Samenvatting - maatschappijwetenschappen - verandering
deze week geschreven, dus actuele samenvatting
met handige begrippenlijst-overzicht
goed te combineren met de andere boekjes die ik heb samengevat
1.1 rationalisering
Het wereldbeeld dat we hadden tot de Franse Revolutie was een theocentrisch
wereldbeeld, wat veranderde in een antropocentrisch wereldbeeld. Een
belangrijke omslag van de culturele benadering is de Verlichting, waarbij
rationalisering opkwam.
Filosofen van de Verlichting wilden de mens bevrijden uit de beperkingen die religie
en bijgeloof oplegden. Zij beschouwen het universum en de natuur als een systeem
dat gehoorzaamt aan de logische natuurwetten en wetmatigheden. Deze
natuurwetten konden door rede en ratio worden ontdekt en blootgelegd.
In het tijdperk van de moderniteit zijn mensen op een meer rationele manier gaan
handelen. Wetenschap en kennis komen centraal te staan, in tegenstelling tot de
premoderne tijd.
De Duitse socioloog Max Weber schilderde het wereldbeeld af als een mysterieuze
tovertuin, een Zaubergarten. De moderne westerse wereld raakte onttoverd. De
toenemende rationalisering van de samenleving viel volgens Weber samen met het
menselijk streven de wereld te beheersen, door deze wetenschappelijk te verklaren.
Rationalisering is een lange termijn veranderingsproces, gestart door de opkomst
van kapitalistische systemen en het toenemen van bureaucratisering (meer regels)
van de staat. Een aantal voordelen van rationalisering:
- Verdere ontwikkeling en uitbouw van de wetenschap.
- Rationele en efficiënte vormgeving van arbeidsorganisaties (efficiency).
- De nadruk op universele formele regels en gelijke behandeling van gelijke
gevallen. Er is sprake van formalisering en rationalisering van het recht, i.p.v.
emotionele bindingen. Mensen moeten gelijk worden behandeld.
Een aantal nadelen van rationalisering (volgens Weber):
- Een wereld waarin het bestaan als mens steeds meer gecontroleerd dreigt te
worden.
- Differentiatie in arbeidsverdeling die leidt tot enerzijds vervreemding van
werknemers ten gevolge van de ver doorgevoerde specialisatie van
werkzaamheden. Karl Marx sprak (door de automatisering van beroepen,
mensen zagen niet meer welk product ze maakten, en waren niet betrokken
bij hun eigen werk) over zelfvervreemding. Marx zag maar één oplossing: de
structuur van de bestaande samenleving moest radicaal worden gewijzigd,
waardoor er een einde zou komen aan de zelfvervreemding van de mens.
, BEGRIPPEN:
Theocentrisch wereldbeeld: een wereldbeeld waarin God centraal staat.
Antropocentrisch wereldbeeld: een wereldbeeld waarin de mens centraal staat.
Rationalisering: het proces van het ordenen en systematiseren van de
werkelijkheid met de bedoeling haar voorspelbaar en beheersbaar te maken en van
het doelgericht inzetten van middelen ten einde zo efficiënt en effectief mogelijke
resultaten te bereiken.
Moderniteit: periode van 1800 tot heden, waarin men gelooft dat veranderingen
onvermijdelijk leiden tot vooruitgang, waarvoor wetenschap en technologie zorgen.
Premoderne tijd: het denken en doen van mensen werd geleid door godsdienstige
tradities, ingesleten gewoontes, van generatie op generatie overgedragen praktische
handelingswijsheden.
Vervreemding: zich niet meer betrokken voelen bij hun eigen werk.
Zelfvervreemding: de arbeiders waren niet alleen vervreemd van het product dat
ze maakten, maar ook van zichzelf, het menszijn zelf is in een crisis gekomen en de
ontwikkelingsmogelijkheden zijn verminderd of geheel weggevallen.
1.2 de paradigma’s en rationalisering
Vanuit het functionalisme paradigma wordt het proces van rationalisering gezien
als een functie die zorgt voor evenwicht in de samenleving. Max Weber noemde het
proces van rationalisering het cement van de ontwikkeling van de kapitalistische
economie dat leidde tot groei van materiële welvaart. Durkheim (voorvaders van
functionalisme) ontwikkelde een theorie over arbeidsverdeling, waarbij hij
onderscheid maakte tussen twee vormen van solidariteit:
- Mechanische solidariteit. Mensen zijn solidair aan elkaar omdat ze dezelfde
werkzaamheden verrichten.
- Organische solidariteit. Mensen zijn solidair aan elkaar omdat ze afhankelijk
zijn van elkaar.
Aanhangers van het conflict paradigma leggen de nadruk op het ontstaan van
ongelijke maatschappelijke verhoudingen door rationalisering. Het kapitalisme leidt
tot een ongelijke verdeling van de welvaart. Het streven naar winst en toename van
bezit wordt in hoge mate versterkt door het inzette van rationele methoden en
procedures. Volgens Marx raakt de mens in isolement omdat hij geen zeggenschap
heeft over wat en hoe er geproduceerd wordt. Hij raakt machteloos.
Aanhangers van het rationale actor paradigma benadrukken dat door de
rationalisering actoren in toenemende mate het proces kunnen beheersen. Zo
kunnen ze hun eigen doelen bereiken. Mensen bepalen zelf doelen die ze willen
realiseren, ze stellen een soort levensplan op.
BEGRIPPEN:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nienkevaneek. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
