H1 Historie en pedagogiek: een tegenstidige relatee
Pedagogiek = opvoedkunde. Paidagoogia = kinderleiding, dus het leiden van het kind.
Een pedagoog kijkt vooruit, is dat dan niet tegenstrijdig met het kijken in de historie? Nee, want Lea Dasberg: men kijkt
achterom om vooruit te zien. Zoals de automobilist in zijn achteruitkijkspiegel kijkt om verantwoord vooruit te rijden
Belang historie van pedagogiek
- Kennisname van het verleden maakt het heden begrijpelijker. VB: overheidskeuzes
- Denkbeelden uit het verleden kunnen een schat aan ideeën voor het heden opleveren
- Voor theorievorming wordt het verleden vaak als legitmatebron gebruikt
- Interesse in wat er vroeger is gebeurd
- Het heeft een ontmoetngsfuncte. Het levert discussiestof op en dwingt ons tot nadenken
- Een pedagoog heeft een op de toekomstgerichte functe waarin een historische analyse niet mag ontbreken.
(Kennisname van eerder genomen maatregelen kunnen verhelderend zijn)
De jagers en de boeren De regenten en de vorsten
De Grieken en de Romeinen De pruiken en de revolutes
De monniken en de ridders De burgers en de stoommachines
De steden en de staten De wereldoorlogen
De ontdekkers en de hervormers De televisie en de computer
H2 Opvoeding en onderwiis in de Middeleeuwen
2.1 Algemene typeringen
Weinig over de middeleeuwen bekend:
- Zeer lange periode: 1.000 jaar
- Weinig schriftelijk bronmateriaal. Boekdrukkunst kwam pas einde Middeleeuwen
Meer onderwijs en opvoeding in de samenleving vanaf 529 om 3 redenen:
- Benedictjnerklooster Monte Cassino: Benedictus van Nursia, monnik, stchhe het 1e klooster in EU. Naast religie
ook theologie, flosofe, musicologie en landbouw, zelfs buiten kloostermuren. Hoofdregel: Ora et Labora: bid en
werk
- De bepaling van de Synode van Vaison in Zuid-Frankrijk: opdracht dat alle pastoors in hun parochie
(lees)onderwijs moesten geven aan jongens die later priester wilden worden. Oprichtng parochiescholen
- Sluitng academie van Athene: gedachtengoed van de klassieke oudheid werd afgesloten (symbolische reden)
Kenmerken Middeleeuwen:
- Sterke verwevenheid Christelijke kerk en het geloof met de samenleving. Naast aandacht voor diesseits (hier en
nu) kwam er ook aandacht voor het jenseits (leven na de dood). Mement mori: gedenk te sterven, geheel in de
gedachte van jenseits. Hoog sterftecijfer, daarom veel liefdadigheid (caritas) (wees-, dol- en ziekenhuizen)
- Standenschema vorsten, geestelijkheid, adel, ridders, burgerij en de lijfeigenen.
Wehrstand: wapenstand: adel en ridders
Lehrstand: geestelijkheid met haar onderricht, haar leer
Nährstand: boerenbevolking die voor voedselproducte zorgt
2.2 Kinderen
- Als toekomstge arbeidskracht
- Als verzekering
- Als garante dat bezit binnen de familie bleef
- Ariès, historicus: kind was nog niet ontdekt, volwassenen in zakformaat. VB: schilderijen, weinig afecte, het kind
werd ouwelijk en zonder specifeke kindertrekjes getekend
- Boswell: kinderen werden verlaten en afgestoten. Pueri oblat: jonge kinderen die defnitef aan het klooster
werden geschonken. Do ut des: ik geef, opdat gij geeft, als ouders aan God hun kind brengen zal God voor dat
gezin zorgen. Redenen: armoede, incest, onwetge geboortes, schaamte gehandicapt kind, geldgewin,
gemakzucht, en hoop op beter toekomst kind
- Lea Dasberg: kinderen zijn kleine volwassenen in zakformaat. Nog geen categorie met een eigen leef- en
belevingswereld.
2.3 Opvoedingsidealen in de Middeleeuwen
Opvoedingssysteem is te herleiden tot een beginsel van ootmoed: nederig, koest, onderdanig, tegenovergestelde van
hoogmoed: overschahen. Een ootmoedig mens erkent en eerbiedigt de wensen van een ander, de Kerk, van God en houdt
rekening en stelt zichzelf niet boven zijn medemens.
Opvoedingsdoelen: deugden
Tegenpolen van opvoedingsdoelen: ondeugden = hoofdzonden
, Jeroen Bosch 1450-1516, schilder
Ondeugden = hoofdzonden:
- Superbia: hoogmoed, verheven voelen. VB: vrouw krijgt de duivel voorgehouden in de spiegel
- Ira: wraak, woede. VB: vechtpartj boerenland
- Luxuria: onkuisheid, wellust. VB: vreemdgaan
- Accidia: luiheid, traagheid. VB: inslaapvallen in de biechtstoel
- Gula: gulzigheid, vraatzucht. VB: hebberig kind
- Auarita: hebzucht, gierigheid. VB: corrupte rechter
- Inuidia: jaloezie. VB: burenruzie
Deugden:
- Kardinale, klassieke oudheid:
o Prudenta: voorzichtgheid
o Forttudo: standvastgheid
o Temperanta: matgheid
o Iustta: rechtvaardigheid
- Christelijke:
o Fides: geloof VB: kruis
o Spes: hoop. VB: anker
o Caritas: liefde. VB: hart
Men probeerde de jeugd tot realisering van deze idealen te bewegen en te behoeden voor de ondeugden door ze te wijzen
op de 7 werken van barmhartgheid. Bedacht door de geestelijkheid. Erbarmen: medelijden hebben of ontermen over
iemand die lijdt
1. Hongerige spijzen
2. Dorstge laven
3. Naakte kleden
4. Vreemdelingen herbergen
5. Zieken verzorgen
6. Gevangenen bezoeken
7. Doden begraven
Wapen van Amsterdam: heldhaftig, vastberaden en barmhartg
2.4 Onderwiis
Het was een kerkelijke aangelegenheid (Karel de Grote). Alle jongens moesten in een kloosterschool leren lezen, schrijven,
bidden en zingen. Nadruk lag op het leren van de Latjnse taal. In Utrecht een kloosterschool opgericht door missionarissen
uit Engeland. Wat de leerlingen leerden hing af van wat de leraar kon en wist. Dus niveau per school verschilde.
Schoolsoorten (niet inhoudelijk kennen, wel weten dat ze bestaan)
- Kloosterschool
- Begijnen- en parochieschool
- Dom-, kapihel- of kathedraalschool
- Paleis- of hofschool
- Latjnse- en bijschool
Christne de Pizan 1364-1430, auteur die zich liet inspireren door Bijbelse verhalen en de klassieke mythologie. Schreef
voornamelijk lyriek, poëzie en proza. Belangrijkste werk: Boek van de stad der vrouwen 1405 waarin ze het opneemt voor
de vrouw en Le Livre des trois Vertu handleiding voor opvoeding van meisjes uit alle standen.
Imamal-ghazali 1058-1111, flosoof. Bekendste werk: De herwaardering van de religieuze wetenschappen. Tarbiya
(onderwijs en opvoeding karaktervorming. Volgens hem is de rol van de opvoeder: vriendelijk te zijn, leerlingen als eigen
beschouwen, voorbereiden op hiernamaals, leraren werken voor Allah en niet voor geld, perfect voorbeeld zijn, geduld
liefde en nooit kleineren, breng ook alles zelf in praktjk
Stellingen
Memento mori is een middeleeuws gezegde geheel in lijn met de gedachte van jenseits Waar
De zieken verzorgen is 1 van de 7 ondeugden Niet waar
Ootmoed is 1 van de 7 ondeugden Niet waar
Een sterke verwevenheid van de Kerk met de samenleving is een kenmerk van de Middeleeuwen Waar
Lea Dasberg beschrijft dat het kind in de Middeleeuwen nog niet is ontdekt Niet waar
