Dit is een samenvatting van de leerstof voor de kennistoets van blok B van de opleiding fysiotherapie. De hoofdstukken die in de hubl gegeven staan bij de lessen zijn hierin verwerkt. Het gaat om de boeken: Fysiologie, Dynamiek van het menselijk bindweefsel, Leerboek Orthopedie, Pathologie, van Con...
Samenvatting Fysiologie
9.3 Pijn
9.3.1 Definitie van Pijn
- Pijn is niet alleen een sensorische ervaring, maar met name een emotonele ervaring.
- Pijn wordt niet altjd veroorzaakt door actuele schade.
Terminologie
- Acute pijn ontstaat wanneer er weefselschade is: nocicepteeeepijn.
- Chronische pijn wordt veroorzaakt door:
Aanhoudende weefselschade
Functonele veranderingen in het centrale zenuwstelsel: neuropathischeepijn
Oorzaak in perifere zenuwstelsel: perifere neuropathische pijn
Oorzaak in centrale zenuwstelsel: centrale neuropathische pijn
Schade aan neuronen in het centrale zenuwstelsel
Disregulate van het centrale zenuwstelsel
9.3.2 Primaire en secundaire pijn
Acute pijn ontstaat wanneer weefsel beschadigd raakt door een mechanische, chemische of thermische (nocische)
prikkel.
Prikkel wordt omgezet in actepotentalen twee typen zenuwvezels geven de informate door aan het CZ.
1. Prikkel wordt via snelle, dikke, gemyeliniseerde Aδ-vezels naar het ruggenmerg geleid.
- Pijn die hierdoor optreedt is primaireepijn
Scherpe pijn die wordt direct gevoeld
Wanneer de prikkel wordt opgeheven verdwijnt de pijn
2. Als reacte op weefselbeschadiging ontstaat er een ontstekingsreacte. De ontstekingsmediatoren zorgen
voor het prikkelen van andere vrije zenuwuiteinden. De vezels die deze prikkels doorgeven aan het
ruggenmerg zijn langzame, dunne, ongemyeliniseerde C-vezels.
- Pijn die hierdoor optreedt is secundaireepijn
Doffe zeurende pijn die minder goed gelokaliseerd kan worden
Pijn blijf aanwezig zolang als de ontstekingsreacte duurt
Kan ook blijven wanneer schade en ontsteking weg zijn chronische pijn
Perifere sensate
C-vezels geven vanuit hun distale uiteinden ook een speciale stof af in het weefsel: substance-P (SP)
- SP stmuleert het lokale ontstekingsproces in het beschadigde weefsel op basis van de axonrelex.
Axonrelex zorgt ervoor dat de prikkel via afakkingen terug in het weefsel gaat waar nog meer SP
wordt afgegeven waardoor het ontstekingsgebied wordt uitgebreid.
- SP zorgt voor een verlaging van de prikkeldrempel van C-vezels en stmuleert de eigen C-vezels om zelf
actepontentalen op te wekken.
Veroorzaakt een verhoogde gevoeligheid voor pijn: hyperalgesie
Uitbreiding van het ontstekingsgebied zorgt er ook voor dat prikkels die normaal niet pijnlijk zijn, als
pijnlijk worden ervaren: allodynie.
9.3.3 Verwerking op ruggenmergniveau
Aδ- en C-vezels hebben hun cellichaam in de spinale gangliën treden via de achterwortels het ruggenmerg binnen
en schakelen over op interneuronen. Via de interneuronen kunnen pijnprikkels worden beïnvloed.
1. Aδ-vezels schakelen één keer over, C-vezels kunnen meerdere keren overschakelen.
Doordat het meerdere keren overschakelt kan het binnenkomende signaal worden beïnvloedt. De
poorttheorie van Melzack en Wall beschrijf dit mechanisme:
Interneuronen kunnen de pijnprikkels naar de hersenen remmen
C-vezels schakelen over op de interneuronen en zorgen voor minder inhibite
Andere zenuwvezels die op de inhiberende neuronen overschakelen zorgen voor meer
inhibite
Wanneer tast- en pijninformate tegelijk het ruggenmerg binnenkomen wordt er dus minder
pijn gevoeld
, Wrijven over een pijnlijke plek zorgt daarom voor minder pijn
‘Wind-up’
Pijnprikkels kunnen ook worden versterkt. Er zijn interneuronen die bij een herhaalde prikkeling steeds gevoeliger
worden (wind-up). Dit zijn wideedynamicerangeeneuronen of WDR neuronen.
2. Als er een sterke of snel achter elkaar komende pijnprikkels binnenkomen via C-vezels kunnen de WDR-
neuronen steeds gevoeliger worden en geven ze een steeds sterker signaal aan de hersenen
Actvate van WDR-neuronen zorgt ook voor het vrijkomen van SP in het ruggenmerg de
pijnprikkel verspreid naar andere delen van het ruggenmerg
Dit wordt centraleesensitate genoemd
Wanneer de wind-up op termijn niet afneemt kunnen er veranderingen plaatsvinden
in de structuur van de neuronen waardoor een prikkel steeds makkelijker kan
worden doorgegeven.
Deze veranderingen treden ook op in andere neuronen wanneer vaak een herhaling
van een prikkel plaats vindt: dit is het mechanisme achter leren, of
langetermijnpotentate.
Wanneer het bij WDR-neuronen te lang duurt, kunnen de veranderingen permanent
worden.
9.3.4 Ascenderende verbindingen met hogere hersencentra
Sensibele informate uit het lichaam loopt via twee baansystemen vanuit het ruggenmerg naar de hersenen
1. De gnostsche sensibiliteit achter in het ruggenmerg
2. De vitale sensibiliteit aan de voor- en zijkant van het ruggenmerg
- De baan die het meest vooraan loopt, heet de tractusespinothalamicuseanterior
Vervoert vooral informate over grove tast
- Aan de zijkant ligt de tractusespinothalamicuselateralis
Vervoert vooral informate over temperatuur en pijn
Aδ-vezels
Na overschakeling in het ruggenmerg wordt informate uit de Aδ-vezels naar de thalamus en vervolgens naar de
hersenschors geleid.
- Wordt door de meest lateraal lopende vezels binnen de tractus spinothalamicus lateralis vervoert
Deze baan wordt de neospinothalamicusegenoemd
Informate loopt mee naar het neoniveau, naar de hersenschors
Hersenen kunnen precies de locate en ernst van de pijn waarnemen (primaire pijn)
Dit baansysteem behoort ook tot het archiniveau en wordt de propriospinale baan
genoemd
C-vezels
Informate van de C-vezels (secundaire pijn) wordt via het voorste deel van de tractus spinothalamicus lateralis naar
het limbische systeem (centra voor emotes) vervoerd.
- Dit deel hoort bij het paleoniveau en wordt de paleospinothalamicus genoemd
In het limbische systeem wordt beoordeeld of de pijnprikkel gevaarlijk is en wat de reacte is
Ook schakelen vezels uit de peleospinothalamicus over op de formato retcularis (FR)
waardoor het centrale zenuwstelsel in een alarmtoestand kan worden gebracht.
De nocicepteve prikkels kunnen ook over korte afstanden binnen het ruggenmerg worden doorgegeven.
- Dit systeem behoort functoneel tot het archiniveau
- Binnen het systeem wordt onderscheid gemaakt tussen het popriospinaleesysteem en het spinoretculairee
systeem.
Via het propriospinale systeem kunnen meerdere segmenten worden geactveerd ten behoeve van
de terugtrekrelex
Het spinoretculaire systeem vormt één geheel met de hersenstam (FR) en ook hierlangs kan
alarmering van de hersenen plaats vinden.
Verwerking
Prikkels die kunnen leiden tot pijn worden op vele plekken in het zenuwstelsel verwerkt en beïnvloedt pijn is dus
een complex verschijnsel. Het is bij patënten met chronische pijn vooral nodig om in te grijpen op centraal niveau,
waar de verwerking van pijn plaats vindt.
, 9.3.5 Centrale verwerking
Nocicepteve prikkels worden eerst naar de thalamus vervoerd: deze verdeeld de prikkels vervolgens.
- Een deel gaat naar de somatosensorische schors
Precieze locate en sterkte van de pijnprikkel wordt bepaald
- Andere worden naar verschillende hersengebieden vervoerd
Limbische systeem
Emotonele beoordeling van de prikkel
Basale kernen
Emotonele motoriek
Pijnexpressie (huilen)
Hypothalamus
Vegetateve en hormonale reactes
Sympathische reactes (bleek worden, zweten)
Via deze verbindingen worden emotonele reactes gekoppeld aan pijn.
Vanuit de prefrontale schors kan bewuste aandacht worden gegeven aan de pijn, of juist niet.
Stjgende en dalende baanen
Er zijn verschillende stjgende en dalende banen die de pijnverwerking kunnen beïnvloeden.
- Spinothalamische banen
- Dalende banen vanuit thalamus via hersenstam naar ruggenmerg
Werken pijndempend
Hoeverre de pijn wordt gedempt is afankelijk van de situate en beoordeling van de prikkel
Endorfinen
De thalamus stmuleert de hypothalamus tot het produceren van endorfnen: stoffen die de pijn kunnen dempen.
In de hersenstam liggen gebieden die gevoelig zijn voor endorfnen: het periaqueductale grijs (PAH) en de
raphekernen.
- Endorfnen stmuleren deze gebieden waardoor opstjgende signalen naar de thalamus worden geremd
- Via een afdalende baan naar het ruggenmerg de prikkeloverdracht geremd.
Dit mechanisme wordt de diffuseenocischeinhiberendeecontrole (DNIC) genoemd.
Door stmulate komen neurotransmitters zoals serotonine vrij, die de interneuronen
aanzetten tot het produceren van een pijnremmende neurotransmitter: enkefaline.
Pijnmatrix
Het geheel van hersengebieden en stjgende en dalende banen is de pijnneuromatrix, ofewel pijnmatrix.
- De mate waarin de verschillene hersengebieden een rol spelen en hoe de pijnprikkels worden beïnvloed
bepaalt hoe de pijn wordt ervaren en hoe het gedrag hierdoor wordt beïnvloedt.
Dit netwerk is deels genetsch bepaald en wordt deels beïnvloed door ervaringen, cogniteve
processen en stress.
9.5.5 Plasticiteit en leren
De veranderbaarheid van de functes en vaardigheden die je bezit heet plastciteit.
- Met name het zenuwstelsel is contnu aan het veranderen
Leren
Binnen het centrale zenuwstelsel treden veranderingen op wanneer informate binnenkomt en een reacte optreedt.
- Wanneer een prikkel herhaaldelijk wordt toegediend, verandert er iets tussen de stmulus en respons
Dit is stmulus-respons leren en wordt gezien als de basis van elk leerproces
Sensate en habaituate
- Wanneer een prikkel herhaaldelijk relevant wordt gevonden en er steeds aandacht aan wordt gegeven, zal
deze versterkt worden doorgegeven
Dit is sensitate
- Wanneer er gewenning optreedt omdat een prikkel juist herhaaldelijk niet belangrijk wordt gevonden, wordt
deze na een tjdje niet meer waargenomen
Dit is habituate
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ladmiraa. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
