Samenvatting Psychologie
Les 1
Positieve gezondheid: is een bredere kijk op gezondheid. Mensen zijn niet hun aandoening. Bij
positieve gezondheid ligt het accent op mensen zelf, hun veerkracht en wat hun leven betekenisvol
maakt.
Wat is stress?
Een lichamelijke en psychische reactie op een bedreiging of gevaar
Die bedreiging of het gevaar wordt de stressor genoemd
Voorbeelden van stressoren: Enge man in het donker, Moeilijk tentamen, Spreken voor groep,
Liefdesproblemen
Een lichamelijke (fysieke) reactie:
Hormonen als cortisol en adrenaline zetten het lichaam in de vecht-vlucht-stand
- Hartslag versnelt
- Bloed naar de spieren ( je gezicht wordt daardoor bleek)
- Ademhaling versnelt
- Spijsvertering vertraagt
Een psychische reactie:
Je voelt je gespannen, nerveus, angstig of paniekerig afhankelijk van de stressor omdat je
denkt dat je bedreigd wordt
Je reageert op de stressor op een voor jou kenmerkende manier, ook afhankelijk van de
stressor
Die typische manier van reageren wordt je copingstijl genoemd
Coping strategieën volgens de UCL(Utrechse Coping List)
1. Problemen aanpakken/confronteren
2. Afwachten/ vermijden
3. Palliatieve reactie
4. Sociale steun zoeken
5. Passieve reactie
6. Expressie van emoties
7. Geruststellende gedachten
Probleem aanpakken
Lies krijgt van haar mentor een negatief studieadvies omdat wiskunde onvoldoende is. Ze besluit om
een bijscholingscursus te volgen.
De situatie van alle kanten bekijken, de zaken op een rijtje zetten, doelgericht en met
vertrouwen te werk gaan om het probleem op te lossen. De veroorzaker van de stress
(stressor) weghalen
Afwachten/vermijden
Anna ontdekt een knobbel in haar borst, schrikt en besluit er verder geen aandacht aan te schenken….
Wekenlang ervaart ze stress
Wilma ontdekt een knobbel in haar borst en besluit na een week stress waarin ze de knobbel
regelmatig checkt, om haar zorg te delen met haar man en haar arts
De zaak op zijn beloop laten, de situatie uit de weg gaan of afwachten wat er gaat gebeuren
Jezelf wijsmaken dat er geen probleem is
Palliatieve reactie (verzachting; verlichting)
1
,Piet heeft een echtscheiding achter de rug en zit sindsdien hele avonden in het de kroeg zijn verdriet
weg te drinken
Marian maakt zich zorgen over haar moeder die in het ziekenhuis ligt en een zwarte operatie voor de
boeg heeft. Ze besluit zich te richten op een leuke klus voor haar werk en vol overgave stort zij zich
daarop en werkt vier dagen lang dag en avond om zich af te leiden.
Afleiding zoeken, zich met andere dingen bezighouden om niet aan het probleem te hoeven
denken, proberen zich prettiger te voelen door te roken, te drinken of zich te ontspannen
Actief opzoek om je beter te voelen
Tv kijken, sporten, emoties onderdrukken, vluchten door drugs, alcohol, middelen
Sociale steun
Anika heeft geen geld meer omdat ze een week door ziekte niet kon werken. Ze vraagt har vader om
haar geld te lenen
Liselotte kan de zorg om haar zoon niet van zich afzetten. Ze gaat haar hart luchten bij de buurvrouw
Troost, begrip, zorg delen, hulp halen
Zowel probleem-focused als emotion focuses
Lening vragen, ondersteuning, geruststelling zoeken
Passieve reactive patroon(piekeren)
Marijke heeft op haar werk te horen gekregen dat ze zich te kritisch opstelt. Ze kan nu al twee weken
niet slapen, blijft maar piekeren, moet ook steeds denken aan alle keren dat ze dit eerder heeft
meegemaakt. Ze voelt zich moedeloos en weet zich geen raad. Ze durft niet meer naar haar werk
Zich volledig door de problemen in beslag laten nemen. Je richt je agressie dan als het ware
op jezelf niet op de stressor
De zaak somber inzien
Zich piekerend in zichzelf terugtrekken, piekeren over het verleden
Niet in staat zijn iets te doen aan de situatie
Expressie van emoties
Jaap heeft een stressvolle baan. Als hij thuiskomt, krijgt zijn vrouw de volle laag: het eten is te laat
klaar en is niet lekker
Fatima heeft een stressvolle baan. Zij spreekt haar ergernis uit naar haar baas. Ook deelt zij haar
gevoelens met haar collega’s
Het laten blijken van emoties zoals ergernis of kwaadheid
Afreageren op anderen
Geruststellende gedachten
Pia moet een lezing geven voor 500 man. Ze maakt zich erg zenuwachtig, maar denkt: ik ken de stof
goed, weet waar ik het over heb en heb ervaring met spreken voor groepen.
Achmed heeft een moeilijk tentamen maar denkt: ‘er zijn wel ergere dingen in het leven en ik kan het
altijd herkansen’
Jezelf moed inspreken
Relativeren
Zingeving: is er een positieve kant?
Positieve psychologie:
Was in de jaren 90 een reactie op de traditionele psychologie
Het onderzoek ging voor die tijd vooral over problemen(gedragsproblemen, depressie,
agressiviteit, burn out)
Seligman startte een onderzoeksprogramma naar positieve dingen die bijdragen aan een
gelukkig leven
Uitgangspunten positieve psychologie
2
, Niet klachtgericht helpen maar krachtgericht door het versterken van positieve kwaliteiten.
Door die versterking van de positieve kwaliteiten worden mensen gelukkiger
Niet filosoferen over geluk en liefde (zoals humanistische psychologie) maar onderzoek doen
volgens de wetenschappelijke methode
Programma van de positieve psychologie:
Onderzoeken welke factoren vooral invloed hebben op welzijn/geluk
Factoren zijn bijv. eigenschappen, gedragingen, vaardigheden, kennis e.d. bijv. bevlogenheid,
dankbaarheid, flow, floreren, zelfcompassie
Onderzoeken hoe die factoren beïnvloed kunnen worden
Flow:
Een optimale toestand waarin je volledig opgaat in wat je doet
Men verkeert in een soort stroom die je meevoert
Men verliest tijdsbesef, voelt geen honger of dorst, alles gaat vanzelf
Is gekoppeld aan intrinsieke motivatie
Zelfbeeld: opvattingen/percepties over jezelf
Zelfwaardering: het emotioneel (georiënteerde)oordeel dat je velt over jezelf over of je de moeite
waard bent of niet
Zelfwaardering veronderstelt vergelijking: je bent ofwel beter, ofwel minder dan de ander
Festinger(1954): ons zelfbeeld en zelfwaardering komen tot stand door vergelijkingen met anderen.
Zelfcompassie (Kristin Neff, 2014)
Een milde en accepterende houding ten opzichte van jezelf, waarbij je met vriendelijkheid en
zorgzaamheid reageert op al wat je overkomt
3 elementen:
- Vriendelijkheid voor jezelf
o Veel mensen hebben een strenge innerlijke criticus
o Het gevolg van onze individualistische cultuur: presteren en uitblinken
o Steekt de kop op in de basisschoolleeftijd (Erikson: vlijt vs minderwaardigheid)
- Erkenning van gedeelde menselijkheid
o Je realiseren dat je mens bent en fouten mag maken
o Onze imperfecties verbinden ons juist als mens met elkaar
o Dit doorbreekt het isolement van denken dat je de enige bent
- Mindfulness
o Je gevoelens en gedachten erkennen zoals ze zijn
o Pas als je accepteert dat je het moeilijk hebt, kun je op een zorgzame manier
kijken wat je nodig hebt
Leefstijl: is gedrag/gewoonten die invloed hebben op onze kwaliteit van leven en op ons welzijn. Bij
leefstijl kun je denken aan slaapgewoonten, eetgewoonten en gebruik van alcohol en drugs. Een
goede leefstijl vergroot de kans op welbevinden en een slechte leefstijl doet het omgekeerde. Onder
een goede leefstijl verstaan we bijvoorbeeld: genoeg slapen, niet teveel in de zon, gezond en
gevarieerd eten en matig met alcohol.
Maar gedragsverandering is niet zo eenvoudig. Het helpt als je weet hoe gedrag tot stand komt. Of
anders geformuleerd: als je weet wat de determinanten zijn van gedrag: gedragsdeterminanten. Er
3