Geschiedenis samenvatting H5 Part 2
§5.2 De welvaart van Holland en Zeeland
Na vorming republiek wordt de Gouden eeuw genoemd, economie Nederlanden kwam tot bloei
Vooral de gewesten Holland en Zeeland rijk door handelspolitiek (beleid gericht op handel)
In Holland en Zeeland eeuwenlang visserij het middel van bestaan
Bodem niet geschikt om graan te verbouwen
Dus haalden Holland en Zeeland goedkoop graan uit het Oostzeegebied
= Boeren hoefden zelf geen graan verbouwen, richten op verre handel
export (naar buitenland) van melk, kaas, boter en ambachtsproducten op gang
Hierdoor ontstonden er meer en grotere steden, volledig gericht op handel
Open zee in het westen en rivieren naar het midden van Europa had de republiek een ideale ligging voor
handel met het buitenland
o Val van Antwerpen handel richting Amsterdam verplaatste
- Hier kwam de nieuwe stapelmarkt (een plaats waar op grote schaal producten worden
opgeslagen en doorverkocht)
veel van een product, goedkoop inkopen, opslaan in pakhuizen
te kort, producten werden verkocht, veel winst
o Rond 1600, 10.000 schepen jaarlijks de haven van Amsterdam in
1609 de Amsterdamse wisselbank (bank waar geld kon gewisseld of in bewaring kon
worden gegeven) opgericht
- Wisselbank Amsterdam = vreemde munten worden in Gouden Florijn omgewisseld
Amsterdam tot bloei door stapelmarkt en de wisselbank
Rijke burgers kwamen van ver om geld te verdienen, beurs (ruimte waar handelaren bij elkaar
komen om te handelen) een geschikte plek, geld werd geïnvesteerd in een bedrijf
Economische activiteiten veel werkgelegenheid en welvaart
Stad aan de Amstel trok veel mensen aan, Amsterdam begon daarom ook met de nieuwe aanleg
van een grachtengordel
= de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, begin 17e eeuw
= pakhuizen Noordsche of Groenlansche 1614 - 1642, alleenrecht handel in walvistraan
Verenigd Oost-Indische Compagnie
16e eeuw Portugezen handelen bijna als enige met Oost-Indië
o Portugal hoorde bij het Spaanse koninkrijk
o Voorkomen Spanjaarden profiteren van Portugese specerijenhandel én zelf rijker worden
Holland en Zeeland gingen zelf specerijen halen uit Oost-Indië
- Schepen eerst halfvol terug, raadpensionaris van Oldenbarnevelt besloot met
verschillende compagnieën (handelsorganisatie) samen te werken
zou meer winst opleveren, sterker in strijd tegen Spanje
o 1602=verenigde Oost-Indische compagnie (VOC, verenigde Oost-Indische compagnie
handelsonderneming met een monopolie op de handel met Azië, 1602) opgericht, namens
Republiek handelden over zee
VOC kreeg het monopolie(marktsituatie waarin er maar één aanbieder van een
bepaald product is) op handel op Aziatische wateren in handen van de Portugezen
VOC kreeg grote politieke volmachten: uit naam van Republiek mocht VOC oorlog
voeren en/of verdragen versluiten
, Varen naar Indië is niet zonder gevaar: VOC-schepen voeren vlak langs Afrikaanse kust, en daar lagen
vijandige Portugese forten. Kans op hevige storm, lange windstilte reis duurt langer, voedsel raakt op
o Het was zeker dat een Oostinjevaerder een retourreis maakte
- Dus VOC-bestuurders investeerde in schepen die mogelijk niet terugkeerden
- VOC-bestuurders verkochten aandelen (In de 17e eeuw werd er met VOC0-aandelen
al druk gehandeld en gespeculeerd. Het handelskapitalisme waarin particulieren naar
winst streefden, gebeurde dus niet alleen via de handelsreizen zelf maar ook via
beleggingen in die handelsreizen) aan investeerders van buiten
ruil investering, aandeelhouders kregen gedeelte van de winst
o VOC was het eerste bedrijf ter wereld dat zo werkte en daarmee de eerste:
Naamloze Vennootschap
Batavia op het eiland Java = belangrijkste vestiging van de VOC
onderneming had zelf ook handelsposten in Zuid-Afrika, India en China
o VOC groeide uit tot een machtige organisatie
- Leiding van Jan Pieterszoon Coen VOC met geweld overheerser van
Indonesische Eilandrijk, hij werd in 1617 Batavia gouverneur-generaal,
Nederlands-Indië
West-Indische compagnie
Republiek had stevig wal in Azië naar westen kijken, Amerika Noord-Zuid Amerika waren Spanje en
Portugal baas sinds het verdrag van Tordesillas Republiek wil alleenrecht van deze 2 landen verstoren
1621 aparte organisatie opgericht: de West-Indische compagnie (WIC, West-Indische compagnie,
handelsonderneming die zich richtte op de handel met Amerika, opgericht in 1621)
VOC en WIC lijken op elkaar:
1. Net zoals de VOC was de WIC-multinational (bedrijf dat vestigingen heeft in meerdere landen)
2. De WIC had ook monopolie, bestond uit handel russen West-Afrikaanse kust, Noord- en Zuid-Amerika
3. WIC had recht om oorlog te voeren in de naam van de Republiek, deden ze om Spanje dwars te zitten
Belangrijkste bezigheden WIC kaapvaart (met schepen andere schepen proberen te veroveren, kapen), kapen
van Spaanse schepen
Spanje afleiden van oorlog én winst van volgeladen Spaanse schepen
-1628, bekendste verovering van de WIC, toen admiraal Piet Hein de Spaanse zilvervloot wist te kapen
Buit groot, Republiek kon de oorlog tegen Spanje een jaar betalen
WIC dreef andere handel dan VOC:
Goud- en zilver handel: WIC deed mee aan driehoekshandel (handel tussen de werelddelen Europa,
Afrika en Amerika waarvan de handel tot in slaafgemaakten en plantageproducten belangrijke
onderdelen waren), proces:
West-Afrika slaafgemaakten gekocht van slavenhandelaren sg naar Amerika werden daar
verkocht aan plantage-eigenaren WIC-schepen voeren met producten van de plantages naar Europa
= driehoek voltooid
Bewoners Amsterdamse grachtengordel:
o WIC-bestuurders
o Slavenhandelaren
o Plantagebezitters
= huizen herkenbaar, gevel of een gevelsteen met verwijzing naar de slavernij of plantageproducten, thee koffie
Nederlanders bewust slavernijverleden zwarte bladzijde stemmen,1 juli nationale herdenkingsdag
(Keti Koti) Amsterdamse Oostpark jaarlijks een herdenking aan het slavernijverleden slavernijmonument
Keti Koti = Herdenking en viering van de afschaffing van de slavernij in Suriname, 1 juli 1863
