Aantekeningen colleges Leer- en onderwijsproblemen
College 1 – Zorg in regulier en speciaal onderwijs
Deel 1. Van gesegregeerd onderwijs naar (meer) inclusief onderwijs?
Voor kinderen met lichamelijke, meervoudige
beperkingen geldt exclusie. Op dit moment
vallen de meeste scholen onder segregatie. Op
sommige plekken wordt geëxperimenteerd met
integratie en inclusie. De bedoeling is inclusie in
de wereld. Op dit moment is dat nog niet
haalbaar in Nederland. We hebben namelijk
een hele geschiedenis van speciaal onderwijs in
Nederland.
Deze afbeelding geeft 4 verschillende soorten onderwijs weer:
1. Exclusief onderwijs: mensen met een beperking hebben helemaal geen toegang tot het onderwijs.
2. Segregatie: hier zitten kinderen zonder beperking bij elkaar in de klas. Als je een beperking hebt,
kun je wel naar school, maar helemaal apart in speciale gebouwen.
3. Integratie: kinderen met een beperking kunnen ook naar school, bijvoorbeeld in hetzelfde gebouw,
maar wel in een aparte klas of in aparte groepjes.
4. Inclusie: alle kinderen, ook kinderen met een beperking, gaan naar dezelfde school en zitten bij
elkaar in een klas in dezelfde omgeving.
Inclusief onderwijs
- Diversiteit = uitgangspunt en vertrekpunt
- Men leert van en met elkaar hier vorm aan te geven
- Doelen: Elke leerling komt zijn recht. Kans eigen unieke mogelijkheden optimaal ontwikkelen.
Internationale verdragen
- Salamanca statement (UNESCO, 1994):
- Het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap (Verenigde Naties)
Salamanca statement (UNESCO, 1994):
“Wij geloven en bepleiten dat:
› … elk kind een fundamenteel recht op onderwijs heeft en de gelegenheid moet hebben om een
aanvaardbaar niveau van leren te bereiken en te onderhouden.
› … elk kind unieke eigenschappen, belangstelling, mogelijkheden en onderwijsbehoeften heeft.
Onderwijssystemen moeten ontworpen worden en onderwijsprogramma's ingevoerd opdat zij
rekening kunnen houden met deze brede diversiteit aan eigenschappen en behoeften;
› … zij die speciale onderwijsbehoeften hebben, toegang moeten hebben tot reguliere scholen die
hen kunnen tegemoetkomen binnen een kindgerichte pedagogiek, vaardig in het tegemoetkomen
aan deze behoeften.
› … reguliere scholen met deze inclusieve oriëntatie de meest effectieve manier zijn om
discriminatoire houdingen tegen te gaan, welkome gemeenschappen te creëren, een inclusieve
samenleving te bewerkstelligen en onderwijs voor iedereen te bereiken.
› zij bovendien voorzien in effectief onderwijs voor de meerderheid van de kinderen en de
doeltreffendheid en uiteindelijk ook de kosteneffectiviteit van het hele onderwijsstelsel verbeteren.
,De Salamanca Statement roept regeringen met klem op om:
› De hoogste politieke en budgettaire prioriteit te geven aan verbeteren van het onderwijssysteem,
zodat men in staat is alle kinderen, ongeacht hun individuele verschillen of moeilijkheden, op te
nemen.
› Wettelijk of beleidsmatig het principe van inclusief onderwijs aan te nemen, waarbij alle leerlingen
in reguliere scholen worden geplaatst, tenzij er dringende redenen zijn om dat niet te doen
› Voorbeeldprojecten te ontwikkelen in samenwerking met plaatselijke onderwijsbesturen in alle
gemeenten en uitwisselingsprogramma’s voor leerkrachten te introduceren met landen die meer
ervaring hebben met inclusieve scholen
› Gedecentraliseerde en op participatie gerichte mechanismen in te richten voor het plannen,
monitoren en evalueren van onderwijskundige voorzieningen voor kinderen en volwassenen met
speciale onderwijsbehoeften
› De deelname van ouders, gemeenschappen en organisaties van gehandicapten te bevorderen en te
faciliteren waar het gaat om beleidsvormingsprocessen betreffende voorzieningen voor speciale
onderwijsbehoeften;
› Meer inspanning te leveren bij vroegtijdige herkenning en interventiestrategieën, net als bij
vrijwillige aspecten van inclusief onderwijs;
› Te verzekeren dat, in het licht van systematische verandering, opleidingsprogramma’s voor
leerkrachten, zowel initieel als waar het nascholing betreft, gericht zijn op het tegemoet komen aan
speciale onderwijsbehoeften in reguliere scholen
VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap
- Het verdrag is in Nederland sinds 14 juli 2016 in werking (geratificeerd).
- Het verdrag bevat geen nieuwe rechten.
- Een lidstaat heeft een actieve verplichting om inclusie te bevorderen en personen met een handicap
te beschermen tegen belemmeringen die zij in het dagelijks leven ondervinden.
- Inclusie, persoonlijke autonomie en volledige participatie staan hierbij voorop.
VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap in het onderwijs
- (Hoger) onderwijsinstellingen zijn onderdeel van de overheid en hebben daarmee een eigen
verplichting om het verdrag uit te voeren.
- Recht op onderwijs is vastgelegd in verschillende wetgeving en dus niet nieuw. Wel is met het
verdrag het recht op inclusief onderwijs vastgelegd, waarmee dit recht in rechte afdwingbaar is
geworden.
- Maar, wat is recht op inclusief onderwijs?
Ontwikkelingen in Nederland
Waar staan we in Nederland?
,Beleidskader
1990 Weer Samen Naar School (WSNS)
- Speciaal onderwijs blijft groeien
2003 Wet op Expertise Centra (WEC) & Regeling
- Leerlinggebonden Financiering
- Positie zorgleerlingen in regulier onderwijs is verbeterd
- Het speciaal onderwijs blijft groeien
2014 Wet Passend Onderwijs
- Zorgplicht
- Een passende onderwijsplek voor alle leerlingen
- Verschil met inclusief onderwijs
1998 Wet op het Primair Onderwijs (PO)
- IOBK, LOM en MLK worden SBO
- Formalisering samenwerkingsverbanden WSNS
- Terugdringen omvang speciaal onderwijs
Samenwerkingsverbanden (SWV)
- Eén of twee SBO-scholen met een groep reguliere basisscholen
- Ambulant begeleider SBO geeft zorgstructuur in SWV vorm als continuüm van zorg
- Leerling kan naar SBO als basisschool en PCL dat aangewezen vinden (criteria verschillen per regio)
2003 Wet op Expertise Centra (WEC) & Regeling
- 17 typen speciaal onderwijs ingedeeld in 4 REC’s
- LeerlingGebonden Financiering (LGF = rugzakje)
- Positie zorgleerlingen in regulier onderwijs is verbeterd
- Doelen: ouders meer zeggenschap + vergroten keuzevrijheid, vergroten integratie, terugdringen
omvang speciaal onderwijs
4 clusters in het speciaal onderwijs (WEC & Regeling, 2003):
1. Visuele handicap
2. Auditieve & communicatieve handicap
3. Lichamelijke & mentale/meervoudige handicap
4. Psychiatrische en/of gedragsproblemen
, Inclusief onderwijs versus Passend onderwijs
Inclusief onderwijs:
- Inclusief onderwijs betekent dat kinderen met en zonder een beperking samen naar de dezelfde
school gaan en bij elkaar in de klas zitten.
- Er is bij inclusief onderwijs eigenlijk geen plaats meer voor speciaal onderwijs.
- Inclusief onderwijs gaat dus een stap verder dan passend onderwijs.
Passend onderwijs:
- In Nederland kennen we sinds 01-08-2014 passend onderwijs.
- Doel: alle kinderen krijgen onderwijs dat bij hen past, ook als ze extra ondersteuning nodig hebben.
- Het is de bedoeling dat steeds meer kinderen onderwijs kunnen volgen op een reguliere school.
- Speciaal onderwijs wordt echter niet afgeschaft.
- Regulier als het kan…, speciaal als het moet
2014 Wet Passend Onderwijs
Het gaat hier niet om een op zichzelf staande regeling, maar om een reeks van wijzigingen in de
bestaande sectorwetten, in het bijzonder:
- De Wet op het primair onderwijs (Wpo)
- De Wet op de expertisecentra (Wec)
- De Wet op het voortgezet onderwijs (Wvo)
- (In mindere mate) de Wet educatie en beroepsonderwijs (Web)
Drie kernelementen van het wettelijk kader Passend onderwijs zijn:
- De zorgplicht
- De niet vrijblijvende samenwerking tussen schoolbesturen (samenwerkingsverband)
- Budgetfinanciering (i.p.v. openeindfinanciering)
2014 Wet Passend Onderwijs: zorgplicht
- Passend Onderwijs betekent dat scholen een passende onderwijsplek moeten bieden aan alle
leerlingen, dus ook aan leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben.
- Indien scholen daartoe onvoldoende mogelijkheden zien, zijn zij verantwoordelijk voor het vinden
van een (reguliere of speciale) school die de extra ondersteuning wel kan bieden.
Wat is zorgplicht? !!! Op tentamen
- Schoolbestuur heeft plicht om passend aanbod te bieden bij leerling die extra ondersteuning
behoeft: eigen school(bestuur), tussenvoorziening, andere basisschool, SBO / (V)SO-school
- School moet eventueel shoppen en niet de ouders
- School mag niet volstaan met verwijzen naar andere school!
- School schakelt waar nodig het SwV in om te komen tot passend aanbod aan ouders
- TLV vragen bij (V)SO-school en aanvragen arrangement
Schoolondersteuningsprofiel
- Belangrijk toetsdocument
- Wat kan de school bieden?
- Wat valt onder basis-/extra ondersteuning?
- Waar liggen de grenzen van de ondersteuning?
- Dus niet teveel beloven
- School moet het kunnen waarmaken
