Samenvatting inleiding imiminologie
Boek: Actuele criminologie
Hst 1: Cmiminologie: een temmeinvemkenning
1.1: De opdracht van de criminologie
Wat is de beroepsrol van een criminoloog? Een criminoloog is iemand die zich beroepshalve toelegt
op de bestudering van misdaad en straf, maar daarbij, net als de rechter, juist wanneer de emotes
hoog oplopen, het hoofd koel probeert te houden. Hij of zij streef bij zijn of haar oordeelsvorming
naar een zo groot mogelijke mate van objectviteit. as als alle relevante feiten, inzichten en
argumenten grondig in beschouwing zijn genomen, komt de criminoloog toe aan zijn eigen, al dan
niet emotoneel of politek gekleurde, oordeel.
1.2: Wat is criminologie?
De criminologie is de wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van de aard en
achtergronden van menselijke gedragingen die door de wetgever strafaar zijn gesteld en van de
wijze waarop de overheid en de overige maatschappij daarop reageert.
Volgens deze defnite wordt het wetenschappelijk object (de criminaliteit) dus bepaald door de
inhoud van de strafwet. De criminoloog bestudeert gedrag dat door de wetgever strafaar is gesteld.
De meeste criminologen verzamelen wetenschappelijke kennis over criminaliteit met de
uitdrukkelijke bedoeling daarmee een bijdrage te leveren aan een betere, efectevere en humanere
aanpak ervan. De criminoloog is gericht op het verzamelen van kennis over een bepaald
maatschappelijk beleidsveld, het tegengaan en voorkomen van criminaliteit.
De criminologie kan worden gezien als een ontmoetngsplaats van beoefenaren van verschillende
wetenschappelijke disciplines.
De melatviteit van het begmi imiminaliteit
De aard van het strafaar gestelde gedrag, dat wil zeggen wat onder criminaliteit wordt verstaan,
wordt bepaald door de wetgever en dit zal dus van tjd tot tjd en van land tot land enigszins
verschillen.
Criminologen spreken bij de invoering van nieuwe wetelijke bepalingen waardoor op bepaalde
gedragingen strafsanctes worden gesteld over de ‘criminaliseringŌ van dergelijk gedrag en bij het
schrappen van bestaande strafepalingen van ‘decriminaliseringŌ.
1.3: De geschiedenis van criminologie
Van klassieke oudheid tot de middeleeuwen
Een van de oudste bekende geschrifen over misdaad en straf betref de weten die in circa 1750
voor Christus werden opgesteld door koning Hammurabi van Mesopotamië. Deze Codex bevat naast
regels over familierecht en handel ook bepalingen over o.a. diefstal, heling, moord en geweldpleging.
Op deze overtredingen stonden draconische strafen. In de Codex stonden tevens bepalingen over de
schadevergoeding aan het slachtofer.
Denken over misdrijf en straf vinden we ook terug bij de oude Grieken. lato maakte in zijn geschrif
‘de staatŌ onderscheid tussen 3 soorten mensen op basis van hun zielsdeel. Een volgens lato
verwerpelijke staatsvorm is de democrate, omdat die wordt bestuurd door dit soort mensen, die hij
aanduidt als ‘darrenŌ (bijen). Hij maakt daarbij een onderscheid tussen darren met angels
(criminelen) en darren zonder angels (bedelaars).
Het huidige recht in de Europese landen (en daarmee in alle landen van de wereld waarnaar
Europees recht door o.a. kolonialisme is geëxporteerd) is in belangrijke mate gebaseerd op het oude
,Romeinse recht. Woorden die we in het hedendaagse strafrecht in de criminologie gebruiken,
hebben ook hun oorsprong in het Romeinse recht, zoals criminaliteit en delict. Zaken die
tegenwoordig onder het strafrecht vallen, zoals diefstal/mishandeling, werden in het Romeinse recht
gezien als conficten tussen burgers, waarbij het recht geen intervente van de overheid voorschreef,
maar ruimte bood voor confictoplossing en schadevergoeding. Het was de taak van de
familieoudsten om conficten met andere families te beslechten. Vrouwen, kinderen en slaven waren
in het Romeinse Rijk geheel rechteloos.
Na het uitvallen van het Romeinse Rijk in de 5 e eeuw, bleef men in de gebieden die tot het Romeinse
Rijk hadden behoord, het Romeinse recht gebruiken en verder ontwikkelen. Net als de Romeinen
kenden de Germanen een rechtsstelsel dat vooral was gericht op het oplossen van conficten tussen
stammen of leden van een stam, bijv. door schadevergoeding (zoengeld). Het Germaanse leenstelsel
werd door keizer Karel de Grote ontwikkeld tot het feodale stelsel dat hij gebruikte om zijn rijk te
besturen. Daarbij stelde hij leenmannen aan die delen van het gebied voor hem bestuurden. In de
latere middeleeuwen ontstond de hogere en lagere adel. In de loop der tjd verschoof daarbij het
machtsevenwicht van de vorst naar lokale leenheren (hertogen en graven). Criminele gedragingen
werden minder beschouwd als onrechtmatge daden jegens medeburgers, maar meer als inbreuken
op de rechten van de leenheer en werden om die reden bestraf. Er ontstond daarmee ook een
verschuiving in de rechtvaardiging van het bestrafen van misdaad. Juridische en religieuze
hervormers streefden vanaf het eind van de middeleeuwen naar een rechtvaardiging van het
strafrecht die gebaseerd was op de autoriteiten die ze vertegenwoordigden. In de middeleeuwen en
ook daarna werd crimineel gedrag niet gezien als een confict tussen burgers, maar als manifestate
van het kwade en de zondige mens die volgens het Christelijke geloof in ons allen zit.
Op het Europese contnent verschoof het strafproces van een accusatoir naar een inquisitoir
systeem. In een accusatoir systeem worden misdrijven beschouwd als partculiere aangelegenheden
waarvan de oplossing door overheidsbemiddeling tot stand komt. In een inquisitoir systeem worden
misdrijven gezien als schendingen van het vorstelijke vredesgebod waartegen dus de overheid met
inzet van alle middelen dient op te treden.
Van de Renaissanie naam de Vemliihtng
In de Renaissance kwamen vanuit het humanistsche denken nieuwe denkbeelden over misdaad en
straf op. Levensbeschouwing werd niet langer gebaseerd op het goddelijke en wat de kerk daarover
voorschreef, maar op de rato en universele waarden zoals menselijke waardigheid.
Coornhert pleite voor de bouw van gevangenissen om misdrijfplegers tjdens detente een ambacht
te leren en nutg werk te laten doen in plaats van ze ter dood te brengen of lijfstrafen uit te delen.
De klassieke sihool
Aan het eind van de 17e eeuw ontstond een culturele stroming en intellectuele beweging die is
aangeduid als de Verlichtng. De propagandisten van de Verlichtng bestreden (bij)geloof, misbruik
van het recht in kerk en staat en intolerante, omdat die de wilsvrijheid van het individu aan banden
leggen en inbreuk maken op zijn menselijke waardigheid. Verlicht denken had ook betrekking op
misdaad en strafrecht. Verlichters wilden absolute macht van de vorst aan banden leggen, rechtelijke
willekeur voorkomen en wrede strafen uitbannen.
De ositvistsihe sihool
De 19e eeuw kenmerkte zich door een sterke ontwikkeling in technologie en wetenschap. Dit leidde
tot een ander mensbeeld waarin het idee van de ratoneel handelende mens op basis van nieuwe
wetenschappelijke inzichten werd bestreden als fcte. Denken over misdaad en straf werd sterk
beïnvloed door de natuurwetenschappen. Dit leidde tot een meer deterministsche mensbeeld: de
,vrijheid van handelen van de mensen wordt sterk beperkt door mogelijkheden en omstandigheden.
Menselijk gedrag wordt bepaald door factoren waarop die mens zelf weinig invloed heef.
Criminaliteit is dus gedetermineerd gedrag.
De Italiaanse antmo ologiesihool
Antropologie is de studie van de mens. Deze stroming zocht de oorzaken van crimineel gedrag in de
mens zelf en was sterk beïnvloed door de medische wetenschap. Door systematsche observate
probeerde men de medische factoren te vinden die crimineel gedrag veroorzaken. Men was dus op
zoek naar ‘de criminele mensŌ.
Lombroso was een belangrijk persoon in deze tjd. Hij beweerde dat criminaliteit zijn oorsprong vindt
in het feit dat de criminele mens berust op een terugval in het evoluteproces (atavisme) en
biologische gedetermineerd is om delicten te plegen. Criminelen zijn vanuit biologisch perspectef
een soort misbaksel van de natuur.
De Fmanse milieusihool
De tweede stroming binnen de positvistsche school is ontstaan door de ontwikkeling van sociologie
en statstek. Napoleon heef aan het begin van de 19 e eeuw op het Europese contnent veel aspecten
van een modern overheidsapparaat ingevoerd die we vandaag vanzelfsprekend vinden: uniform van
overheid, polite, OM en rechterlijke macht.
Quetelet was een voorloper van de Franse milieuschool die verbanden zocht tussen menselijk gedrag
en kenmerken van de samenleving. Vooral Lacassagne verdedigde een sociaal determinisme
waarmee hij zich sterk tegen Lombroso keerde: het is de osciale omgeving die iemand tot
criminaliteit brengt.
Soiialistsihe imiminologie
In het begin van de 20e eeuw werden de socialistsche en communistsche denkbeelden van Marx en
Engels erg populair in veel academische kringen, waaronder die van de criminologie. Daarmee kregen
criminologen meer aandacht voor economische (machts-)verhoudingen in de samenleving. Het
geloof ontstond dat door socialistsche transformate van de samenleving de misdaad zou
verdwijnen.
Nieuwe Riihtng en kmitsihe imiminologie
In 1900 ontstond in Nederland de zogenaamde ‘Nieuwe RichtngŌ in de strafrechtswetenschappen. In
de ‘Nieuwe RichtngŌ zijn de in de criminologie opgekomen inzichten in oorzaken van criminaliteit
geïntegreerd. De invloed was zo groot, dat dit heef geleid tot diverse hervormingen in het strafrecht,
waaronder introducte van de criminalistek bij de opsporing en de reclassering bij de strafexecute.
In de jaren Ō50 is gezegd dat de delinquent als mens moest worden gerespecteerd: de wijze van
bejegening zou van grote invloed zijn op de kans op recidive.
Nieuwe zakelijkheid
Met de wederopbouw van de economie na de 2 e Wereldoorlog en de stjging van de welvaart en
daarmee van de gelegenheden om delicten te plegen, gingen ook de criminaliteitscijfers omhoog.
Met name in de jaren ‘70/Ō80 kenden een sterke stjging van de criminaliteit die mede het gevolg was
van toenemend drugsgebruik in de grote steden. Daarmee ontstond teleurstelling over de
resocialisategedrachte van de Nieuwe Richtng. Ook ontstond er een zekere wrevel over de
ideologische agenda van de kritsche criminologie in samenlevingen die steeds onveiliger werden.
Er werden onderzoeksinsttuten opgezet om oplossingen te vinden voor de maatschappelijke
problemen van geweldscriminaliteit en de veelvoorkomende vermogenscriminaliteit. Een van de
speerpunten van deze insttuten was het vinden van methoden om de criminaliteitsproblemen beter
, in kaart te brengen, bijv. door enquêtes te houden onder steekproeven van de bevolking naar
persoonlijke ervaringen met criminaliteit. Andere centrale punten waren de invoering van nieuwe
vormen van politeoptreden (wijkagenten), criminaliteitsprevente en meer rechten voor slachtofers.
1.4: Aandachtsgebieden binnen de criminologie
Besihmijvende imiminologie/imiminogmafe
Omvang en trend van criminaliteit. Cijfermatge informate over de praktjk van het
strafrechtelijke systeem.
De beschrijvende criminologie (criminografe/criminele epidemiologie) behelst de statsche
verdeling van criminaliteit in tjd en ruimte. Met behulp van kwantfcerende studies wordt
geprobeerd een antwoord te krijgen op de veel gestelde vraag hoe het is gesteld met het
niveau van de criminaliteit in een bepaald land of in een bepaalde stad.
In dit boek wordt tot de producten van de beschrijvende criminologie ook gerekend de
statstsche beleidsinformate over de actviteiten van de verschillende onderdelen van het
strafrechtelijke systeem, te weten de polite, het OM, de rechters en het gevangeniswezen.
Oomzaken van imimineel gedmag en imiminaliteit
De oorzaken van crimineel gedrag. Gelegen in respectevelijk de persoon van de dader en/of
zijn maatschappelijke achtergrond en situate.
De etologie houdt zich bezig met het onderzoek naar de oorzaken van crimineel gedrag en
criminaliteit. Binnen de ethologische criminologie hebben van meet af aan twee
hoofdstromingen tegenover elkaar gestaan: de biologische en psychologische criminologie
probeert te verklaren waarom individuen met kenmerk X crimineel gedrag vertonen en
individuen met kenmerk Y niet. De economische en sociologische benadering probeer
criminaliteit te verklaren als maatschappelijk verschijnsel.
Reaites o imiminaliteit: enologie
De efectviteit van de opgelegde strafen en maatregelen
Vanuit de maatschappij wordt op diverse manieren gereageerd op criminaliteit. Er zijn de
reactes van slachtofers en potentële slachtofers van delicten en van omstanders. Deze
reactes worden aangeduid als de informele reactes op criminaliteit. Naast de informele
reactes bestaan de formele reactes van de zijnde van het politële en justtële apparaat.
Daartoe staan op verschillende niveaus allerlei interventes ten dienste van de autoriteiten,
zoals arrestate, voorlopige hechtenis, geldboete etc.
Cmiminaliteits mevente
De praktjk en uitwerking van maatregelen ter voorkoming van misdrijven bmuiten de
strafrechtspleging.
Uit het penologische onderzoek is gebleken dat de efectviteit van strafen vaak tegenvalt.
Aangezien bovendien ook voor crimineel gedrag geldt dat voorkomen beter is dan genezen,
wordt veel onderzoek gedaan naar mogelijkheden voor criminaliteitsprevente buiten de
strafrechtspleging om.
Viitmologie
Kenmerken van slachtoferss de gevolgen van misdrijven voor slachtofers en de praktjk en
uitwerking van slachtoferrechten en slachtoferhulp.
