Samenvatting Researchtoets – Onderzoeken in de
gezondheidzorg
Hoofdstuk 3; de onderzoeksopzet
3.1 Indelingen van onderzoeken
De eerste indelingen gebaseerd op het doel dat je met het onderzoek wilt bereiken;
- Definiërend onderooed; waarbij je de bepalende kenmerken van het onderwerp aangeeft
- Beschrijvend onderooed; waarin je de eigenschappen van het onderwerp in kaart brengtt
- Vergelijdend onderooed; waarin je verschillen tussen twee of meerdere groepen, situates of
instrumenten onderzoektt
- Verdlarend onderooed; dat zich richt op oorzaken van gevonden verschillen of verbandent
- Voorspellend onderooed; waarmee je de gevolgen van een bepaalde intervente of
maatregel evalueertt
- Voorschrijvend onderooed; dat bedoeld is om maatregelen of richtlijnen op te stellent
- Explorerend onderooed; waarbij je opzoek gaat naar verbanden of verklaringent
- Toetsend onderooed; waarbij je een theorie of verwachtngen (hypotheses) wilt toetsen of
het efect van een bepaalde intervente of maatregel onderzoektt
De volgende indeling is gebaseerd op het soort gegevens dat je verzamelt je kunt onderscheid maken
tussen dwalitatief onderzoek en dwantitatief onderzoek:
Kwalitatief onderooed: hierbij gaat het om gegevens over de beleving, ervaringen of
verwachtngen van de proefpersonent Je wilt attudes en achterliggende oorzaken
doorgronden en gaat diep op het onderwerp int Kwalitatef onderzoek vindt vaak plaats in de
alledaagse omgeving van de proefpersonen (naturalistisch onderooed)t Kwalitateve
gegevens worden meestal verzameld met methoden als interviews, observates en
focusgroepdiscussiest Het aantal proefpersonen is bij kwalitatef onderzoek in de meeste
gevallen een stuk lager dan bij kwanttatef onderzoekt De resultaten bevaten vaak
uitgebreide en gedetailleerde beschrijvingent
Kwantitatief onderooed: hierbij zijn de uitkomsten makkelijk in cijfers uit te drukkent
Voorbeelden van kwanttatef gegevens zijn bloeddruk, spierkracht, lichaamsgewicht,
intelligente, maar ook prevalentecijfers en het aantal verwijzingent Als het gaat om ‘zachte’
variabelen als ‘attude ten aanzien van gezonde voeding’ of ‘stressbeleving’ kun je de
uitkomsten – afankelijk van de manier waarop ze gemeten zijn – eveneens weergeven in
getallent Doordat je bij kwanttatef onderzoek vaak gebruikmaakt van minder tjdrovende
onderzoeksmethoden (bijvoorbeeld vragenlijsten), is het aantal proefpersonen meestal
hoger dan bij kwalitatef onderzoekt In de gezondheidszorg blijf het meestal niet bij het
afnemen van een vragenlijst, vaak gebruik je daarnaast gegevens uit het medische dossier,
eventueel aangevuld met metngen aan het lichaam (krachtest/evenwichtstest/motoriek etc)
Op basis van het tjdpad waarin het onderzoek wordt uitgevoerd, zijn twee verschillende indelingen
mogelijk:
Dwarsdoorsnede onderooed: is er binnen een onderzoek sprake van slechts een
meetmoment, dan spreken we van een dwarsdoorsnede onderzoek, transversaal onderooed
of cross-sectioneel onderzoekt Alle gegevens verzamel je op hetzelfde momentt Een
voorbeeld is een onderzoek waarbij je door middel van eenmalige vragenlijsten onderzoekt
, of er een verband is tussen het lichaamsgewicht en de attude ten aanzien van gezonde
voedingt
Longitudinaal onderooed: bij dit onderzoek bevat de periode van dataverzameling meerdere
meetmomentent Je meet de variabelen op verschillende tjdstppen; je volgt de
proefpersonen als het waret Vandaar dat je dit onderzoek ook wel ‘follow-up onderooed’
noemtt Een onderzoek naar de relate tussen het eten van snacks op school en het
ontwikkelen van obesitas op jong volwassen leefijd kun je het beste longitudinaal uitvoerent
Bij longitudinaal kun je nog onderscheid maken tussen 2 onderzoeken;
o Prospectief onderooed: je kijkt vooruit in de tjd; de uitkomst moet bij de start van
het onderzoek nog optredent Een voorbeeld hiervan is de invloed van het aantal
minuten trainen per dag op het uithoudingsvermogen van revalidatepattntent
o Retrospectief onderooed: de uitkomst is al opgetreden en je kijkt terug in de tjd om
erachter te komen welke variabelen op de uitkomst van invloed warent Een
voorbeeld hiervan is het verschil in leefijd waarop men begon te roken tussen
rokende longkankerpattnten en gezonde, rokende leefijdsgenotent
Tot slot bespreken we één van de belangrijkste indelingen, namelijk die gebaseerd is op het
onderzoeksdesign dat je gebruikt om de vraagstelling te onderzoekent Een onderzoeksdesign (ook
wel onderzoeksopzet, onderzoeksontwerp, onderzoeksstrategie of onderzoeksschema genoemd) kan
experimenteel of observatoneel zijnt Bij experimenteel onderooed verandert de onderzoek bewust
iets in de onderzoekgroep de interventet Bij observationeel onderooed beperkt de onderzoeker
zich tot het verrichten van waarnemingen en metngen; er wordt niet ingegrepent In de volgende
paragrafen gaan we verder in op de verschillende onderzoeksdesignst
3.2 Experimenteel onderzoek
Zoals boven is uitgelegd wordt er tjdens een experimenteel onderzoek bewust iets verandert aan
het onderzoekt Binnen de groep ‘experimenteel onderzoek’ zijn er verschillende varianten mogelijkt
In dit deel van de samenvatng worden deze verschillende varianten uitgelegdt
Experiment: bij een experiment deel je de proefpersonen op basis van toeval in twee groepen; de
experimentele groep en de controlegroept Doormiddel van randomisate voorkom je selecte; alle
kenmerken zijn in principe gelijk verdeeld over beide groepent Door randomisate kun je vertekening
van het onderzoek door overige variabelen voorkoment De experimentele groep stel je bloot aan een
bepaalde intervente, terwijl de controle groep geen intervente krijgt, of een placebot Je vergelijkt
dan de uitkomsten van beide groepent Is er een verschil te wijten aan de intervente, werkt dust
Quasi-experiment: een experimenteel onderzoek, alleen zonder de randomisatet Doordat de
toewijzing aan groepen niet op basis van toeval gebeurt, is er bij een quasi-experiment minder
controle mogelijk dan bij een experimentt Er is een grotere kans op vertekening van
onderzoeksresultaten, doordat de groepssamenstelling het onderzoeksresultaat mede bepaaltt
Pre-experiment: soms is het niet mogelijk een controlegroep samen te stellen, bijvoorbeeld als het
gaat om het efect van een grote televisieshow voor het werven van orgaandonorent Het is immers
niet mogelijk om een bepaalde groep mensen te verbieden hiernaar te kijken of hierover te lezent In
, dat geval spreken we van een pre-experimenteel (natuurlijd experiment) of voor-en-na vergelijkingt
Doordat er geen controle groep bestaat, is nooit met zekerheid te zeggen of een eventuele
verandering toe te schrijven is aan de intervente of dat deze spontaan ook was opgetredent
3.3 Observationele onderzoeksdesigns
Cohortonderooed: als je binnen een onderzoek een vaststaande groep mensen gedurende een
bepaalde periode volgt, noemen we dit een cohortonderzoekt Een cohort kan bestaan uit een enkele
groep of meerdere groepent Bij een cohortonderzoek met meerdere groepen kun je de groepen
vormen op basis van een bestaande groep (rokers/niet-rokers) of door ingrijpen van de onderzoekert
Als je een prospectief cohortonderooed doet, volg je de proefpersonen in de tjd (longitudinaal f-u)t
Als alle relevante gebeurtenissen hebben plaatsgevonden in het verleden, spreken we van een
historisch cohortonderooedt Voor dit soort onderzoeken is een grote onderzoekspopulate nodig,
vooral omdat er uiteindelijk voldoende mensen moeten zijn die de onderzochte aandoening of ziekte
krijgent Een voordeel van dit onderzoek is dat je meerdere uitkomsten tegelijk mee kunt bestuderent
Er zijn verschillende mogelijkheden om te corrigeren voor eventuele vertekeningent
Patiënt-controleonderooed: een vorm van retrospectef onderzoekt (Case-control study)t Je stelt de
onderzoeksgroepen samen op vasis van de uitkomstt Als één groep bestaat uit mensen die onlangs
een botbreuk kregen (pattntengroep) en één uit gezonde mensen (controlegroep) spreken we van
dit soort onderzoekent De indeling is hier dus gemaakt op basis van de uitkomst (botbreuken) en niet
op basis van intervente of expositet Omdat de ziekte al is opgetreden bij start van et onderzoek, is
een pattnt-controleonderzoek ALTIJD retrospecteft
Dwarsdoorsnede onderooed: de onafankelijke en afankelijke variabele worden op hetzelfde
moment gemetent Andere namen voor dit soort onderzoek zijn transversaal onderooed, cross-
sectioneel onderooekt Deze onderzoeken gebeuren vaak door middel van vragenlijsten of door het
verrichten van metngen aan het lichaam op dezelfde tjdstppent
Patiëntenseries: zorgverleners zien regelmatg pattnten met eenzelfde aandoening in hun praktjk
verschijnent Soms valt het je als zorgverlener op dat meerdere pattnten met dezelfde aandoening
gelijke kenmerken hebbent Door het bijhouden van een pattntenserie probeer je een vast patroon
in deze kenmerken te ontdekken een controlegroep ontbreekt bij dit onderzoekt Pattntenseries
geven vaak aanleiding tot het ontwikkelen van nieuwe ideetn of theorietn voor toekomstg
onderzoekt
Ecologisch onderooed: bij ecologisch onderzoek bestudeer je geen individuele proefpersonen maar
vergelijk je groepen mensen met elkaart Je maakt daarbij gebruik van geaggregeerde gegevenst
Omdat er geen individuele gegevens worden gebruikt, kan er gemakkelijk vertekening van de
onderzoekresultaten optredent Een oorzaak-gevolgrelate is niet te onderzoekent Wel kun je dit type
onderzoek gebruiken om ideetn en theorietn te genererent (ook wel correlatie onderooed)
3.4 Betrouwbaarheid en validiteit
Bij betrouwbaarheid staat de vraag centraal of het resultaat van het andere onderzoek hetzelfde zou
zijn als je het onderzoek zou herhalent Andere woorden voor betrouwbaarheid zijn precisie of
reproduceerbaarheidt Bij betrouwbaarheid gaat het om afwezigheid van toevallige foutent Als je een
onderzoek of metng vaak genoeg herhaalt, kom je, gemiddeld genomen, steeds dichterbij de
werkelijke waardet Een eenvoudige oplossing om problemen met de betrouwbaarheid te voorkomen
is het vergrote van de onderzoeksgroep(en)t
