Alle slides in één bestand, inclusief aantekeningen van de docent. Vanaf het deel door dhr. Vlerick gegeven staan er soms minder aantekeningen, omdat bijna alles letterlijk in de uitgetypte teksten staan. Deze zijn ook inbegrepen en staan na elk hoorcollege.
,HC 7: epistemologische anarchie & onderzoeksprogramma’ s
Recapitulatie
Traditionele vraag: wat is de bron van kennis? (Kennisleer)
Antwoord sinds de logisch positivisten: De bron van kennis is de wetenschap.
En dus volgt de vraag: Wat is dat dan – wetenschap? (Wetenschapsfilosofie)
HD: Het antwoord werd gezocht in één demarcatiecriterium (verifieerbaarheid, confirmeerbaarheid,
falsifieerbaarheid – alle drie problematisch).
Wetenschap is de enige methode die kennis oplevert. Daarom moet je wetenschap van pseudowetenschap
onderscheiden. Daarom moeten we een demarcratiecriterium vinden.
Programma college 7
1. Epistemologische opvattingen van Paul Feyerabend;
2. Een aantal fundamentele problemen met relativisme & constructivisme;
3. Genuanceerd falsificationisme van Imre Lakatos;
4. Commentaar van Thomas Kuhn op Imre Lakatos;
5. Conclusie;
6. Vooruitblik.
1. PAUL FEYERABEND
Lakatos & Feyerabend
‘In 1970 Imre Lakatos, one of the best friends I ever had, cornered me at a party. ‘Paul,’ he said, ‘you have
such strange ideas. Why don’t you write them down? I shall write a reply, we publish the whole thing and I
promise you – we shall have lots of fun.’’ (Feyerabend,1975, p. vii)
Constructivist & relativist: objectieve feiten zijn niet kenbaar; zonder theorie neem je niets waar (chaos van
input); je hebt een theorie nodig om iets te zien. Als iemand anders een andere theorie heeft dan
construeert hij ook andere feiten en heeft dan dus andere beweringen.
Tradities ≈ paradigma’s;
In de geschiedenis van de wetenschap volgen tradities elkaar op: de ene is niet beter dan de andere;
De huidige westerse wetenschap is één van de vele tradities (en kan dus ingewisseld worden);
Kuhn: paradigmawisseling is een gestaltswitch: je kan niet meer terug;
Feyerabend: je kan gewoon een ander paradigma/ traditie kiezen; dat doet er niet toe. Traditie is breder
dan een paradigma. Paradigma is altijd een wetenschappelijke verandering. Een traditie kan van alles en
nog wat zijn; niet alleen wetenschap. Groot verschil; hij beperkt zich niet tot de wetenschap.
Wittgenstein II heeft het over taalspelen; Kuhn is hierdoor beïnvloedt en heeft het over paradigma’s.
Feyerabend is door Kuhn en Wittgenstein geïnspireerd; maar wilt niet zeggen dat alles wat zij zeiden
klopte; dus hij gebruikt de term ‘traditie’. Daarom zijn er verschillen ten opzichte van Kuhn. In de
wetenschap volgen tradities elkaar op (zegt Kuhn ook).
Feyerabend samengevat in zijn eigen slogans
[1] Against method! [2] Anything goes!
[1] Against Method
Feyerabend’s boek heet Against Method & gaat over de wetenschappelijke methode; Is hij dan tegen het
gebruiken van die methode? Nee dat is hij niet; Feyerabend is in principe pro wetenschap: dat is inderdaad
een methode om kennis te verwerven.
,Tegen de methode; gaat over wetenschappelijke methode. Maar hij is hier niet tegen. Hij is pro
wetenschap; maar dat komt omdat hij in die traditie is opgegroeid; daardoor zit hij in die cultuur. Daarom
zou hij ook een fascinatie voor wetenschap hebben.
Waar is hij dan tegen en waarom?
We beginnen met het waarom; Hét argument voor relativisme en constructivisme is de theoriegeladenheid
van de waarneming; Als de waarneming altijd theoriegeladen is, dan kennen we nooit de objectieve feiten.
Waarheden zijn theoriegeladen; met een andere theorie construeer je andere feiten. Andere feiten leidt
tot andere beweringen. Je kan nooit de objectieve feiten kennen (cruciaal in argumentatie van Kuhn!).
Waar Feyenabend dan tegen is: als je zegt dat er geen objectieve feiten zijn, maar dit wel de ‘feiten’
noemen; terwijl we deze niet kennen.
Geen objectieve feiten
‘On closer analysis we even find that science knows no 'bare facts' at all but that the 'facts' that enter our
knowledge are already viewed in a certain way and are, therefore, essential, ideational.’ (Feyerabend,
1975, p. 11)
Het hangt af van ons voorstellingsvermogen om ideeën te maken. Hoe je de input classificeert. Het wordt
afhankelijk van jouw mentale toestanden.
Tegen het monopolie op kennisverwerving
De wetenschap heeft de facto het monopolie op kennisverwerving; Als we toegang tot de objectieve feiten
zouden hebben, dan zou dat terecht zijn; Maar dat hebben we niet; En dus moeten we ook andere
methoden als bronnen van kennis erkennen.
Er is iets geks aan de hand als je accepteert dat er geen objectieve feiten zijn: wetenschap zou de
objectieve feiten achterhalen. Feyerabend zegt dat dit een verkeerde aanname is; daarom zou wetenschap
ook geen monopolie moeten hebben op kennisverwerving. Daarom is er een andere methode voor nodig
om kennis te verwerven. We zijn weer terug bij de vraag: wat is de bron van kennis?
“Het is dus mogelijk een traditie te creëren, die bijeengehouden wordt door strikte regels en die ook nog in
een bepaalde mate succes heeft. Maar is het wenselijk om een dergelijke traditie te steunen met uitsluiting
van andere mogelijkheden? Zullen we haar het monopolie geven voor het verhandelen van kennis, met het
gevolg, dat elk resultaat dat men volgens via andere methoden verkrijgt onmiddellijk wordt uitgebannen?
Dié vraag wil ik in dit essay stellen en mijn antwoord erop zal een vastberaden en klinkend NEE zijn.”
(Feyerabend, 1975, p. 20)
Het is mogelijk om een paradigma/ traditie te creëren; die strikte regels hebben en succesvol is (= voorspelt
goed) (een wetensschappelijke traditie); maar is het dan wenselijk om een traditie te creëren en moeten
we maar een methode een monopolie geven om kennis te verwerven? Nee. Against method = tegen het
alleen gebruiken van de wetenschappelijke methode om kennis te verwerven.
[2] Anything Goes
Wat zet Feyerabend dan tegenover die ene westerse methode van de wetenschap? Hij zet daar een
methodologisch anarchisme tegenover; Voor Feyerabend kunnen alle methoden bronnen van kennis zijn:
anything goes; Ook Voodoo en toveren bijvoorbeeld.
Je mag elke methode gebruiken om kennis te verwerven. = Methodologisch/ epistemologisch anarchisme.
Hij gaat dingen zeggen die gek klinken. Als de wetenschappelijke methode jou subjectieve feiten geeft; Je
kan niet vaststellen of die beweringen van de wetenschap objectief waar zijn. Want je moet kijken of het
correspondeert met de objectieve feiten; maar die zijn er niet. Je hebt alleen subjectief geconstrueerde
feiten. Je kan het niet checken. Je moet andere methoden gebruiken; bijvoorbeeld Voodoo en toveren.
, Methodologisch anarchisme
Dit is Epistemologisch en geen politiek anarchisme = kennistheoretisch anarchisme. Je mag een
willekeurige methode gebruiken om kennis te verwerven en dit kan wisselen.
Terug bij de kennisvraag
Alle gedachten zijn vruchtbaar: verschil wetenschap en pseudowetenschap is dan ook kunstmatig; De bron
van kennis is helemaal niet enkel en alleen de wetenschap.
Logisch Positivisme: wetenschap is de bron van kennis. Op zoek naar het verschil wetenschap en
pseudowetenschap. Kennis moet op zijn minst waar zijn. Pseudowetenschap gaat jou geen kennis
opleveren; daarom wil je het verschil ertussen weten. Maar er zijn dus blijkbaar ook onwetenschappelijke
methodes; dan hoef je dus wetenschap en pseudowetenschap niet meer van elkaar te onderscheiden.
Gegeven de theorie; kunnen we geen objectieve feiten kennen en dus is elke methode net zo goed. Je kan
niet zeggen dat de ene methode beweringen oplevert die corresponderen met de feiten en de ander dat
niet doet; want je kan het niet vaststellen welke theorie objectief gelijk heeft.
Je moet wel anarchist zijn (1)
Als je de wereld wil begrijpen (het doel van de wetenschap), dan is het vreemd om van tevoren restricties
op te leggen (je loopt het risico van alles te missen); “[Ik ben] van plan de lezer te overtuigen dat alle
methodologieën, zelfs de meest voor de hand liggende, hun beperkingen hebben.” (Feyerabend, 1975, p.
24). Aan de andere kant is er voor elke methode weer iets te zeggen.
Het is vreemd om van tevoren te zeggen dat je maar een methode mag zeggen als je probeert de wereld te
begrijpen. Je moet wel anarchist zijn (elke methode accepteren); want ander mis je van alles; feiten die niet
geconstrueerd worden door theorieën door de wetenschappelijke methoden. Je mag de wetenschappelijke
methode wel gebruiken, maar niet alleen deze! Je moet keuzevrijheid hebben.
Je moet wel anarchist zijn (2)
Als je dogmatisch bent (of je nu wetenschapper bent of wat anders), is altijd onwenselijk en gaat in tegen
een humanitaire houding; M.a.w.: Je moet mensen dus vrijlaten in hun denken
Radicaal-democratisch argument: als je dogmatisch bent (docent die studenten vertelt dat alleen
wetenschappelijke methode mag worden gebruikt); dat is onmenselijk; daarmee beperkt je de individuen
van de volgende generatie van hun denkvrijheid.
Consequenties van Feyerabends anarchisme
Consequentie 1: Kennis is een zee van alternatieven;
Consequentie 2: Er zou vrijheid van methode in het onderwijs moeten zijn.
Consequentie 1: kennis is een zee van alternatieven
Tegenregel = regel die in tegenspraak is met de geaccepteerde regels van een bepaalde traditie;
Binnen het empiristisch paradigma is de regel: theorie moet corresponderen met de ervaring;
De tegenregel is dan de regel die stelt dat de theorie helemaal niet met de ervaringen overeen hoeft te
komen; Dit is – in termen van Kuhn – het innemen van een ander incommensurabel paradigma; dit levert
tegenovergestelde feiten op.
Voorbeeld: gegeven de neo-darwiniaanse evolutieleer ga je vanuit het creationisme of een heel andere
traditie naar het leven op aarde kijken;
Met andere woorden: je bekijkt iets vanuit zoveel mogelijk standpunten - de pluralistische methode:
“Volgens deze opvatting bestaat kennis niet uit een reeks theorieën die innerlijk consistent zijn en uitlopen
op een ideale visie; kennis is geen langzame maar zekere benadering van de waarheid (Popper – gissing).
Kennis is veeleer een eeuwig toenemende zee van onverenigbare (of misschien zelfs onvergelijkbare)
alternatieven[.]” (Feyerabend, 1975, p. 37)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jolijnvenus. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
