedreven, maar niet noodzakelijkerwijs veroorzaakt.
1.4 Ontwikkelingspsychologisch uitgangspunt.
Bij het bestuderen van adolescentie is een ontwikkelingspsychologische oriëntatie
gewenst. Primair gericht op opsporen van intra-individuele veranderingen. Daarnaast
ook de inter-individuele verschillen. Het ontwikkelingsproces is een langdurige
wisselwerking (interactie) tussen aanleg en omgevingsfactoren. De veranderingen
worden gezien als fasen (controversieel). Maar gedrag van individuen met eenzelfde
ontwikkelingsniveau hoeven niet over de hele linie uniformiteit te vertonen. Dus,
kwalitatief verschillende ontwikkelingsniveaus onderscheiden met kanttekeningen over
de algemene geldigheid van de fasen.
Al karakteristiek voor de fase van de adolescentie worden vooral gezien:
Eigen identiteit vormen, bereiken van autonomie tov ouders.
De manier van omgaan met bepaalde innerlijk beleefde conflicten.
Een bepaald niveau van cognitief functioneren.
Ontwikkelingsniveaus (ook wel ontwikkelingstaken) zijn de eisen en verwachtingen die
binnen een bepaalde cultuur voor een bepaalde leeftijdsgroep gelden. Er zijn 7
ontwikkelingstaken voor jongeren, namelijk:
Vormgeven aan veranderende relaties binnen het gezin.
Zorg dragen voor de gezondheid en het uiterlijk.
Zinvol invullen van vrije tijd.
Vormgeven aan intimiteit en seksualiteit.
Participeren in onderwijs of werk.
Vriendschappen en sociale contacten onderhouden.
Omgaan met autoriteit.
Centraal in het begrip ontwikkeling is het uitgangspunt dat er een samenhang bestaat
tussen vroegere en latere momenten in de ontwikkeling. Maar is er sprake van
continuïteit of discontinuïteit?
Omschrijving van continuïteit:
1. Ook al is de vorm van gedrag verschillend, in feite spelen dezelfde
psychologische mechanismen een rol: relaties zijn belangrijk, maar dit uit zich
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door janssons@online.nl Janssons (janssons@online.nl)
, lOMoARcPSD|298487
verschillend op verschillende leeftijden. Continuïteit zit dus meer in de kern van
een psychologisch verschijnsel, de gedragingen aan de oppervlakte kunnen
verschillen.
2. Voorspelbaar patroon van relaties tussen gebeurtenissen en ervaringen.
Vroegere ervaringen van een persoon voorspellen latere functioneren.
Er zijn ook allerlei discontinue momenten te onderscheiden: Koerswijzigingen. Bijv.
protectieve factoren. Vroege ervaringen en latere ontwikkelingen kunnen op zeer
verschillende wijze met elkaar in verband staan. Wijst op plasticiteit van het individu.
We zien zowel continuïteit als discontinuïteit in de ontwikkeling.
Een recente stroming binnen het onderzoek naar problematische ontwikkelingen
gedurende de levensloop is de Ontwikkelingspsychopathologie. Dit richt zicht op
condities waaronder stoornissen in de ontwikkeling optreden, in stand blijven of
verdwijnen, en naar de individuele verschillen in aanpassing die daarbij voorkomen. Er
blijkt bij kinderen een groot onderscheid in weerstand tegen en vatbaarheid voor
beïnvloeding door moeilijke levensomstandigheden, crisissituaties of traumatische
gebeurtenissen. Een complex samenspel tussen individu en omgeving bepaalt de
richting van een ontwikkelingstraject.
Voorspelling over ontwikkeling van meisjes:
1. Gezinsklimaat
2. Het kunnen maken van concrete toekomstplannen
3. Keuze van vrienden
4. Partnerkeuze
Kwetsbaarheidverhogende en protectieve factoren kunnen van grote invloed zijn op het
verloop van de ontwikkeling. Dus niet alleen de invloeden van buitenaf. Sluit aan op
dynamische interactionisme: mensen geven vorm aan eigen omgeving, maar worden
zelf ook door hun omgeving vormgegeven. Ook wel: transactionele modellen .
Hoe beïnvloed iemand zij omgeving? Het genotype hangt samen met de omgeving
volgens de Persoonsomgevinginteractie. Drie manieren hiervoor:
Tijdens de adolescentie lijkt er een verandering van passieve naar actieve interactie op
te treden. Evocatieve interactie is altijd te vinden.
Samenvattend: De veranderingen binnen de jongeren vinden plaats op een aantal
domeinen:
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door janssons@online.nl Janssons (janssons@online.nl)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper studentpsy. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.