Thema 1 – Introductie in de sociale psychologie
Thema 1 – Introductie in de sociale psychologie
Hoofdstuk 1 What is Social Psychology? – Pagina 1-23
Hoofdstuk 2 Asking and Answering Research Questions – Pagina 24-54
pagina 1 van 166
, Thema 1 – Introductie in de sociale psychologie
Hoofdstuk 1 - Wat is sociale psychologie?
Hastorf & Cantril (1951)
Studie: American Football wedstrijd tussen Princeton University en Dartmouth College.
Een maand na het spelen van een American Football wedstrijd werden studenten van beide
universiteiten gevraagd de wedstrijd terug te kijken en hun visie te geven op de wedstrijd. De
studenten leken een verschillende wedstrijd gezien te hebben. Princeton studenten zagen een
constant Dartmouth-geweld en slechte sportiviteit. Dartmouth-studenten beoordeelden de teams als
even agressief, maar zagen de overtreding van hun gehavende team als begrijpelijke reacties op
brutale Princeton-aanvallen.
Axsom,Yates & Chaiken (1987)
Studie: Twee groepen studenten werd gevraagd na te denken over het volgende vraagstuk.
-Veroordeelde criminelen een proeftijd geven als alternatief voor opsluiting-
Eén groep studenten werd verteld dat dit vraagstuk actueel was binnen hun gemeenschap.
De andere groep werd het vraagstuk voorgelegd als een algemeen wetenschappelijk vraagstuk en
dus niet van toepassing op hun directe leefomgeving.
De onderzoekers hadden vier tapes gemonteerd
• Op de eerste tape spreekt een voorstander van de proeftijd met duidelijke, consistente en krachtig
onderbouwde argumenten. Op de achtergrond is een enthousiaste menigte horen (klappen,
juichen)
• Op de tweede tape spreekt dezelfde voorstander van de proeftijd met dezelfde woorden maar dan
met een menigte die het duidelijk oneens is met de spreker. (boe geroep, rumoer etc.)
• Op de derde tape spreekt een voorstander van de proeftijd met zwakke en inconsistente
argumenten, op deze tape is een enthousiaste menigte te horen.
• Op de vierde tape spreekt een voorstander van de proeftijd met zwakke en inconsistente
argumenten, op deze tape is een boze menigte te horen.
De studenten die vanuit het wetenschappelijk vraagstuk de tapes te horen kregen lieten zich duidelijk
leiden door de menigte, de studenten die de tapes te horen kregen met de enthousiast menigte
gingen hierin mee en sloten zich aan bij de spreker. Hetzelfde gold voor de studenten die een
negatieve menigte hoorden en slopen zich aan bij de menigte en waren het niet eens met de spreker.
De studenten die dachten dat het vraagstuk van toepassing was op hun eigen leefomgeving lieten
zich niet beïnvloeden door de menigte maar vormden een oordeel op basis van de argumenten die de
spreker aandroeg.
Definitie van sociale psychologie (Pag.3)
Sociale psychologie is de wetenschappelijke studie van de effecten van sociale en cognitieve
processen op de manier waarop individuen waarnemen, elkaar beïnvloeden en zich verhouden tot
anderen.
De wetenschappelijke studie… (Pag.3)
Sociale psychologen bestuderen gedrag systematisch en volgens vastgelegde methodes om op deze
manier fouten te voorkomen.
… van de effecten van sociale- en cognitieve effecten (Pag.4)
Sociale processen zijn de manieren waarop de input van de mensen en groepen om ons heen onze
gedachten, gevoelens en gedrag beïnvloeden.
Cognitieve processen zijn de manieren waarop onze herinneringen, percepties, gedachten, emoties
en motieven ons begrip van de wereld beïnvloeden en onze gedrag sturen
Hoofdstuk 1 - Wat is sociale psychologie? -pagina 2 van 166
, Thema 1 – Introductie in de sociale psychologie
…van de manier waarop individuen waarnemen, beïnvloeden en
reageren op en naar anderen (Pag.5)
De sociale psychologie probeert het sociale gedrag van een individu te verklaren. Deze focus
onderscheidt zich van de sociologie en andere sociale wetenschappen. Het verklaren van deze
processen kan ons helpen te begrijpen waarom mensen zich gedragen op de manier dat ze zich
gedragen, en het kan ook helpen om belangrijke sociale problemen op te lossen. Deze sociaal-,
psychologische perspectieven nodigen ons niet alleen uit om deze te verklaren maar ook om te
handelen naar dat begrip.
Onderstaand een voorbeeld van het verschil tussen Sociologie en Sociale psychologie
• Waarom eindigen veel huwelijken in een scheiding?
Terwijl sociologen de effecten van werkloosheid op het echtscheidingspercentages in een
samenleving zouden kunnen bestuderen, zouden sociaal psychologen in plaats daarvan de
manieren kunnen onderzoeken dat werkeloosheid conflicten en dus echtscheidingen veroorzaken.
Doordat de werkeloosheid invloed heeft op hoe de partners over hun relatie denken of hoe ze
elkaar proberen te beïnvloeden.
Onderstaand een voorbeeld van het verschil tussen een Econoom en een Sociaal psycholoog
• Hoe verkopen verkopers producten?
Hebt u ooit gemerkt dat u een winkel verliet met een artikel dat anders was dan wat u in eerste
instantie wilde kopen?
Een sociaal psycholoog zou geïnteresseerd zijn in het kennen van de sociale en cognitieve
processen die ertoe hebben geleid dat u de aankoop deed. Hoe kan een verkooppraatje
bijvoorbeeld vakkundig inspelen op de behoeften, verlangens of schuldgevoelens van de
consument? Heeft de verkoper subtiel gesuggereerd dat het product waar u naar vroeg ouderwets
of verouderd was, terwijl hij u ondertussen naar een nieuwer (en duurder) item pushte?
Een econoom zou daarentegen kunnen onderzoeken of tv-advertenties of aanbiedingen in de
winkel meer totale verkopen opleveren.
Historische trends en huidige thema’s in de sociale psychologie (Pag.7)
Sociale psychologie wordt een empirische wetenschap (Pag.7)
Vanaf de tijd van de Oude Grieken was de studie van de menselijke geest het domein van de filosofie,
zoals Plato’s ‘crowd mind’: zelfs de verstandigste individuen veranderen binnen een groep in
irrationele wezens.
Na de opkomst van de wetenschappelijke psychologie aan het eind van de negentiende eeuw, gingen
onderzoekers zich bezighouden met vragen over de sociale invloed op de menselijke gedachten en
het menselijk gedrag. In een van de eerste experimentele onderzoeken werd op een systematische
wijze de invloed gemeten van de aanwezigheid van anderen op eigen gedrag.
Triplett (1898; soms aangewezen als eerste onderzoek van de sociale psychologie)
Ontdekte dat zwemmers en wielrenners beter presteerden als ze tegen rivalen oefenden dan wanneer
ze alleen oefenden (sociale facilitatie). Om het effect van de aanwezigheid van anderen op de
prestatie te onderzoeken liet Triplett schoolkinderen zo snel mogelijk visdraad opwinden, wel en niet in
aanwezigheid van anderen; dit bevestigde zijn eerdere ondervindingen.
Ringelman(1880)
Ontdekt dat wanneer mensen aan het touwtrekken zijn in aanwezigheid van anderen, ze minder hun
best doen, dan wanneer ze alleen werkten.
Dit lijkt een contradictie, maar de aanwezigheid van anderen blijkt een positieve invloed te hebben op
prestaties wanneer individuele bijdragen makkelijk identificeerbaar zijn; wanneer individuen in de
groep opgaan, worden prestaties negatief beïnvloed.
Hoofdstuk 1 - Wat is sociale psychologie? -pagina 3 van 166
, Thema 1 – Introductie in de sociale psychologie
McDougall (1908)
In een van de eerste tekstboeken (Social Psychology van William McDougall, 1908) stelde McDougall
dat alle gedrag afkomstig is vanuit aangeboren tendensen of instincten
E.A. Ross(1908)
Schreef ook een boek Social Psychology en had als centraal thema dat mensen in grote mate
beïnvloed worden door anderen, ongeacht of die anderen aanwezig zijn of niet.
De sociale psychologie splitst zich af van de algemene psychologie over
wat de oorzaak van gedrag is. (Pag.8)
In een groot deel van de twintigste eeuw wordt psychologie gedomineerd door het behaviorisme
(Watson, Skinner).
Volgens het behaviorisme kan de wetenschappelijke studie over menselijk gedrag alleen maar
gebaseerd zijn op onderzoek naar de invloed van een observeerbare stimuli op observeerbaar
gedrag. Sociaal psychologen hadden weerstand tegen het standpunt dat gedachten en gevoelens
geen plaats kregen bij wetenschappelijke verklaringen. Zij lieten met hun onderzoek zien dat gedrag
niet verklaard kan worden zonder rekening te houden met gedachten en gevoelens. Zij onderschreven
het behavioristische standpunt dat externe stimuli gedrag beïnvloeden, maar waren ervan overtuigd
dat de effecten van deze stimuli afhankelijk zijn van de wijze waarop deze geïnterpreteerd worden.
Al vanaf het begin was de sociale psychologie anders in zijn overtuiging. Het begrijpen en meten van
de menselijke perceptie, overtuigingen en gevoelens is essentieel is voor het begrijpen van het
observeerbare gedrag.
De toename van de Nazi achtige vormen en de ontwikkeling van de
sociale psychologie (Pag.9)
De sociale psychologie kreeg sterke impulsen in de jaren voorafgaand aan en tijdens de Tweede
Wereldoorlog. Een groot aantal sociaalpsychologen vluchtte in die jaren ’30 en ’40 vanuit Europa naar
de Verenigde Staten, waar zij een grote invloed hadden op de ontwikkeling van de sociale
psychologie. In tegenstelling tot het behaviorisme in de Verenigde Staten, domineerde in Europa de
Gestalt-theorie.
Sociaal psychologen ontwikkelden realistische studies van complexe sociale invloeden in laboratoria.
Daarnaast riep het Nazisme een groot aantal vragen op (o.a. over het ontstaan van vooroordelen over
Joden, zigeuners, homoseksuelen, leden van andere groepen) en leidde de Tweede Wereldoorlog tot
praktische problemen waar sociaalpsychologen oplossingen voor zochten, zoals voedseltekorten en
rantsoenering.
De US-regering vroeg sociaal psychologen hoe de mensen te overtuigen om hun eetgewoonten te
veranderen, en hoe het moreel van de militairen te verbeteren en hoe deze zich konden weren tegen
propaganda van de vijand. Sociale psychologen stoomden naar toegepast onderzoek, gewillig
realiserend dat ze in staat konden zijn om algemene gedragstheorieën te ontwikkelen en te testen en
dat ze hiermee praktische problemen konden oplossen.
Kurt Lewin (1936)
Voedings-, kookpatroon veranderen bij vrouwen
Actieve deelname in discussie groepen, gericht op het gedrag in een sociale context leidt bij vrouwen
eerder tot verandering. De actieve deelname in een discussie groep was effectiever dan passief
luisteren naar colleges over dit onderwerp.
Samuel Stouffers (1949)
Onderzoek naar het moreel van Amerikaanse soldaten liet zien dat de interpretatie van hoe soldaten
presteerden in vergelijking met andere mannen belangrijker was dan hoe goed ze nu echt
presteerden. Hun gedrag werd bepaald door het vergelijken met anderen.
Hoofdstuk 1 - Wat is sociale psychologie? -pagina 4 van 166