Samenvatting bestuurs- en strafrecht
1
,Inhoudsopgave
1 Kennismaking met het bestuursrecht.......................................................................................................... 5
1.1 Wat is bestuursrecht?.....................................................................................................................................5
1.2 Legaliteitsbeginsel en specialiteitsbeginsel....................................................................................................5
1.2.1 Legaliteitsbeginsel...................................................................................................................................5
1.2.2 Specialiteitsbeginsel...............................................................................................................................6
1.3 Bronnen van bestuursrecht............................................................................................................................6
1.4 Algemeen en bijzonder bestuursrecht............................................................................................................6
1.5 De Algemene wet bestuursrecht....................................................................................................................7
1.5.1 De Awb....................................................................................................................................................7
1.5.2 Relatie tot het bijzonder bestuursrecht..................................................................................................7
2 Spelers in het veld van het bestuursrecht.................................................................................................... 7
2.1 Organisatie van het openbaar bestuur..........................................................................................................7
2.1.1 Overheidsorganisaties............................................................................................................................7
2.1.2 Organisaties/ personen buiten de overheid met bestuurstaken............................................................8
2.2 Bestuurorganen..............................................................................................................................................8
2.2.1 Het begrip bestuursorgaan.....................................................................................................................8
2.2.2 A-organen...............................................................................................................................................8
2.2.3 B-organen................................................................................................................................................9
2.3 Bestuursbevoegdheid.....................................................................................................................................9
2.3.1 Attributie.................................................................................................................................................9
2.3.2 Delegatie.................................................................................................................................................9
2.3.3 Mandaat..................................................................................................................................................9
2.4 Belanghebbenden........................................................................................................................................10
3 Bevoegdheden van het openbaar bestuur.................................................................................................. 10
3.1 Bestuurshandelingen....................................................................................................................................10
3.2 Besluiten.......................................................................................................................................................11
3.3 Besluiten van algemene strekking en beschikkingen...................................................................................12
3.3.1 Besluiten van algemene strekking........................................................................................................12
3.3.2 Beschikkingen.......................................................................................................................................13
3.4 Privaatrechtelijke bevoegdheden.................................................................................................................13
4 De spelregels voor het openbaar bestuur................................................................................................... 14
4.1 Behoorlijk bestuur........................................................................................................................................14
4.2 Algemene beginselen van behoorlijk bestuur..............................................................................................14
4.3 Formele beginselen......................................................................................................................................14
7 Toezicht op bestuursorganen en rechtsbescherming..................................................................................15
7.4 Bezwaar........................................................................................................................................................15
7.4.1 Functie bezwaarschrift..........................................................................................................................15
7.4.2 Procedure..............................................................................................................................................15
7.5 Administratief beroep..................................................................................................................................17
8 De rechter aan zet..................................................................................................................................... 17
2
, 8.1 Bestuursprocesrecht.....................................................................................................................................17
8.1.1 Karakter van het bestuursprocesrecht..................................................................................................17
8.1.2 Verschillende bestuursrechters............................................................................................................17
8.1.3 Waartegen in beroep?..........................................................................................................................18
8.2 De algemene procedure bij de rechtbank....................................................................................................18
8.3 Speciale procedures......................................................................................................................................18
8.5 Hoger beroep................................................................................................................................................19
8.6 Beroep op de burgerlijke rechter..................................................................................................................19
8.7 Beroep op de Europese rechter....................................................................................................................19
8.8 Mediation naast rechtspraak.......................................................................................................................19
1 Het strafbare feit....................................................................................................................................... 20
1.1 Voorwaarden van het strafbare feit.............................................................................................................20
1.1.1 Een menselijke gedraging.....................................................................................................................20
1.1.2 Wettelijke delictsomschrijving..............................................................................................................20
1.1.3 Wederechtelijke gedraging...................................................................................................................20
1.1.4 Aan schuld te wijten.............................................................................................................................20
1.2 Bestanddelen en elementen.........................................................................................................................20
1.3 Verschillende strafbare feiten......................................................................................................................21
1.3.1 Misdrijven en overtredingen................................................................................................................21
1.3.2 Formele en materiële delicten..............................................................................................................21
1.3.3 Commissie- en omissiedelicten............................................................................................................21
1.3.4. Gronddelicten, gekwalificeerde delicten en geprivilegieerde delicten...............................................21
2 Wederechtelijkheid................................................................................................................................... 21
2.1 Wederechtelijkheid: element en bestanddeel..............................................................................................21
2.2 Betekenis 1: zonder toestemming van de rechthebbende...........................................................................22
2.3 Betekenis 2: bestanddeel is element............................................................................................................22
3 Opzet........................................................................................................................................................ 22
3.1 Kleurloos en boos opzet................................................................................................................................22
3.1.1 Boos opzet............................................................................................................................................22
3.1.2 Kleurloos opzet.....................................................................................................................................22
3.2 Verschillende vormen van opzet...................................................................................................................22
3.2.1 Opzet als bedoeling..............................................................................................................................22
3.2.2 Voorwaardelijke opzet..........................................................................................................................22
3.3 Opzet bewijzen.............................................................................................................................................23
4 Schuld....................................................................................................................................................... 23
4.1 Schuld als bestanddeel.................................................................................................................................23
4.2 Onvoorzichtigheid........................................................................................................................................23
4.3 Zorgvuldigheidseisen....................................................................................................................................23
4.4 Verwijtbaarheid............................................................................................................................................23
4.5 Aanmerkelijke mate......................................................................................................................................23
4.6 Bewuste en onbewuste schuld.....................................................................................................................24
4.6.1 Bewuste schuld.....................................................................................................................................24
4.6.2 Onbewuste schuld................................................................................................................................24
3
,6 Strafsluitingsgronden................................................................................................................................ 24
6.1 Twee soorten strafsluitingsgronden.............................................................................................................24
6.2 Rechtvaardigingsgronden............................................................................................................................25
6.3 Schulduitsluitingsgronden............................................................................................................................25
7 Poging....................................................................................................................................................... 27
7.1 Voorwaarden................................................................................................................................................27
7.2 Het voornemen van de dader.......................................................................................................................27
7.3 Begin van uitvoering....................................................................................................................................27
7.4 Ondeugdelijke poging...................................................................................................................................27
7.4.1 Absoluut ondeugdelijke poging............................................................................................................28
7.4.2 Relatief ondeugdelijke poging..............................................................................................................28
7.5 Vrijwillige terugtred......................................................................................................................................28
8 Verdachte en dwangmiddelen tegen de vrijheid........................................................................................29
8.1 Verdachte.....................................................................................................................................................29
8.2 Staande houden...........................................................................................................................................30
8.3 Aanhouden...................................................................................................................................................30
8.4 In verzekering stellen....................................................................................................................................30
8.5 Voorlopige hechtenis....................................................................................................................................31
8.6 In bewaring..................................................................................................................................................31
8.7 Gevangenhouding........................................................................................................................................32
12 Bewijsmiddelen en bewijsmotivering...................................................................................................... 32
12.1 Wettige bewijsmiddelen.............................................................................................................................32
12.2 Bewijsmotivering........................................................................................................................................33
14 Sancties................................................................................................................................................... 33
14.1 OM-afdoening............................................................................................................................................33
14.2 Maatregelen...............................................................................................................................................33
14.3 Straffen.......................................................................................................................................................34
14.4 Voorwaardelijke straffen............................................................................................................................34
14.5 Geen straf of maatregel.............................................................................................................................35
4
,1 Kennismaking met het bestuursrecht
1.1 Wat is bestuursrecht?
Internationaal recht – Europees recht – Nationaal recht: publiek- en privaatrecht
- Bestuursrecht: materieel recht & bestuursprocesrecht
- Strafrecht: materieel recht & strafprocesrecht
- Staatsrecht
Montesquieu:
Trias Politica: machtenscheiding
- Wetgevende macht
- Bestuurlijke macht
- Rechtsprekende macht
Thorbecke:
Verticale spreiding van macht door decentralisatie (lagere overheden).
- Verticale spreiding: hiërarchie burger – overheid
- Overheid altijd van de partij
- N.B. Overheid kan ook als burger optreden (papier kopen) privaatrecht.
- Dwang mogelijk
- Bestuursdwang: overheid doet, burger betaald (hek weg halen, eigenaar betaald).
- Dwangsom: elke week geen actie (hek niet weg) = boete!
- Behartiging van publieke/ algemeen belang!
Het bestuursrecht behoort tot het publiekrecht en heeft betrekking op het juridisch functioneren
van het openbaar bestuur (overheid) en zijn relatie tot de burger. Wanneer het gaat om het
uitvoeren van bestuurstaken, is er sprake van openbaar bestuur. Het openbaar bestuur treedt op en
behartigt daarbij het algemeen belang (wat voor iedereen van belang is).
Het bestuursrecht bevat regels, of rechtsnormen. Deze hebben betrekking tot:
- De organisatie van het openbaar bestuur.
- Het verlenen van bestuursbevoegdheden aan bestuursorganen.
- De rechtsnormen waaraan het openbaar bestuur zich moet houden bij de
uitoefening van die bestuursbevoegdheden.
- Rechtsnormen die gelden voor de burger en regels voor de handhaving ervan.
- De juridische bescherming van de burger tegen het optreden van het
openbaar bestuur.
Figuur 1 Rechtsnormen Visscher, 2023
1.2 Legaliteitsbeginsel en specialiteitsbeginsel
1.2.1 Legaliteitsbeginsel
Nederland is een democratische rechtstaat, waarin alleen organen met regelgevende bevoegdheid
wetten kunnen uitvaardigen. Het openbaar bestuur voert die wetten uit en ze mogen alleen
optreden als dit is vastgelegd in de wet (HET MOET IN DE WET STAAN) waarom?
= om de burger te beschermen tegen machtsmisbruik van de overheid.
Wetten in formele zin worden door de formele wetgever vastgesteld (de Staten-Generaal en de
regering samen gevormd). Er moet altijd het woord ‘wet’ in staan Fucking hoge functie.
Een Wet in materiële zin is een wet die niet bedoeld is voor een aantal personen/ ‘gemeente’ (= een
wet voor iedereen) grondwet Moker grote groep.
5
,1.2.2 Specialiteitsbeginsel
Tenzij de wet anders bepaald, moet het openbaar bestuur bij alles wat het doet belangen afwegen.
Als behartiger van het algemeen belang moet het openbaar bestuur dit belang afwegen tegen de
belangen van individuele burgers. Het specialiteitsbeginsel beperkt die afweging tot het kader van
de belangen waarvoor een speciale wet is bedoeld. De overheid mag bij gebruikmaking van zijn
bestuursbevoegdheden alleen de belangen mee laten wegen die er toe doen (Art. 3:4 lid 1 Awb).
1.3 Bronnen van bestuursrecht
Voor het bestuursrecht zijn drie rechtsbronnen van belang:
- Wet- en regelgeving en verdragen.
- Jurisprudentie.
- Ongeschreven recht, enkele Algemene Beginselen van Behoorlijk Bestuur (sommige ABBB’s).
Het verdrag, de wet, het ongeschreven recht en de bestuursrechtelijke jurisprudentie zijn bronnen
van bestuursrecht. Wet- en regelgeving bestaat op nationaal gebied, maar er zijn ook verdragen en
Europese verordeningen en richtlijnen met of zonder rechtstreekse werking in Nederland. Het
bestuursrechtelijk normenstelsel kent een hiërarchisch beeld (tabel 1). Let op: verdragen,
beleidsregels en vergunningvoorschriften behoren niet tot de wet- en regelgeving!
Verdragen zijn afspraken tussen staten. Voorbeelden: EVRM,
het Verdrag van de Europese Unie en het Verdrag
betreffende de werking van de EU. Deze verdragen hebben
rechtstreekse werking, ze zijn direct van toepassing in
Nederland.
Europese richtlijnen zijn gericht tot lidstaten en hebben in
beginsel geen rechtstreekse werking.
De grondwet bevat, afgezien van de belangrijke
grondrechten, weinig regels voor burgers. Dit is de hoogste
wet in formele zin die dus net als andere wetten in formele
zin door de formele wetgever is vastgesteld.
Een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) is van lagere Tabel 1 Bestuursrechtelijk normenstelsel Visscher, 2023
orde en wordt gesteld door de regering.
Naast het hiërarchische normenstelsel in tabel 1 kunnen in alle lagen van het openbaar bestuur ook
nog beleidsregels en vergunningsvoorschriften worden vastgesteld. Beleidsregels zijn eigen
richtlijnen voor het openbaar bestuur en gelden alleen voor het orgaan waarvoor ze bedoeld zijn
(intern). Vergunningsvoorschriften zijn normen die gelden in het individuele geval, namelijk voor
degene aan wie de vergunning is verleend.
Normen worden voor een bepaald geval bepaald door normen in verschillende regelingen die vaak in
een hiërarchische verhouding tot elkaar staan. Gelede normstelling komt in het bestuursrecht voor
en ontstaat doordat de diverse organen van het openbaar bestuur elk op hun eigen niveau normen
kunnen of moeten stellen (= APV verschilt per gemeente).
1.4 Algemeen en bijzonder bestuursrecht
Het Awb (Algemene wet bestuursrecht) kenmerkt zich door een gelaagde structuur: bepalingen gaan
van algemeen naar bijzonder bijzondere bepalingen gaan voor/ boven algemene bepalingen.
Het algemeen bestuursrecht bestaat uit regels die op alle terreinen van het bestuurlijk optreden van
toepassing zijn. N.B. de hele Awb is algemeen bestuursrecht.
6
,Daarnaast is er het bijzonder bestuursrecht dat van toepassing is op de bijzondere gebieden waarop
het openbaar bestuur actief is. Dit kunnen ordenende overheidstaken zijn; politie, defensie,
milieubeheer etc. Ook verzorgende overheidstaken: onderwijs, cultuur, gezondheidszorg etc.
Daarnaast bevat het ook regels over het houden van bijeenkomsten, vergaderingen en betogingen.
Dit zijn speciale onderwerpen en behoren tot het bijzonder bestuursrecht (woningwet).
Coördinatiewetgeving brengt enige eenheid en samenhang in het bijzonder bestuursrecht (WABO).
1.5 De Algemene wet bestuursrecht
1.5.1 De Awb
In paragraaf 1.4 is uitgelegd dat de coördinatiewetgeving zich beperkt tot één gebied van het
bestuursrecht. In de Awb zijn algemene regels opgenomen die van toepassing zijn op het hele
bestuursrecht. De basis voor de Awb is gelegen in Art. 107 lid 2 GW.
De Algemene wet bestuursrecht is een aanbouwwet waarin in de loop der tijd steeds meer regels
van algemeen bestuursrecht zijn opgenomen. De Awb bevat een gelaagde structuur met algemene
en meer bijzondere regels die in samenhang met elkaar gelezen en toegepast moeten worden. Doel:
Het bevorderen van eenheid van bestuurlijke wetgeving.
Het vereenvoudigen van bestuurlijke wet- en regelgeving.
Het opnemen van bestuurlijke rechtspraak.
Het treffen van algemene voorzieningen.
1.5.2 Relatie tot het bijzonder bestuursrecht
De regels van het algemeen bestuursrecht uit de Awb zijn verder in beginsel steeds van toepassing
op die van het bijzonder bestuursrecht, tenzij de bijzondere wet noodzakelijkerwijs hiervan afwijkt.
2 Spelers in het veld van het bestuursrecht
2.1 Organisatie van het openbaar bestuur
Het openbaar bestuur bestaat uit:
1. Openbare lichamen en andere rechtspersonen die krachtens publiekrecht zijn ingesteld
(overheidsorganisaties);
2. Privaatrechtelijke (rechts)personen die niet tot de overheid behoren maar wel
overheidstaken uitvoeren (andere organisaties/personen met overheidstaken).
2.1.1 Overheidsorganisaties
Er zijn twee soorten overheidsorganisaties: openbare lichamen en publiekrechtelijke vormgegeven
zelfstandige bestuursorganen.
Openbare lichamen Figuur 2 Openbaar bestuur Visscher, 2023
De Nederlandse rechtstaat is een gedecentraliseerde eenheidsstaat. De centrale overheid voert een
deel van haar taken zelf uit (centraal) en een ander heeft ze overgedragen aan lagere overheden
(decentraal). Deze overheidsorganisaties heten openbare lichamen.
Openbare lichamen zijn de staat, de provincies, de gemeenten en de waterschappen. Andere
openbare lichamen zijn de openbare lichamen voor beroep en bedrijf en bijvoorbeeld de BES-
eilanden. Zij vormen het openbaar bestuur voor het grondgebied of taakgebied waarvoor zij zijn
ingesteld.
7
, Art. 2:1 Burgerlijk Wetboek (BW) kent aan openbare lichamen rechtspersoonlijkheid toe. Zij kunnen
feitelijke handelingen en rechtshandelingen verrichten (aanleggen straatverlichting).
Openbare lichamen zijn dus publiekrechtelijke rechtspersonen met organen die zelfstandig
(rechts)handelingen kunnen verrichten. Zij worden vertegenwoordigd door personen die daartoe
bevoegd zijn (zie tabel 2).
Tabel 2 Openbare lichamen en hun organen in de grondwet Visscher, 2023
Zelfstandige publiekrechtelijke rechtspersonen
Naast de openbare lichamen zijn er zelfstandige publiekrechtelijke rechtspersonen (ZBO’s). Ze zijn
zelfstandig, omdat ze geen organen zijn van de traditionele openbare lichamen. Een voorbeeld van
een publiekrechtelijke ZBO is het Centraal Orgaan voor de opvang van Asielzoekers (COA) die in
ingesteld in de Wet COA.
Publiekrechtelijke ZBO’s vormen het openbaar bestuur voor specifieke taken op centraal
overheidsniveau.
2.1.2 Organisaties/ personen buiten de overheid met bestuurstaken
Er is nog een laatste categorie organisaties die niet tot de overheid behoort, maar die wel deel
uitmaakt van het openbaar bestuur. Dit zijn privaatrechtelijke organisaties (privaatrechtelijke ZBO’s)
of personen die speciaal zijn aangewezen om een bepaalde bestuurstaak uit te voeren.
Kort samengevat: de meeste organisaties van het openbaar bestuur zijn rechtspersonen die hun
rechtspersoonlijkheid ontlenen aan de wet en die zelf of via hun organen
feitelijke en (rechts)handelingen kunnen verrichten.
2.2 Bestuurorganen
2.2.1 Het begrip bestuursorgaan
Art. 1:1 lid 1 Awb geeft de definitie van een bestuursorgaan. Onder een bestuursorgaan wordt
verstaan
1. een orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld, of
2. een ander persoon of college dat met enig openbaar gezag is bekleed.
2.2.2 A-organen
In art. 1:1 lid 1 Awb zien we onder a de overheidsorganisaties: organen van openbare lichamen en
publiekrechtelijke ZBO’s. Deze worden daarom a-organen genoemd.
Alle organen van de staat, de provincies, de gemeenten, de waterschappen en de andere openbare
lichamen (tabel 2) zijn a-organen.
Staat: de regering, de ministerraad, de ministers en de staatssecretarissen.
Provincie: Provinciale Staten(PS), Gedeputeerde Staten(GS) en de Commissaris van de Koning(CdK)
(Art. 6 Provinciewet).
Gemeente: de gemeenteraad, het College van Burgermeesters en Wethouders (B&W) en de
burgermeester (Art. 6 Gemeentewet).
8
