Week 1 bladzijde 485 t/m 499
Psychopathologie: elk patroon van emoties, gedragingen of gedachten dat niet bij de
situatie past en dat persoonlijk lijden veroorzaakt of het individu ervan weerhoudt om
belangrijke doelen te realiseren.
12.1 Wat is een psychische stoornis?
Ongeveer 18 procent van de Nederlanders tussen de 18 en 64 jaar lijdt aan een
psychologische aandoening. Gedurende het hele leven gemiddeld 43 procent van de
Nederlandse bevolking.
Hallucinaties: zintuigelijke belevingen die niet overeenkomen met de werkelijkheid, zoals
stemmen in het hoofd of ‘dingen zien’. Dit kan ook komen door bijv drugs.
Wanen: zijn extreme verstoringen van het denken, waaronder hardnekkige irrationele
overtuigingen. Bijv dat je denkt dat je napoleon bent..
Affect: term die verwijst naar een emotie of stemming. Wanneer je gedeprimeerd, angstig of
manisch bent, of juist helemaal geen emotie laat zien.
Wat ‘abnormaal’ of afwijkend is en wat niet, is dus moeilijk te beoordelen. Dit komt doordat er
geen scherpe grens bestaat.
12.1.1 Veranderende ideeën over psychische stoornissen
Vroeger geloofde mensen dat psychopathologie werd veroorzaakt door geesten en
demonen. Vroeger dachten ze dat het een verstoring was tussen de vier lichaamssappen:
bloed, flegma (slijm), zwarte gal en gele gal. Mensen met teveel zwarte gal zouden geneigd
zijn tot melancholie of depressie, terwijl mensen met te veel bloed sanguinisch (optimistisch
of monter) waren. ‘genezing’ was alleen mogelijk door de demonen uit de geest van het
onfortuinlijke slachtoffer te verjagen.
Het medische model
Aan het eind van de achttiende eeuw komt, dankzij de opkomst van de wetenschap,
Hippocrates’ opvatting van psychopathologie als ziekte weer bovendrijven. Het hieruit
voortkomende medisch model beschouwt psychische stoornissen als ziekten van de geest,
die, net als lichamelijke ziekten, een objectieve oorzaak hebben en een specifieke
behandeling vereisen. Langzamerhand begon men individuen met psychologische
problemen als zieke mensen te beschouwen in plaats van demonen. Er verschenen
toevluchtsoorden waar de geesteszieken rust en bezinning kregen.
Volgens hedendaagse psychologen gebruiken patiënten te veel medicijnen en leren ze
onvoldoende een gezonde ‘coping’ strategieën en gezond gedrag.
Psychische modellen
Tegenwoordig zijn de meeste klinisch psychologen overgegaan op combinaties van
psychologische perspectieven die afkomstig zijn uit het behaviorisme, de cognitieve
psychologie, de ontwikkelingspsychologie, het sociaal leren en de biologische psychologie.
Psychologische alternatieven voor het medische model
Moderne psychologen zijn het eens met de stelling van het medische model dat biologie een
rol kan spelen in psychische stoornissen. Er moet zeker rekening gehouden worden met het
biologische perspectief als het gaat om genetische invloeden bij depressie, schizofrenie,
angststoornissen, verstandelijke handicaps en aandoeningen.
Het behavioristisch perspectief richt zich voor wat betreft de persoon op het uitwendig
waarneembare en benadrukt de invloed van de omgeving. Gedragspsychologie vertelt ons
dus dat allerlei abnormale gedragingen op dezelfde manier kunnen worden aangeleerd als
gexond gedrag: door gedragsmatig leren.
Het cognitieve perspectief richt zich op het mentale en legt de nadruk op psychische
processen, zoals gedachten, gevoelens, percepties en herinneringen.
, Zowel behavioristische psychologen als cognitief psychologen erkennen nu dat cognitie en
gedrag zich gewoonlijk voordoen in een sociale context en dat bij de bestudering van
cognitie en gedrag dus een sociaal perspectief nodig is.
Een geheel andere manier om naar psychische problemen te kijken, wordt geformuleerd in
de zogeheten empowermentbenaderingen, zoals het empowerment model van herstel. In
deze modellen wordt empowerment opgevat als het zich bewust zijn van de eigen
capaciteiten, het nemen van de regie over het eigen leven en het zelf maken van keuzes.
Het empowerment model van herstel gaat uit van 10 principes, op basis waarvan iedereen
geholpen kan worden het leven weer in eigen hand te nemen en te werken aan genezing:
- Belang hechten aan vertrouwen
- Belang hechten aan zelfbeschikking
- Hopen: geloven in je herstel
- Geloven in de persoon
- Verbonden zijn op een menselijk niveau
- Beseffen dat gedrag altijd betekenisvol is
- Beseffen dat ieder zijn eigen stem heeft
- Toestaan van alle gevoelens
- Belang hechten aan het volgen van dromen
- Elkaar ontmoeten met waardigheid en respect
Nederland wordt zowel in de geestelijke gezondheidszorg als daarbuiten steeds meer
gebruik gemaakt van de empowermentbenadering.
De biopsychologie van psychische stoornissen
Hoewel de meeste psychologen grote bedenkingen hebben bij het medische model,
ontkennen ze niet dat de biologie ons denken en gedrag beïnvloedt. Men heeft ontdekt uit
onderzoeken, dat de psychische functies van de hersenen afhankelijk zijn van een zeer
gevoelig evenwicht tussen chemische stoffen en neurale circuits dat voortdurende wordt
gewijzigd door onze ervaringen. De moderne biopsychologie gaat er dus vanuit dat niet
alleen cognitieve, gedragsmatige, ontwikkeling gebonden en sociaal-culturele, maar ook de
hersenen, het zenuwstelsel en andere biologische factoren een rol kunnen spelen bij
psychische stoornissen.
Onze gedachten en gedragingen zijn altijd een product van nature én van nurture: biologie
én ervaring.
12.1.2 Indicatoren van psychische stoornissen
Hoewel therapeuten het soms oneens zijn over de etiologie (oorzaken) van psychische
stoornissen, bestaat er gewoonlijk wel een consensus over de indicatoren of tekenen die
wijzen po het bestaan van een stoornis. Klinisch psychologen letten ook op de volgende,
subtiele kenmerken, die eveneens op psychische stoornissen kunnen wijzen:
Distress: vertoont de betrokkene ongewone of langdurige symptomen van onbehagen of
angst? Bijna iedereen is zenuwachtig voor een belangrijk examen, maar als je zo overspoeld
wordt door onaangename emoties dat je je niet meer kunt concentreren, wordt dat een teken
van disfunctioneren.
Onaangepastheid: gedraagt de betrokkene zich regelmatig op een manier die bedreigend is
voor zichzelf en/of anderen? Dat is bijvoorbeeld het geval met iemand ie zo veel drinkt dat hij
of zij steeds weer wordt ontslagen of met iemand die dronken achter het stuur kruipt.
Irrationaliteit: gedraagt of uit de betrokkene zich op een manier die irrationeel of zelfs
onbegrijpelijk is voor anderen? Een vrouw die de stem van haar reeds geleden overleden
zus in haar hoofd hort en met haar praat, gedraagt zich irrationeel.
Onvoorspelbaarheid: een kind dat plotseling zonder enige duidelijke aanleiding in huilen
uitbarst of een speelgoedje kapot slaat, gedraagt zich onvoorspelbaar.
Onconventioneel en ongewenst gedrag: gewoon ‘anders’ zijn is geen teken van
abnormaliteit, dus verf je haar gerust rood en groen met Kerstmis. Maar als je bepaalde