Wereld
Wereld 2.1 Een wereld van steden
Metropool = wereldstad = belangrijk mondiaal knooppunt op economisch, politiek en cultureel gebied
en het vormt een stedelijk netwerk en de wereldeconomie:
- Concentratie van hoofdkantoren van mno’s
- Dicht netwerk van verbindingen
- Intensieve informatie-uitwisseling
- Veelvoud aan financiële instellingen, aandelenbeurs
- Oververtegenwoordiging van internationale dienstverlenende bedrijven
Global cities (Tokyo, London, New York) zijn ook internationale culturele knooppunten waar trends hun
oorsprong vinden, de stedelingen zijn politiek gezien linksgeoriënteerd en meer naar het buitenland
gericht dan de plattelanders. Via hub and spokenetwerken zijn wereldsteden met steden op lager
schaalniveau verbonden. Ondanks de mondiale, economische markten, liggen de commando- en
controlecentra in het hart dan het triadisch netwerk. Steden die dreigen naar de top te komen:
Singapore, Hongkong, Shanghai, São Paulo en Istanbul.
Megasteden hebben nadelen: voorzieningenproblemen, slums en grote informele sector. Daarnaast
hebben ze ook meer dan tien miljoen inwoners, groei is te verklaren door:
1. Hoge natuurlijke groei door de jonge bevolking en lage sterftecijfer tov het platteland
2. Hoog vestigingsoverschot van plattelanders en middelgrote steden
3. Uitbreiding van de stad waarbij randsteden in het stedelijke gebied worden opgenomen
Sommige steden profiteren minimaal van de economische groei van de globalisering → black holes.
Het internationale bedrijfsleven van wereldsteden heeft geen belangstelling voor deze kleinere steden:
1. Lage koopkracht van de stedelijke bevolking en dus geen interessante afzetmarkt
2. De steden liggen vaak in een land met veel politieke en sociale onrust
3. De nationale ideologie of politieke opvatting verzet zich tegen veel invloed van de westerse
liberale markteconomie
Wereld 2.2 Steden in de VS
Grote steden in Amerika vervullen een verzorgende functie voor het achterland (gebied georiënteerd
voor tal van voorzieningen uit een andere centrale stad). Of een stad een mondiaal knooppunt is,
meet je zo:
1. Het niveau van internationale dienstverlening (bedrijven die hun diensten aanbieden aan
grote bedrijven) en de concentratie van hoofdkantoren van mno’s
- New York staat hierbij op 1, Los Angeles richt zich meer op landen rond de Stille Oceaan en
Washington speelt een kleinere rol
- Het economische en politiek zwaartepunt verschuift naar het zuiden en westen;
- Verschuiving demografisch zwaartepunt
- Economische groei in de hightechsector van de Sunbelt-staten (Texas, Florida, Californië)
- Global shift naar Pacifische zone ipv Atlantische zone
2. Aantal directe internationale bestemmingen van vliegvelden
Verschillen tussen Amerikaanse steden zijn groot. Boston (oostkant) lijkt het meest op een Europese stad:
historische centrum met oude wijken. De skyline wordt bepaald door het Central Business District (CBD),
waar aan de randen oudere woonwijken staat voor lagere inkomens. De Amerikaanse steden hebben
dus een lage bevolkingsdichtheid, de winkel- en woonfunctie van de binnenstad is uitgeschoven naar
de randen (suburbs) en sinds 1960 schuift veel werkgelegenheid vanuit het centrale deel naar moderne
bedrijventerreinen en kantoorparken aan de rand van de stad, later naar lagelonenlanden.
Wereld 2.3 Ontwikkelingen aan het stedenfront
Tussen 1830-1920 is het huidig stedelijk patroon ontstaan met goede bereikbaarheid en transport.
Havensteden groeiden uit tot belangrijke steden (New York, New Orleans, Los Angeles). Het binnenland
raakt bebouwd met spoorlijnen en highways. Van deze spoorwegnetuitbouw profiteerde Chicago.
,Metropolitane gebieden groeien in de VS horizontaal met voorsteden er omheen en daarbuiten een
dichtbevolkte randzone die soms een nieuw stedelijk centrum ontwikkelen → edge cities. De VS
verschuift van mono- naar polycentrisch. Een stedelijk netwerk ontstaat door:
- Hoge (auto)mobiliteit
- Ontwikkeling dicht netwerk
Gated communities kom je tegen in de suburbs.
Dit zijn ommuurde woonwijken voor een specifieke doelgroep naar inkomen, etniciteit of leeftijd. Er
ontstaat ruimtelijke segregatie doordat als mensen hoger op de sociale ladder komen, ze direct gaan
verhuizen naar een woonwijk passend bij de nieuwe status.
Door globalisering ontstaat een nieuwe internationale arbeidsverdeling, waarbij de maak- industrie
uitschuift naar lagelonenlanden als Mexico. Daarnaast verschuiven de diensten- sector en de
bedrijvigheid van centrum naar de randen waar meer ruimte is, lagere grondprijzen en betere
bereikbaarheid. In NY, Pittsburgh en Detroit is de bedrijvigheid al compleet uit de stad verdwenen. De
informatietechnologie maakt het mogelijk bedrijven ruimtelijk te splitsen, maar het controlefront blijft
aanwezig in het CBD. In verlate fabrieken stichten jonge ondernemers start-ups met vernieuwende
producten.
Wereld 2.4 New York, the Big Apple
Mainportregio = haven + achterland
New York is groot geworden door Europeanen, maar nu voornamelijk internationale immigratie, waardoor
de etnische samenstelling verandert → kosmopolitische uitstraling. Geografische ligging NY is gunstig: diep
vaarwater, afgeschermd van stormen op de Atlantische Oceaan, gericht op Europa en de Hudson is tot
ver in het achterland bevaarbaar
Finance
Door de handels- en transportfunctie trok ook het bank- en verzekeringswezen aan, gevolgd door de
beurs op Wall Street (1865) → internationaal financieel centrum in Manhattan met wolkkrabbers wegens
hoge grondprijzen. Vervolgens investeerden bankiers en handelaren in theater, musea en
concertzalen. Kortom: veel voorzieningen:
- Voor bewoners: enorm winkelaanbod, maar dagelijkse boodschappen zijn alleen nog maar te
vinden in de shopping malls in de edge cities
- De toeristenindustrie is na de criminaliteitsaanpak in 1990 weer op de kaart gekomen
- Voor de zakenwereld en internationale dienstverlening vormt New York een thuis, het is immers
verbonden met de rest van de wereld, kent hoogwaardige dienstverlenende bedrijven en treft
veel mno’s (belangrijk voor face-to-facecontact)
- Door de financiële wereld is NY een grote speler op de mondiale financiële markt waar veel
banken zijn vertegenwoordigd
- Voor supranationale organisaties als de VN
Cultuur
New York is een creatieve stad (stad met een concentratie van creatieve ondernemingen). Manhattan
is het hart van persagentschappen, reclamebureaus, film- en muziekstudio’s en uitgeverijen. Verder is
NY beroemd voor de ontwerpers, kunstenaars en designers. Creativiteit leidt tot innovatie. Gentrification
vindt plaats doordat mensen werkzaam in de creatieve sector zich vestigen in de stad zelf. In de
oudere, opgeknapte wijken komen vervolgens rijkere bewoners te wonen, waardoor oorspronkelijke
bewoners verdwijnen naar voorsteden.
Wereld 2.5 Los Angeles, cultureel en economisch knooppunt
Metropool LA is met 13 miljoen inwoners, waarbij latino’s de meerderheid vormen, na NY het grootste
stedelijke gebied van de VS. De economie kent verschillende pijlers:
1. Industrie: centrum voor hightech en medische apparatuur + leverancier van wapentuig voor
het leger + kledingindustrie
2. De haven van Long Beach vormt knooppunt in het Pacifische transportnetwerk
3. Internationaal zaken- en financieel centrum met veel Aziatische bedrijven/banken
, 4. Centrum van film- en entertainmentindustrie met Hollywood waarmee wordt bijgedragen aan
de culturele globalisering
5. Verzorgingscentrum van groot achterland van zuidelijk Californië
Het aandeel van latino’s neemt toe door toestroom van jonge migranten uit Midden-Amerika en
Mexico, maar voornamelijk door geboorten in LA zelf (natuurlijke bevolkingsgroei). In 1965 kwam de
migratiewet, wat inhield dat de toestroom werd versoepeld → gezinshereniging waarbij de migrant
legaal de moeder met de kinderen ook over mochten laten komen. Ook gezinsvorming waarbij het
huwelijkspartner welkom was. De migranten worden opgevangen in migrantennetwerken, maar gevolg
is de schaduw economie (informele sector). Algemene gevolgen:
- Latinosering van LA in openbare scholen, de blanke middenklasse stuurt hun kinderen liever
naar een privéschool
- Relatief jonge bevolking
- Scheiding van woonwijken door etniciteit en inkomen (ruimtelijke segregatie), kan leiden tot
sociale polarisatie en vorming van getto’s
Het principe in LA is het gridpatroon: rechte autowegen verdelen de stad in blokken, waardoor Los
Angeles niet echt een centrum heeft. Het CBD bestaat dan ook voornamelijk uit een verzameling
wolkenkrabbers met zakelijke functie, maar het is niet het hart van de stad. Er zijn namelijk meerdere
centra, die soms uitgroeien tot edge cities, met specifieke economische clusters, soms ondersteund
door een universiteit.
Wereld 2.6 Washington, centrum van politieke en militaire macht
Washington heeft niet de kosmopolitische uitstraling van NY en niet de dynamiek van LA, maar wel
beroemd om de federale hoofdstad met veel internationale politieke instellingen. Washington D.C.
vormt het sluitstuk van de BosWash: stedelijke zone van Boston naar Washington met enkel metropolen
→ megalopolis. Ook Washington ondervindt clustering waarbij grote internationale ondernemingen
(Wereldbank, IMF, Ontwikkelingsbank) worden omringd door wetenschappelijke bureaus, adviseurs en
denktanks.
- Pennsylvania Avenue met de belangrijkste internationale financiële instellingen
- K Street: centrum van de advies- en lobbygroepen
Clustering van bedrijven die elkaar aanvullen/ondersteunen, levert agglomeratievoordelen op,
ondanks de informatietechnologie. Het gebied met politieke instrumenten schuift echter naar de
satellietstad Arlington, waar het Pentagon staat, door ruimtegebrek.
Adams Morgan is een wijk voor de rijkere middenklasse die tot verkort vervallen was met een zwarte
bevolking. Tysons Corner is een edge city in Groot-Washington → sterke ruimtelijke en sociale
segregatie. De helft van de bewoners is Afro-Amerikaan:
1. Washington heeft als hoofdstad bij toelating van migranten nooit onderscheid gemaakt tussen
ras of geloof
2. De suburbanisatie is selectief: de rijkere, blanke bevolking trekt naar de suburbs (noordwesten),
terwijl de zwarte bevolking achterblijft in het zuidoosten
Wereld 4.1 Patronen: welvaart en welzijn
Welvaart
De BRIC(S)-landen, maakten een snelle sociaaleconomische ontwikkeling door. Nu vallen Brazilië,
Rusland, India, China en Zuid-Afrika onder de semi-periferie. Verschillen in welvaart meet je door:
1. Bbp per hoofd, maar er zijn bezwaren:
- De waarde van geld verschilt, daarom wordt het bbp uitgedrukt in de koopkracht
- Alleen inkomsten uit de formele sector tellen mee, terwijl in arme landen een groot deel van
het inkomen afkomstig is uit de informele sector.
- Het bbp/hoofd is een gemiddelde van een heel land, nadelen:
1. Juist in arme landen is regionale ongelijkheid, als je een eerlijkere welvaartsverdeling
wilt, moet je inzoomen op regionaal schaalniveau met het bbp regionaal product met
hoofd (brp/hoofd)
