Samenvatting Theorie en Geschiedenis
van de Sociale Geografe – Het
Geografsche Huis
Tentamen I
Hoofdstuk 1 – Op zoek naar de fundamenten
Filosoof/theoloog Johann Gottiei Hetiet voni iat aatitijkskunie een itoog vak is. Het is meet ian
topogtafee, het is vetgelijkaaat met een huis (ie aatie) iie ie mens tot woonplaats iient.
Niet alleen ie aatie zelfe, maat ook ie geogtafsshe wetensshap is te zien als huis met vele kamets
(spesialisates) en venstets (aenaietingen). eze kamets zijn niet allemaal even gtoot en even oui en
wotien aewooni ioot een gemêleeti gezelsshape, met goei al ian niet slesht onietling sontast. Het
huis heef ook aanhouieni vetanietingen onietgaan.
Welke histotisshe ontwikkelingen heaaen ie geogtafsshe wetensshappen gekenie, hoe zijn iie
ontwikkelingen te vetklatene, welke geiaanten heef ie geogtafe tegenwootiig en waatom juist ieze
geiaanten?
Het aoek aesshtijf ie gesshieienis van het geogtafsshe ienken en wetken tot op ie iag van
vaniaag.
Meie te vetklaten uit maatsshappelijke vetanietingen. Intellestuele ptestates wotien geleveti
ainnen en gekleuti ioot alletlei meet of miniet tuime maatsshappelijke tanivootwaatien >
maatsshappelijke sontext van gtoot aelang.
Internalistisch = geogtafe los van maatsshappelijke sontext.
Contextueel / Externalistisch = Geogtafssh ienken en zijn ontwikkeling onietgaan ook invloeien
van auitenafe, van sosialee, politeke en esonomisshe fastoten.
Gesshieienis van ie geogtafee
Univetsitaite geogtafe sa. 1 eeuw ouie, wetensshappelijk geogtafssh ienken al heel lang.
Vaak wotit wetensshappelijke geogtafe gezien als aegonnen aij ie Ouie Gtieken (klassieke
ouiheii); niet-wetensshappelijke is al veel ouiet.
Zo oui als ie mensheii zelfe mammoetaeen met kaatt etin gegtaveeti 15.000 jaat oui.
Tot niet-wetensshappelijke geogtafsshe aeelien aehoten aehalve iieeën ovet ie wijze waatop
plaatsen en geaieien ten opzishte van elkaat gesitueeti zijne, ook iieeën ovet ie telates tussen
mens en natuut.
Va. van telate menselijk ienken met natuute
1e jaats SG vetwashten Meiitettane steien iishtetaij en Oostaloklanien vetiet weg ian ie
wetkelijkheii. Vaak heef iit ook te maken met een aeeli van ie situate.
In ionkete maanien meet zelfioiinge, ienken stuientene, is niet waat. > et wotit iiteste
telate gelegi tussen natuut (gtauw weete, koue, ionkete, ets.) en het hanielen van ie mens
(zelfioiing). Of iniitestet ioot meet in huis leven > eenzaam > zelfioiing (meet sosiaal feit).
John Kitklani Wtighte
Hij aestuieetie ie geogtafsshe iieeën van ie ‘gewone’ mensen.
Geosofie = stuiie van ie suajesteve geogtafsshe iieeëne, zowel juist als onjuiste, van alle sootten
mensen. Het gaat hietaij om twee zakene
- Vetstanielijkee, sogniteve kennis en vetonietstellingen – hoofi
o Bijv. ie afstanien in Eutopa
1
, - Emotonelee, afesteve aeelien en gevoelens – hatt
o Bijv. ie waatieting van lanisshape in vetlishtng sultuutlanisshape, na tomantek
weti ongetepte wilietnis meet gewaatieeti.
Het gaat niet alleen om ie iieeën van nu maat ook het vetleien etvan en ie ontwikkeling > geosofe
maakt iaatom ieel uit van mentaliteitsgesshieienis.
Mentaliteitsgeschiedenis = aestuieten van niet wetensshappelijke ienkaeelien iie gewone
mensen vtoeget haiien ovet alletlei faseten van hun sosiale en geogtafsshe wetelie, aijvootaeeli
ovet leven en iooie, tesht en onteshte, natuut en aovennatuutlijke.
Geloofskennis en oasetvatekennis
Twee atonnen in ie geosofe tot ie 19 ie eeuw in Eutopae
Als onfeilaaat aesshouwie aoeken en gesshtifen
o e Bijael & gesshtifen van ketkvaiets
o e aatise tuimte was ingetisht naat Gois otie.
o Jetuzalem vaak als sttaleni miiielpunt op alle kaatten (in miiieleeuwen) > ie
kaatten van toen wetien mappae mundi genoemie, waat nog geen plek op was voot
Ametika (ie Nieuwe Weteli).
o Bijael en latet Romeinse sshtijvets waten gezagheaaenie inlishtngenatonnen.
Zintuigelijk waatneemaate wetkelijkheii
o Relatef onaevootootieelie waatnemingen van kooplieiene, zeevaatiets en soliaten
geiaan geiutenie hun teizene maakten kaattene, sshteven vethalen en ieien
oasetvates.
o Vaak in sttiji met ie aijael.
o Uitzonieting op iominante van geloofskennis zijn ie geietailleetie kaatten van
zeekapiteins ovet ie kusten van ie Miiiellanise Zee.
o Oasetvatekennis van iniiviiuen heef ovethani in hun woonplaats en stteken
waatmee aijv. haniel wotit geitevene, vetiet weg wotit geloofskennis aelangtijket.
In ie ainnenkting ovetheetst oasetvatekennise, in ie auitenkting geloofskennis
Miiieleeuwene T-O kaatten (fguut 1.3)
Volgens ie aijael
Jetuzalem was het miiielpunt
Geen Ametika
2
, In sttiji met vethalen van zeevaatiets
Na ie Miiieleeuwene Pontolaankaatten – zintuigelijke waatneming wotit aelangtijket
Hoe vetiet het aettefenie geaiei afigt van waat ie mens zish aeviite, hoe meet ie geloofskennis
en hoe miniet ie oasetvate telt. En anietsom.
Alle ontiekkingsteizigets gingen op teis met een aepaalie vetonietstelling ovet ie topogtafe van ie
terrae incognitiae. Et aestoni zelfs een genootsshap voot Geofste. Vele geofsteve kaatten zijn
gemaakt. Al ieze teizen heaaen niet het gewenste aeteikte, maat tosh altji veel opgeleveti.
Geofictie = Het aeienken van niet-aestaanie sontnetnet en tegio’s.
Austn & John Wtight – Islaniia
Raphael & Thomas Mote – Utopia
Visies op telate mens-natuut
Mensen zijn in matetiële aestaane, maat ook voot emotes en teligieuze en attsteke ienken altji
afankelijk geweest van ie natuutlijke omgeving.
Clatense Glasken kwam met itie ketnvisies ovet aettekkingen tussen mens en natuut. Het is een
opieling van ie opvatngen vanaf ie Gtieks-Romeinse tji tot ie Iniusttiële Revolute.
1. e aatie is een ioot Goie, voot ie mens als hoogst levenie wezen gesshapen geheel geteei
huis waatvan ie mens ‘huisaewaatie’ is. (Miiieleeuwen)
2. e aatie met haat klimaate, teliëf en kunstvotmen aepaalt het ioen en laten van ie mens
(passief).
3. e mens wijzigt i.m.v. zijn inspanningen het aanzien van ie aatiee iankzij zijn ataeii is het
natuutlanisshap in een sultuutlanisshap omgezet (astef).
Omiat ie 3 visies niet alleen in wetensshappelijke sfeten vootkomen maat ook aij ‘gewone’ mensene,
is ie stuiie naat ie ontwikkeling etvan aelangtijke stof voot ie geosofe en mentaliteitshistotiee
e mate waatin ie visies geassepteeti wotiene, vettaait ie wijze waatop een samenleving
in meet algemene zin ienkt ovet ie mens.
Twee ienkaeelien ovet menselijk hanielen in het Westene
Actieve / voluntaristische menseeelde mens heef een telatef gtote vtijheii van hanielen
en vetantwootielijkheii voot eigen ioen en laten.
Passieve / deterministische menseeelde ie mens is een ptoiust van zijn omgevinge, zoniet
vtijheii of autonomie.
In miiieleeuwen staat ie mens samen met Goi en ie engelen tegenovet ie natuut en iieten en
planten gesategotiseeti naat nutgheii voot ie mens (1 e visie).
Meet sesulatisate in ie tenaissanse > gevolgen voot mens natuut ienken. Meet steun voot 2 e en 3e
visiee mens als onietieel van ie natuute, als supetieut iiet (Linnaeus).
aatnaast iieaal van gesiviliseetie natuute ioot teshno ontwikkeling itukt mens een stempel op
lanisshap.
Comainate mensaeeliene
- Fysico-theologiee e mens wotit ioot Goi aeïnvloei via ie natuut (tomanteke, 1800) –
Hetiete, uitse flosoof.
e milieustisis heef een vetsshuiving vetootzaakt van antropocentrische opvatngen (mens
senttaal) naat ecocentrische standpunten (natuut senttaal).
Wim Zweetse Zes houiingen van mens t.o.v. ie natuute, van puut anttoposenttissh naat esosenttisshe
1. De mens als despoote natuut heef geatuikswaatiee, vetzameling hulpatonnen in iienst van
ie mens. Klassiek Westets aeeli van uitauitng en onietwetping van natuut ioot ie mens.
2. De mens als verlicht heersere mens heetst ovet natuute, maat met aesef van ie
afankelijkheii en einiigheii van ie natuut en haat hulpatonnen.
3
