Samenvatting van tijdvak 5, Ontdekkers en Hervormers, in een tijdvakkendossier van Feniks geschiedenis voor VWO. Handig alle kenmerkende aspecten van dit tijdvak in een schematisch overzicht verwerkt. Met begrippen en definities, jaartallen, uitgelichte personen/gebeurtenissen en een aantal oefenv...
* Van 1500-1600
* De Vroegmoderne tijd
* Van 1500-1800
* Op de voorgrond zie je een model van de Santa Maria, het
schip waarmee Columbus naar de Nieuwe Wereld voer. Dit
staat voor de ontdekkingsreizen. Op de achtergrond zie je een
tekening van Leonardo da Vinci van de ideale verhoudingen
van het menselijk lichaam, als symbool voor de Renaissance in
de kunst en wetenschap.
Dit tijdvak heeft vijf kenmerkende aspecten:
1 Het begin van de overzeese expansie
In de middeleeuwen wisten geleerden al dat de aarde rond is. Voor de kerk was dit niet zo
vanzelfsprekend. Van een ronde aarde stond namelijk niets in de Bijbel. Door de
ontdekkingsreizen in de vijftiende eeuw zou dit beperkte wereldbeeld veranderen. De
Portugezen organiseerden als eersten ontdekkingsreizen langs de noordwestkust van Afrika
naar Indië (Azië). Hun doel was te kunnen concurreren met de Arabische handel in ivoor,
slaven en goud. Columbus voer westwaarts om Indië te bereiken en ontdekte Amerika. Hij
gebruikte een door Toscanelli verbeterde kaart. Cartografen brachten de nieuwe zeeroutes
en de ontdekte gebieden in kaart. De ontdekkingsreizen leidden tot een grotere kennis van
de wereld en waren het begin van de handel tussen de continenten over de Indische en
Atlantische oceaan.
Na Columbus reisden meer Spaanse avonturiers naar de Nieuwe Wereld om daar gebieden
te veroveren. Deze conquistadores trokken gewapend het binnenland in. Voor veel inwoners
van Afrika, Amerika en Azië heeft dat tot ontwrichting van hun samenleving geleid en in
Amerika zelfs tot een daling van de inheemse bevolking. De Spanjaarden verwachtten
namelijk dat de lokale bevolking de grond van hun grote agrarische bedrijven zou bewerken
of in de mijnen gingen werken en zich snel tot het christendom zouden bekeren. Dit was niet
het geval, en dus werden de mensen gedwongen zware arbeid te verrichten.
De handelsstromen naar Europa veranderden. Na verloop van tijd ontstond er een
handelsdriehoek tussen Europa, Afrika en Amerika. Met de koloniale opbrengsten konden
ze hun staats-en oorlogskas vullen. Door al het goud en zilver dat uit Zuid-Amerika kwam,
zorgde voor een enorme toename van de geldhoeveelheid en dus tot inflatie
Wereldbeeld: voorstelling van de werkelijkheid en van de wereld.
Conquistadores: Spaanse ontdekkingsreizen die een groot deel van Midden- en Zuid-
Amerika onder Spaans bestuur brachten.
Factorij: nederzetting van waaruit handel werd gedreven met het moederland, soms
versterkt met een fort en een garnizoen.
1492: Columbus ontdekt Amerika
1498: Vasco da Gama ontdekt zeeroute naar India.
1519: Ferdinand Magalhaes vertrekt uit Sevilla om een verbinding te zoeken tussen de
Atlantische en Indische oceaan.
1521: De Spaanse schepen bereiken de Molukken.
Beschrijf hoe het wereldbeeld in het westerse denken veranderde door de combinatie
van ontdekkingsreizen en kolonisatie.
Het beeld dat de aarde rond is, werd algemeen. Er zijn ook andere volken, dieren en
planten. Behalve christenen en moslims zijn er nog vele andere godsdiensten en culturen, al
werden deze als minderwaardig beschouwd.
Beschrijf hoe door de ontdekkingsreizen de Europese handelsstromen veranderden
en wat daarvan de economische gevolgen waren voor Europa.
Producten uit Azië, waaronder specerijen, werden steeds minder ingevoerd via de
, Arabische landen en Middellandse Zee. Het Middellandse Zeegebied werd minder
belangrijk: de handel werd nu gevoerd op de Atlantische Oceaan. Doordat er veel goud en
zilver naar Europa kwam, werd het geld minder waard. Handelaren en ondernemers
profiteerden van de gestegen prijzen, maar dagloners en handwerkers in de nijverheid
konden voor hun loon minder kopen.
2 Het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin
van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
3 De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de Klassieke Oudheid.
In de middeleeuwen had de kerk weinig waardering voor de kennis die in de Oudheid door
Grieken, hellenistische en Romeinse geleerden was opgeschreven. Daardoor was veel van
die kennis verloren gegaan in het christelijke westen. Door de kruistochten en handel waren
de christenen in contacten gekomen met Arabische wetenschappers die de
wetenschappelijke kennis uit de Klassieke Oudheid kenden en dit sterk hadden uitgebreid.
Deze nieuwe, meer rationele benadering van de wereld sloeg aan: allereerst in Noord-
Italiaanse steden in de veertiende eeuw. Er ontstond een nieuwe manier van denken die
was geïnspireerd op het erfgoed van de Klassieke Oudheid. Dit leidde tot een heel nieuw
mens-en wereldbeeld. Wetenschappers wilden met hun verstand de verschijnselen in de
wereld verklaren, net als in de Oudheid. Niet langer was voor hen het geloof en de uitleg
van de Bijbel de basis van alle kennis over het leven en de wereld. Dit werd humanisme
genoemd. Humanistische geleerden benadrukten de individualiteit en het verstand van de
mens. Wat iemand dacht en vond kwam niet langer voort uit een wereldbeeld waarin alle
oorzaken bij God lagen. Ze discussieerden over sociale, politieke, religieuze en morele
waarden, met als doel de wereld te verbeteren.
De Renaissance werd duidelijk zichtbaar in de kunsten. Renaissancekunstenaars gaven
mensen weer als individuen en schilders werden meesters in het weergeven van perspectief
in hun werken. De klassieke kunst beleefde een renaissance (wedergeboorte). Nieuwe
gebouwen kregen zuilen en timpanen en beeldhouwwerken leken wel kopieën van klassieke
beelden. Maar er was ook een verschil: de gezichten op de kunstwerken waren niet meer
strenge en ernstig zoals in de Klassieke Oudheid, maar hadden individuele trekken en lieten
emoties zien. Renaissancekunstenaars waren architect, schilder en wetenschapper tegelijk.
Renaissance: cultuurstroming in Noordwest-Europa in de zestiende eeuw die de mens als
individu centraal stelde en de kunst uit de Klassieke Oudheid als voorbeeld nam.
Erfgoed: cultuurgoed uit eerdere tijden.
Humanisme: geestelijke beweging van 1400-1500 die zich richtte op de studie van de
Klassieke Oudheid. Humanisten waren zelfstandige denkers die op een rationele manier de
samenleving probeerden te verbeteren.
1505: Da Vinci schildert de Mona Lisa. Michelangelo beeldhouwt de David.
1516: Erasmus publiceert vertaling Nieuwe Testament.
Persoon: Desiderius Erasmus (1466-1536)
De Nederlandse humanist Desiderius Erasmus beheerste Latijn, Grieks en Hebreeuws.
Erasmus wordt vaak afgebeeld met een boek in zijn handen, als teken van belezenheid. Hij
wilde een wetenschappelijk verantwoorde Bijbelvertaling maken. Door zijn talenkennis
ontdekte hij vele fouten in de Vulgaat. Daarmee bracht hij de kerk in een lstige situatie,
aangezien ze haar godsdienstige regel had gebaseerd op de Vulgaat. Hiermee zette
Erasmus de eerste stap naar de kerkhervorming.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper rosaliedje. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
