Gezondheidscommunicatie
Hoorcollege 1
gezondheidscommunicatie= een vakterm voor een breed scala aan activiteiten
waarbij sprake is van een vorm van educatie of informatieoverdracht om te
stimuleren dat mensen zich ‘gezonder’ willen en kunnen gedragen.
Gezondheid= a state of complete physical, mental and social well-being and not
merely (slechjts/alleen) the absence of disease of infirmity. WHO, oude definitie
Positieve gezondheid= gezondheid is het vermogen van mensen zich aan te passen
en eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emtoionele en sociale uitdagingen
van het leven. Huber, nieuwe definitie
Verschillende soorten van gezondheid:
- Lichaamsfuncties
- Mentaal welbevinden
- Zingeving
- Kwaliteit van leven
- Sociaal participeren
- Dagelijks functioneren
Wat is gezondheidscommunicatie? Het bevat elementen van de basisdefinitie van
communicatie:
- Communicatie: uitwisselen van informatie
- Boodschap: geschreven, gesproken of non-verbaal
- Doelgroep(en)
- Communicatiekanalen
Health communication is a multifaceted and multidisciplinary approach to reach
different audiences and share health-related information with the goal of influencing,
engaging, and supporting individuals,communities, health professionals, special
groups, policymakers and the public to champion, introduce, adopt, or sustain a
behavior, practice, or policy that will ultimately improve health outcomes
1. Het gaat om niet alleen om informeren, maar bv. ook om beïnvloeding van
gezondheidsgerelateerde beslissingen
2. Het gaat om motiveren tot, aanzetten tot, leren en vasthouden van een
gewenste gedragsverandering
3. Gericht op verbetering van de gezondheid
doelgroepen: hiervoor nodig:
● Situatieanalyse= individuele, sociale, politieke, gedragsgerelateerde factoren
die invloed kunnen hebben op attitudes, gedragingen, sociale normen en
beleid over gezondheidsissues.
1
, ● profiel van de doelgroep: karakteristieken van de doelgroep, bijv:
demografische gegevens, waarden, wensen, attitudes en gedrag
Multidisciplinair en veelzijdig
veelzijdig:
- cure= genezen van ziekte
- care= zorgen
- preventie= stoppen met roken bijv
- bevordering= stimuleren gewenst gedrag
Samenwerking tussen verschillende disciplines:
● Multidisciplinair= verschillende disciplines werken onafhankelijk van elkaar
aan een vraagstuk
● Interdisciplinair= verschillende disciplines werken samen aan een vraagstuk
● transdisciplinair= verschillende disciplines integreren kennis rondom vraagstuk
en genereren zo nieuwe inzichten en theorieën. Ook verschillende
stakeholders zijn betrokken
verschillende theoretische perspectieven en methoden
Paradigma’s - manieren van kijken naar de wetenschap
● Realisme= er bestaat 1 objectieve werkelijkheid die je met empirisch
onderzoek kunt vaststellen
● Constructivisme= er zijn verschillende subjectieve, sociaal, geconstrueerde
werkelijkheden. De werkelijkheid bestaat niet.
● Pragmatisme= maakt niet uit wat de kennis is, als het maar te gebruiken en
waardevol is.
verschillende soorten methoden: kwantitatieve en kwalitatieve
- Experiment, survey, observatie, inhoudsanalyse, interview
- Beste fit met onderzoeksvraag bepaalt kwaliteit uitkomst, niet de methode an
sich
2
,inductief redeneren (bottom-up)= van onder naar boven: observatie -
dataverzameling - patroon ontdekken - formulering hypothese theorie
deductief redeneren (top-down)= van boven naar beneden: theorie - hypothese
formuleren - observatie/analyseren - hypothese bevestigen of verwerpen
samenvatting powerpoint 1:
Gezondheidscommunicatie (GZHC) omvat een breed scala aan activiteiten waarbij
sprake is van een vorm van educatie of informatieoverdracht om te stimuleren dat
mensen zich ‘gezonder’ willen en kunnen gedragen. Factoren die bij alle activiteiten
een rol spelen zijn:
⎫ Gedrag(verandering) speelt altijd een rol bij de gezondheidsproblemen
⎫ De oorzaken van gedrags(verandering) worden nauwkeurig geanalyseerd
⎫ Gedrag wordt geprobeerd te beïnvloeden op basis van theorie
Planmatige gezondheidscommunicatie vereist (interdisciplinaire) expertise om:
⎫ belangrijkste maatschappelijke en gezondheidsproblemen te identificeren (o.a.
epidemiologie,biomedische wetenschappen)
⎫ (On)gezond gedrag te begrijpen (o.a. sociologie, gezondheidspsychologie)
⎫ Gedrag door middel van voorlichting te beïnvloeden (o.s.
communicatiewetenschappen, psychologie)
⎫ Interventies te evalueren (o.a. onderzoeksmethodologie, statistiek
Week 3 hoorcollege: risico- en crisiscommunicatie
Risicocommunicatie= informeren van het publiek over risico’s (risicoboodschappen) en over
handelingsperspectieven die het risico reduceren.
Preventie
Verschil met crisiscommunicatie:
- gaat om potentieel gevaar in de toekomst
- richt zich op lange termijn (pre-crisis fase)
- is gebaseerd op wat bekend is
- gemedieerd via (eigen) campagnes
- gepland en gecontroleerd
Crisiscommunicatie= het voorkomen of verminderen van de negatieve impact van een crisis
Verschil met risicocommunicatie:
- gaat om een specifieke gebeurtenis (pandemie, ontploffing)
- gaat om huidige situatie
- richt zich op korte termijn (crisisfase)
- is gebaseerd op wat bekend en op wat nog onbekend is
- gemedieerd via pers
- spontaan en reactief (minder gepland)
3
, Risicopercepties= subjectieve beleving van een risico
hoe nemen we risico’s waar en in hoeverre komt dit overeen met de objectieve cijfers?
Objectieve dimensies van risico’s (meetbaar, statistisch analyseerbaar)
- Waarschijnlijkheid= grote vs. kleine kans op een bepaalde nadelige
gebeurtenis
- Waarde gebeurtenis= hoe ernstig, acceptabel is de nadelige gebeurtenis
- Timing= wanneer treedt de nadelige gebeurtenis op?
Subjectieve perceptie (intuïtieve beoordeling van risico’s)
Subjectieve perceptie van risico’s wijkt vaak af van de objectieve kans op een bepaalde
gebeurtenis.
3 dimensis risicoperceptie:
- Dread (huiveringwekkend) risico= een gebrek aan controle en de kans op
fatale gevolgen
- Onbekend risico= nieuwe of uitgestelde gevolgen, onzichtbaar, onbekend
binnen wetenschap
- Aantal betrokkenen= aantal mogelijke slachtoffers
Risicoperceptie: de rol van vrijwilligheid= als mensen uit zichzelf een risico nemen zorgt dat
voor onderschatting terwijl de risico’s die mensen opgelegd krijgen, worden overschat.
🡪 life style speelt een rol bij risicoperceptie. Denk aan roken, autorijden, overgewicht etc.
Objectieve risico’s wijken meestal sterk af van risicopercepties
Andere factoren die ene rol spelen bij risicoperceptie: factoren wwaardoor risico’s als erger
worden ervaren: enge ziekte of dood, onvrijwilligheid, identificeerbare slachtoffers, slecht
begrepen door wetenschap, tenstrijdige informatie uit verantwoordelijke bronnen,
onvermijdbaar, nieuw/onbekend, technologisch, niet natuurlijk etc.
Mensen zijn niet altijd redelijk als het gaat om risico-inschatting
- onderbuikgevoel speelt een rol bij risicopercepties. Alleen het publiek informeren heeft
weinig zin.
- bij het communiceren van risico’s rekening houden met percepties en emoties van de
ontvanger. Wat is het meest effectief, wat kunnen mensen begrijpen?
Het communiceren van risico’s: hoe breng je complexe informatie goed over naar de
doelgroep?
4