College aantekeningen
Tijdvak 7 t/m 9 examenstof VWO
- Vak
- Geschiedenis
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Samenvatting van tijdvak 7 t/m 9 met foto's en tabellen
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 20 pagina's
Voorbeeld 3 van de 20 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
TIJDVAK 7 (tijd van pruiken en revoluties)verlichting → nieuwe kritische manier van denken
Voltaire § noemde het geloof dogmatisch: iets werd zonder bewijs voor waarheid
aangenomen en er mocht geen kritiek op worden geleverd. Hij weigerde argumenten te
gebruiken die waren gebaseerd op traditie (het geloof of de ideeën van de klassieken).
Volgens Voltaire was er te veel kwaad en rampspoed in de wereld om een extreem
optimistisch gods- en wereldbeeld te hebben.
→ voor tolerantie en godsdienstvrijheid
→ twijfelde aan het belang van de geestelijke
→ deïsme: god heeft de wereld gemaakt maar heeft er verder geen invloed op
→ verlichte denken kritisch over de samenleving en rol van de kerk
→ vonden onnodig veel onderdrukking, armoede en uitbuiting in samenleving
→ bestuur moest welzijn van volk op rationele wijze verbeteren
→ mensen moesten beter worden opgevoed tot kritische burgers
→ beter onderwijs en meer onderzoek zouden ook leiden tot meer kennis bvb ziektes
Franse denker Jean-Jacques Rousseau zag de ontwikkeling van de westerse beschaving
eerder als een afwijking van wat oorspronkelijk goed was geweest dan als een vooruitgang
naar een betere wereld.
Balthasar Bekker stelde vast dat in de Bijbel helemaal geen bewijzen te vinden zijn van het
bestaan van de duivel of kwaadwillende geesten. Zijn boek veroorzaakte veel ophef en had
grote invloed op het afschaffen van heksenprocessen in Europa.
→ Veel verlichte denkers vonden dat men afwijkende religieuze opvattingen niet moest
verbieden en zeker niet mocht vervolgen.
Nederlandse filosoof Benedictus de Spinoza, stelde zich God niet meer voor als een
persoon, maar zag het goddelijke alleen nog in natuurlijke processen. Dit soort ‘ongodisme’
ervoer machthebbers als zeer bedreigend. De Republiek was vrij tolerant qua publiceren
maar niet soort ideeën werden streng verboden en kon je er zwaar voor worden gestraft.
Politiek en staat drie belangrijke nieuwe ideeën
❖ John Locke vond dat alle mensen natuurlijke rechten hebben, zoals het recht op
leven, bezit en vrijheid. Hij stelde ook dat mensen hun rechten niet in hun eentje
kunnen beschermen. Als de regering faalt of kwaadwillend is, hebben burgers het
recht zich daar tegen te verzetten en de andere regering in te stellen. Hoe het volk
die macht uit kon uitoefenen was ooit vastgelegd in een denkbeeldig sociaal
contract (volk draagt deel van natuurrechten over aan vorst/regering, kreeg
bescherming ervoor terug).
❖ Rousseau was radicaler. Hij vond dat de regering uitvoerder was van gezamenlijke
wil van alle burgers. Burgers kunnen macht altijd terugnemen - volkssoevereiniteit.
Het algemene wil → het welzijn van het volk gewenst of nodig is.
❖ De Fransman Montesquieu schreef dat machtsmisbruik kon worden voorkomen
door scheiding der machten (trias politica), wetgevende, uitvoerende en
, rechtsprekende macht. Zo kon nooit meer één iemand alle macht naar zich toe
trekken.
cultuurrelativisme → in tijd van verlichte denkers werden religieuze gewoonten van volken
uit Amerika, Afrika en Azië niet minderwaardig gezien dan christelijke
rituelen, bleef 18e eeuw controversieel.
Hervorming in Pruisen en elders
- Frederik (koning van Pruisen) voerde hervorming door
- religieuze vrijheid
- stimuleerde kunsten en wetenschappen
- liet kanalen aanleggen
- beperkte gebruik van lijfstraffen
- streefde naar scholing voor alle kinderen
- maakte van pruisen een moderne staat
- moderne bureaucratie: ambtenaren in dienst van de koning zagen toe op de
uitvoering van alle nieuwe regels, niet langer bepaalde edellieden
- voerde hervorming door met de bedoeling de samenleving te verbeteren & had geen
moeite met oude gewoontes afschaffen als deze vooruitgang in de weg stond →
verlicht absolutisme.
Toch waren er grenzen aan de hervorming
→ Frederik schafte lijfeigenen niet af
- verhoudingen was nog steeds feodaal
- hij moest adel te vriend houden
- volk had vrijheid maar geen inspraak
→ Jozef II schafte wel af
- grote opstanden van adel
- kerk en boeren
- keizer stierf verbitterd
→ mogelijkheden voor scholing nam toe
→ kerk moest belasting betalen
Verspreiding van verlichte ideeën was mogelijk door opkomst van tijdschriften. Ook nieuw
was het koffiehuis, een café waar je koffie kon drinken en kranten of tijdschriften lezen. In
18e eeuw ontstond publieke opinie: verzameling van meningen als gevolg van discussies.
Ancien régime
- Frankrijk was het uitwisselen van ideeën heel beperkt
- koningen hadden geen interesse in nieuwe denkbeelden
- vonden dat hun macht absoluut was
- denkers hadden daar veel kritiek op
- boeken met kritiek werd verboden
- Voltaire en Rousseau werden tijdelijk uit Frankrijk verbannen
- Republiek werd hoofdkwartier van Europese boekproductie
- atheïstische boeken werden verboden
, Revolutie in Amerika
- de onafhankelijkheidsverklaring van Thomas Jefferson vormde het begin van de
Amerikaanse Revolutie, de eerste democratische revolutie
- ze vochten tegen Groot-Brittannië
in nieuwe grondwet werd inrichting van een representatieve democratie.
staatsburgers (witte mannen met bezit) kozen zelf hun volksvertegenwoordigers en voor
het eerst een president.
in 1791 werden enkele grondrechten beter vastgelegd zoals vrijheid van meningsuiting,
geloof, drukpers en recht om wapens te bezitten.
Mislukte revolutie in Republiek
- waren al de regenten aan de macht
- Republiek leek meer op monarchie
- regenten vormde meer gesloten groep en leken nieuwe edelen
- stadhouder en regenten zetten zich helemaal niet in voor algemenen belang
- patriotten vonden dat meer burgers macht moesten hebben
- patriotten kwamen in opstand en namen controle over veel steden
- pruisische troepen kwamen de stadhouder en Pruisische vrouw te hulp
- patriotten doken onder en vluchtten naar Frankrijk
Franse revolutie
- sociale verhoudingen waren oneerlijk
- macht van de koning was groter dan in andere landen
- hoefde geen belasting te betalen en hadden eigen rechtbanken
- burgers wouden beter bestaan
- toen Frankrijk bijna failliet ging kregen burgers (de derde stand) kans om
hervorming door te voeren
- richtte Nationale Vergadering op
- gesteund door het Parijse volk werd dit nieuwe bestuur
nog meer verlichte ideeën
→ Nationale Vergadering schafte privileges van adel en geestelijkheid af
→ Verklaring van de rechten van de mens en de burger
- volkssoevereiniteit
- gelijkheid
- vrijheid van meningsuiting en religie
→ alle mannen kiesrecht of moet bepaalde hoeveelheid bezitten?
→ macht kwam bij rijke burgers te liggen
De Franse boeren en arbeiders waren nog arm en hongerig. Zij wilde algemeen kiesrecht
invoeren en stelde een maximum broodprijs in. De revolutie kwam nu in haar meest radicale
en bloedige fase. Veel burgers eindigde onder de guillotine en uiteindelijk ook de koning en
koningin. Franse Revolutie ging door heel Europa, ze vochten met Oostenrijk, Pruisen,
Spanje, Groot-Brittannië en de Republiek. De stadhouder kwam meer onder Franse invloed
(de Bataafse Republiek). Frankrijk legde macht weer bij rijke burgers en Generaal Napoleon
zag zijn kans om de macht over te nemen.
Ontstaan en uitbouw van slavenhandel
➢ opbrengsten uit slavenhandel en plantagekoloniën waren groot
➢ gebrek aan arbeiders na ontdekking van Amerika (suiker, katoen, cacao & tabak)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper pascaleopdelaak. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 61001 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen