De huid
De huid heeft verschillende functies. Hij beschermt ons tegen het uittreden en
indringen van water en chemische stoffen en tegen de inwerking van
chemische en fysische traumata. Voorbeelden hiervan zijn straling, warmte
en koude. Ook de lichaamstemperatuur wordt door de huid geregeld. Dit
gebeurt door de zweetsecretie bij warmte of bij koude door vermindering van
de doorbloeding van de huid. Ook onderhoudt de huid contact met de
omgeving via de zintuigen van de huid.
De huid bestaat uit drie lagen. De bovenste laag heet opperhuid (epidermis). Daaronder ligt de
lederhuid (corium of dermis). De onderste laag is het onderhuids bindweefsel (subcutis). In de
huid bevinden zich ook talgklieren, zweetklieren, haarwortels en de plaatsen waar de nagels
worden gemaakt, het nagelbed.
Figuur 1 De
opbouw van de huid.
De opperhuid of epidermis
De opperhuid is een dun laagje cellen van ongeveer een tiende millimeter dik. Het bestaat uit
cellen die keratine maken. Dit is hoornstof en komt voor in nagels, haren en opperhuid. Aan de
onderzijde van de opperhuid, ook wel de basale laag genoemd, worden de cellen gevormd. Zij
schuiven vanaf daar langzaam naar boven. Hier gaan ze over in een laag dode verhoornde
cellen, de hoornlaag. Daar waar de huid veel eelt bevat, is de hoornlaag extra dik. Het duurt
ongeveer een maand voordat de hele opperhuid zich heeft vernieuwd. De afschilfering aan de
oppervlakte is onder normale omstandigheden niet zichtbaar. In de opperhuid bevinden zich ook
nog pigmentcellen. Zij vormen melanine. Dit zijn bruinzwarte korreltjes die het pigment vormen
waaraan de huid, haren en ogen hun kleur ontlenen.
,De lederhuid, cutis of dermis
De lederhuid is een één tot drie millimeter dikke bindweefsellaag. De onderkant van de
opperhuid en de bovenkant van de lederhuid vormen een sterk golvend patroon met in- en
uitstulpingen. De beide lagen liggen hierdoor in elkaar verankerd. De uitstulpingen van de
lederhuid zitten vol met kleine haarvaten en lymfevaten. Vanuit hier wordt de opperhuid gevoed
en worden afvalstoffen afgevoerd. Meer naar onderen in de lederhuid bevinden zich grotere
bloedvaten en lymfevaten. De bloedvaten in de huid zijn behalve verantwoordelijk voor de
voeding van de huid, ook verantwoordelijk voor het regelen van de lichaamstemperatuur.
Zenuwvezels verzorgen talg- en zweetklieren, de spiertjes rond de haren en de bloedvaatjes.
Ook bevinden zich in de lederhuid talrijke zenuwuiteinden die pijn-, tast- en temperatuurzin
verschaffen. Het bindweefsel in de huid bepaalt de rekbaarheid en trekvastheid van de huid. Hoe
ouder de huid, hoe minder rekbaar en trekvast de huid is.
Het onderhuids bindweefsel of subcutis
Het subcutane weefsel vormt de overgangslaag tussen de huid en de dieper gelegen spieren en
botten. Het onderhuids bindweefsel bestaat voornamelijk uit vet. Het heeft een belangrijke
functie als warmte-isolerende laag, energieopslag en stootkussen. Het kan ook grote
hoeveelheden vocht binden om uitdroging tegen te gaan.
Talg- en zweetklieren
Talgklieren liggen bijna over de hele huid verspreid, met uitzondering van de voetzolen en de
handpalmen. Talgklieren liggen altijd naast een haarfollikel en monden daarin uit. Gemiddeld
zitten er zo’n honderd op een vierkante centimeter. Op het midden van de borst, de rug, in het
gezicht en op het behaarde deel van het hoofd loopt dit aantal op tot bijna duizend. Mensen met
een hoge talgproductie hebben dan ook vaak last van vet haar. Talg wordt in de opperhuid
opgenomen en maakt deze een beetje vettig. Dit beschermt de huid tegen het uitdrogen.
Zweetklieren komen over het hele lichaam voor. Zij spelen een belangrijke rol bij het regelen van
de lichaamstemperatuur. De zweetklieren die in de oksels en rond de geslachtsorganen
voorkomen, spelen een rol bij de seksualiteit.
Haren en nagels
Haren zijn een product van de epidermis. Een haar ontspruit uit een zakje dat samen met een
talgklier een haarfollikel vormt. Er zijn twee soorten haren: fijne, niet gepigmenteerde
donshaartjes van twee tot drie millimeter lengte en dikkere, gepigmenteerde haren. Onder
invloed van de geslachtshormonen veranderen de donshaartjes in de oksels en de schaamstreek
in dikkere haren. Bij mannen verandert ook de beharing in het gezicht, op de romp, op de armen
en op de benen.
De haargroei heeft een cyclisch karakter. Elke haarfollikel heeft zijn eigen ritme met drie in
tijdsduur wisselende perioden: de groeifase, de overgangsfase en tot slot de rustfase. Hierna valt
het haar uit en start een nieuwe groeicyclus.
Een nagel wordt gevormd vanuit de matrix. Eerst zit hij nog aan de onderlaag vast, het nagelbed,
maar geleidelijk naar boven toe laat hij los. De matrix is voor het overgrote deel niet zichtbaar.
Een klein gedeelte kan worden waargenomen in de vorm van de witgekleurde halve maan.
De groei is een continu proces. De nagels van de vingers groeien ongeveer drie millimeter per
maand. De teennagels groeien ongeveer een halve tot een millimeter per maand. Zij doen er dus
ongeveer een jaar over om zich te vernieuwen.
Marjan werkt op de afdeling Spoedeisende Hulp in een ziekenhuis. Er komt een telefoontje van
de ambulancedienst dat ze komen met een man met een grote barstwond in zijn hoofd, doordat
hij tegen een brug aan is geschaatst. De man, meneer Koning, heeft een grote, fors bloedende
, wond op het hoofd. Om zo veel mogelijk bloedverlies tegen te gaan, wordt door de arts besloten
de wond direct te hechten. Meneer Koning is diep onder de indruk van het gat in zijn hoofd en
vraagt zich af of het ooit nog goed komt.
Als de arts klaar is, is meneer Koning verbaasd dat het grote gat zo’n relatief kleine hechtwond is
geworden. Als Marjan de wond aan het verbinden is, vraagt meneer Koning hoe het nu precies
zit met de huid. Marjan legt uit dat de huid uit verschillende lagen bestaat: de opperhuid, de
lederhuid en het onderhuids bindweefsel. Daarnaast heeft de huid een aantal belangrijke
functies. Ook vertelt ze hem hoe de wond zal genezen. In de tabel ‘Bouw en functie van de huid’
is dit uitgewerkt.
BOUW EN FUNCTIE VAN DE HUID
Huid Kenmerken Voorbeeld
bouw van opperhuid: Doordat meneer Koning een grote
de huid barstwond in zijn hoofd heeft, wil hij
verschillende laagjes
graag weten hoe het nu precies met de
verhoorningsproces
huid zit.
pigmentcellen
het duurt een maand voordat de
Marjan legt uit dat de huid uit drie lagen
opperhuid zich vernieuwt bestaat en vertelt erbij wat de functie van
lederhuid: die lagen is.
Verder legt ze uit dat waar de
bindweefsellaag wondranden samenkomen geen huid,
golvend patroon maar ander weefsel zal komen
aanwezigheid van zenuwen, (littekenweefsel).
bloedvaten en klieren
onderhuids bindweefsel:
bestaat uit bindweefsel en een
vetovergangslaag naar botten en
spieren
functies Beschermt de huid tegen het uittreden
van de en indringen van water en
huid chemische stoffen.
Beschermt tegen de inwerking van
chemische en fysische traumata.
Regelt de lichaamstemperatuur.
Onderhoudt contact met de omgeving.
Eczeem
Eczeem is een zeer verbreide aandoening van de oppervlakkige huidlagen.
Eczeem komt bij mannen en bij vrouwen op iedere leeftijd voor in
verschillende vormen, zowel acuut als chronisch. Mensen met eczeem
worden vaak bestempeld als onverzorgd en onhygiënisch. Ook bestaat er bij
anderen de angst dat eczeem besmettelijk is. Eczeem zelf is echter nooit
besmettelijk en het ontstaan ervan heeft weinig te maken met iemands
hygiëne.