Klassieke grondrechten Sociale grondrechten Wanneer is er sprake van een ‘staat’
Belangrijke rechten die mensen Rechten die gericht zijn op het 1. Er is sprake van een specifiek
beschermen tegen de overheid. waarborgen van sociale zekerheid grondgebied (een territorium).
Deze rechten zijn bedoeld om en welzijn voor alle burgers. 2. Er is een bevolking.
ervoor te zorgen dat mensen in Sociale grondrechten vereisen 3. Er zijn een wettelijke ordening en een
vrijheid kunnen leven en hun vaak actieve betrokkenheid van de bestuurlijke organisatie die
leven kunnen leiden
De Staten-Generaal zoals ze zelf overheid om deze rechten
Delegatie te gezaghebbend deAttributie
wet- en regelgeving
De willen,
Eerstezonder
Kamer datendedeoverheid
Tweede kamer. verwezenlijken.
Een instantie of persoon draagt kunnen handhaven.
Een bepaalde macht of
hen te veel kan beïnvloeden. Bijvoorbeeld: het recht op
een deel van zijn macht of tegen 4. Een staat is erkend
verantwoordelijkheid door andere
wordt
Bijvoorbeeld:
Het rechtvrijheid van
van initiatief onderwijs, gezondheidszorg,
over aan een andere partij. staten.
officieel toegekend aan een
meningsuiting,
De Tweede DeKamer
Tweede kanKamer
godsdienstvrijheid
wetsvoorstellen huisvesting, werk en sociale
150 leden. Bijvoorbeeld: als de regering specifieke instantie, zoals de
en het recht op privacy.
indienen. zekerheid.
besluit dat een gemeente mag regering of een overheidsorgaan.
Werkende staat
Het Reglement van Orde beslissen over lokale belastingen, Bijvoorbeeld: als de regering de
Uitrecht van amendement
wie bestaat de De tweede kamer iszijdedeze kernmacht aan De staat der Nederlandenkrijgt is een
Hierin staan
Dekoninkrijksregering de Kamer
Tweede Kamer kan voorstellen haar eigenvoor dan delegeert verantwoordelijkheid om
Staatssecretaris en de van ons parlementaire
Demissionair stelsel rechtspersoon
De Raad van State
werkzaamheden.
wetswijzigingen Hierin zijn dus
indienen. de gemeente. belastingwetten te maken en uit
Staten-Generaal Net als een individu of als
een bedrijf
Een politicus
bijvoorbeeld de die,taken net alsde
van devoorzitter Een regering die alleen nog Bestaat naast de koning
te voeren, dan zij dekan
voorzitter,
heeft uit
De koning,
minister, leiding de Nederlandse
geeft De regel van de ministeriële de staat bijvoorbeeld contracten
vastgelegd en ook de aan (een rond lopende zaken afhandelt.
procedure een vice-voorzitter
attributie voor en belastingzaken.
ten hoogste 28
ministers
deel van) eneentwee zogenoemde
departement. De onderzoeksactiviteiten
verantwoordelijkheid aangaan, Ook
staatsraden. eigendommen
hebben debezitten,
Prins van
stemmingen en vergaderingen.
gevolmachtigde ministers, een De koning geclusterd
Rompkabinet in tweeen de
is onschendbaar aansprakelijk Hetworden
enquêterecht
gesteld voor
De taak van de Kamer om de regeringDe Oranje en prinses
teKamer Maxima
controleren zitting in de
metuitbehulp
voor de Nederlandse
Formeel Antillen en
is de staatssecretaris Een onderzoekspijlers
kabinet
ministers waar
zijn een of meer
verantwoordelijk. schade en benoemt
juridische procedureshaar
van deze Raad, maar zij hebben geen stemrecht.
vier middelen:
ondergeschiktéén voor Aruba.
aan de minister. 1. Het functioneren
coalitiepartners van de
zijn uitgestapt. midden een commissie die de
aanspannen.
Op nationaal niveau ligt de opdracht Het krijgt
overheid. een specifiek
Het recht van interpellatie De regering moet de Raad
vragenrecht van State
Departement bestuursmacht bij de ministers. onderzoek uit te voeren.
Constitutionele monarchie Zakenkabinet
2.Een
Hetminister
presteren van de
kan naar de Kamer om advies
Het recht vragen
om als staat
Werkende kamerlidIedereen
voor vragen
Ministers. Zij worden
wanneer een gecontroleerd
kabinet
overheid. voor door
een die door
wetsvoorstellen, de commissie
Algemene wordt
De koning staat niet boven de geroepen worden om te stellen aan
De bevoegdheid wetten eenteminister
handhaven (of
wet, maar moet ook naar de groot deelhet of parlement.
zelfs helemaal uit
verantwoording af te leggen, en de verplichting opgeroepen,
Maatregelen van
staatssecretaris). is verplicht
Bestuur
zorg teIedere
dragen
om
en
vraagte
voor
Ministers zonder portefeuille
ministersbijvoorbeeld
van buiten de politiek verschijnen.
wetten luisteren.
Minister zonder De eigen
regels die voor uitspraken in voorstellen moettot
de veiligheid goedkeuring
schriftelijk
van zijnbeantwoordof tot
burgers.
gevolgd moeten worden bestaat. Ministers uit een
een interview. Zo’n debat is een ontbinding van een verdrag.
De Tweede Kamer
departement. kentstaan in
drie vormen worden.
devangrondwet. zakenkabinet hoeven
Rechtsstaat geen lid
interpellatie. te
onderzoek: De verhouding tussen decentralisatie
zijn De
vanNederlandse
een van de politieke
staat is
1. De Kamer kan onderzoek uitbesteden De Algemene Rekenkamer
en eenheid
Constitutie aan deMoties
partijen.
aan organisaties of instellingen buiten onderworpen regels van Heeft een controlerende
Decentralisatie: de regering functie.geeft
Richt
Het geheel van elementaire Soms heteindigt
recht. een debat met het
de Kamer. zich daarbij specifiek op de controle van
geschreven
Vier en/of ongeschreven indienen van een of meer moties. bepaalde taken en beslissingen aan
2. criteria
De Kamer diekancentraal
onderzoekstaanlaten de uitgaven en ontvangsten. Ook
regels met betrekking
1. Transparantie: houdt totdede Kenmerken Dit isvaneeneenschriftelijk verzoek vankleinere lokale overheden. Dit geeft de
rechtsstaat
uitvoeren door medewerkers van de controleert zij of het Rijk het beleid
organisatie
overheid zich vanaan eengemaakte
staat. De Kamerleden
1. Legaliteit aan een die
(bevoegdheden minister (of lokale overheden meer controle over
Kamer. uitvoert zoals het bedoeld is.
inrichting
afspraken vaneneen iskan staat
alle op basis
relevante zijn staatssecretaris)
vastgelegd in wetten) om iets te doen hun eigen zaken. Zij weten beter wat
3. De Kamer besluiten tot een Doel: Het rechtmatig, doelmatig,
van een Grondwet
informatie beschikbaar of van voor
wetten of om juist iets
2. Machtenscheiding te laten. hun inwoners nodig hebben en hoe ze
in denastaat
onderzoek door Kamerleden zelf en doeltreffenddat enkunnen
integer regelen.
functioneren van
en gebruiken.
betrokkenen? Voorbeeld: In (trias politica, de staatsmacht is
hiervoor een parlementaire Hetonderhevig
budgetrecht het Rijk en de daarmee
Eenheid: samenhang en coördinatie verbonden die
Nederland
2. Publieke bepaalt de Grondwet
verantwoording: altijd aan controle en
enquêtecommissie instellen of een Alle begrotingen organen te toetsenDe regering
enwordt
te verbeteren.
leggende deconstitutie.
overheid en ook is nooit absoluut)van de ministerscentraal van
Bestaat
bovenaf
uit de
opgelegd.
koning(in) en uit
parlementaire onderzoekscommissie. worden verkiezingen
aan de Kamers
andere partijen wel
Wat wordt bedoeld met het, in voldoende 3. Vrije en geheime ministers.
De Hoge Raad De
aangeboden
4. Grondrechten in de vorm
(het recht op o.a.van een Deverhouding
Hoge Raadtussen beoordeeltdecentralisatie
bij een
publieke
de Grondwetverantwoording
De Eerste
gebruikte Kameraf over
woord, Het hoogste rechtscollege dat wij en eenheid komt tot
wet. Zij moeten deze wet eerst cassatiezaak niet meer de in de
uitdrukking
Ministerraad
hun besluiten
De leden van en
‘wet’? Provinciale Staten vrije
debegrotingen? meningsuiting. Deze rechten
kennen in Nederland.
goedkeuren De
voordat leden
zij van kracht begrippen autonomie,Kabinet medebewind
garanderen de burger een zogenoemde ‘feiten’,
Bestaat uit maar kijkt De
ministers. alleen
3.kiezen
De Effectiviteit
‘wet inelkeformeleen efficiency:
vier jaar
zin’.deDe75wetis er
leden
die van van de Hoge Raad worden voor De en toezicht.
gezamenlijke ministers en de
kunnen
staatsvrije sfeer) worden. of het recht juist
voorzitter van is detoegepast.
ministerraad is
voldoende
tot stand draagvlak
isdeze Kamer.
gekomen voor
door het het leven benoemd bij Koninklijk staatssecretarissen.staatsse
gekozen beleid endeword 5. Persvrijheid (media kunnen de minister-president, ook wel de
samenwerking tussen regering Besluit. De Hoge Raad behandelt De vier ‘kamers’
Ook de en
gemeenschapsgeld Eerste Kamer
wel opkenteen een misstanden De Eerste
aan deKamer mag een
kaak stellen premier.
de Act. zaken als partijen daar na een 1. De Civiele kamer
Reglement
slimme manier vangebruikt?
Orde waarin de die wetsvoorstel
zonder hun wel
aanwezigheid goed- of
uitspraak in hoger beroep om 2. De Strafkamer
Onderraden
regeling van werkzaamheden
4. Vraaggerichtheid: staat de van onopgemerkt afkeuren, maarblijven)
zouden mag geen
vragen. Hierna kunnen ze 3. De Belastingkamer
In onderraden kunnen
klant of deze Kamerwel
de burger is vastgelegd.
voldoende wetsvoorstellen tot wijziging
namelijk nog ‘in cassatie’ bij de 4. De Ombudskamer en
staatssecretarissen
centraal? brengen.
Hoge Raad. Als er cassatie
ambtenarenaangetekend,
wordt zittingen hebben. doen
Chambre de reflection/heroverwegen vijf rechters uit een van deze kamers
ZijDebekijkt of de door
Nationale de Tweede Kamer Twee manieren waarop je
ombudsman samen een uitspraak.
genomen Om ons besluiten
systeem welvangoed in elkaar gebruik kunt maken van de
zitten. Bij deze belangenafweging
rechtsbescherming sluitend te Nationale ombudsman 2. Er is heen enkele instantie waar je met
treden partijpolitieke
maken. Je kunt dus een zaken minder op 1. Je wilt beroep aantekenen,
beroep jouw klacht over het handelen van de
doen op het de bureau
voorgrond.van de maar weet eigenlijk niet zo goed of
, Wat verstaat de ombudsman Adviesraden en -commissies. De Gezondheidsraad
onder ‘behoorlijk’ Dit zijn commissies die tot taak Een permanent en extern adviesorgaan.
Vier clusters: hebben een overheidsinstantie Hij brengt advies uit aan de regering.
1. Grondrechten van advies te dienen en waarvan
2. Materiële behoorlijkheid, de ook anderen dan de leven van Factoren die een rol spelen bij de
vereisten van het verbod van een beleidsbepalende instantie invloed van adviesorganen
misbruik van bevoegdheid, deel uitmaken. 1. Het gezag van het adviesorgaan: het
redelijkheid, evenredigheid etc. is belangrijk dat een adviesorgaan zich
3. Formele behoorlijkheid, de Geschreven staatsrecht ontwikkelt tot een gezaghebbend orgaan,
vereisten van onpartijdigheid, Geregeld in de grondwet. Geven waarvan adviezen niet zomaar kunnen
hoor en wederhoor etc. de hoofdlijnen van het staatsrecht worden genegeerd.
4. Zorgvuldigheid, de vereisten aan. 2. De wil en houding van de
van voortvarendheid, adviesvragende instantie:
administratieve nauwkeurigheid Organieke wetten
De hoofdlijnen worden hierin adviesvragende instanties zien de
etc. adviesaanvraag als een ‘verplicht
nader uitgewerkt.
nummer’; in zo’n geval is men niet
Jurisprudentie werkelijk geïnteresseerd in de inhoud
Uitspraken van rechters. Ongeschreven staatsrecht
van het advies.
Men is algemeen van oordeel dat
Toetsingsverbod het rechtens zo behoort. Rangorde tussen de
Als een wet in formele zin strijdig Voorbeeld: de vertrouwensregel. verschillende regelingen
is met de Grondwet, moet de Als een meerderheid van de
rechter die wet toch toepassen. Tweede of Eerste Kamer
uitspreekt dat er geen
vertrouwen meer is in een
De procedure van een minister, zal de betrokken
Grondwetsherziening minister moeten aftreden. Deze
1. Eerste lezing: een voorstel van uitermate belangrijke regel van
wet wordt ingediend bij de staatsrecht ligt niet vast in de
Tweede Kamer. Grondwet. Het is een regel van
2. Als het al dan niet gewijzigde ongeschreven staatsrecht.
wetsvoorstel door de beide
Kamers is aanvaard, wordt de Staat
wet afgekondigd. Een rechtsgemeenschap van
3. De Tweede Kamer wordt overheid en onderdanen
ontbonden en er volgen (burgers) op een bepaald
verkiezingen. grondgebied, waarbij de overheid
4. Tweede lezing: de Eerste en gezag uitoefent.
Tweede Kamer nemen het
voorstel aan met ten minste twee Juridische functie
derde van het aantal uitgebrachte De staat is een
stemmen (er kunnen geen rechtsgemeenschap van
wijzigingen meer worden overheid en staatsburgers. In
aangebracht). deze rechtsgemeenschap
bestaat een gezagsverhouding
tussen regeerders en
geregeerden De overheid geeft
de macht om bindende besluiten
te nemen.
De gewapende macht Machtsfunctie
(zwaardmacht) Alleen de overheid mag legitiem
De politie en het leger. geweld gebruiken. De
staatsoverheid bezit de hoogste
macht in de staat.
