Orthopedagogiek: Onderwijsfactoren
Samenvatting Hoorcolleges & Literatuur
Onder elk hoorcollege een beknopte samenvatting van de bijbehorende artikelen
+ duidelijk overzicht van alle risico- en positieve factoren vanuit de literatuur
2023-2024
Ilse van Meurs
Hoorcollege 1: Hoe gaat het op school?
Samenvatting college
Factoren Positieve factoren = als leerling hier hoger op scoort, verbetert de andere factor
Risicofactor = als leerling hier lager op scoort, verslechtert de andere factor
Factoren-
overzichtstabel
- dit zijn de gemeten factoren uit het onderzoeksartikel
- 3 uitkomstmaat-tabellen
● welke factoren heeft een significante relatie met schoolbetrokkenheid / domein
betrokkenheid / anders
○ is deze relatie positief of is het een risicofactor?
Medisch model = worden oplossing gezocht voor individuele problemen → maatwerk
● voorbeelden = extra tijd voor een toets / groter lettertype
Sociale model = gaat ervan uit dat probleem van het kind in de interactie met de omgeving zit →
aanpassing zoeken in de omgeving
● voorbeeld = verbeteren van klassenmanagement
Gezondheids SEN: Special Educational Needs
conditie 1. SLD: Specific Learning Disorder
2. EBD: Emotional Behavioral Disorder
3. DCD: Developmental Coordination Disorder
4. TD: typical development
Problemen in mentale gezondheidsproblemen vormen ernstige last voor de getroffen student, de klasgenoten en
de klas (Higgen de leraren
& Mösko) ● externaliserend gedrag = rusteloos, storend, agressief
● internaliserend gedrag = teruggetrokken gedrag en selectief mutisme
● hoge eisen (inclusief vanuit huis)
● sociale problemen = moeite met vriendschappen sluiten en / of onderhouden
● somatische symptomen = hoofdpijn en buikpijn
, ● moeite met leren: lezen / rekenen / schrijven
Domein de mate waarin het kind in staat is om te functioneren op specifieke domeinen:
functioneren 1. funderende vaardigheden
● verbale communicatie: receptieve en expressieve woordenschat, taalvaardigheid,
verbaal redeneren
● schoolse basisvaardigheden: lezen, schrijven en rekenen
2. visueel cognitief: visuele perceptie, non-verbaal redeneren
3. sociale vaardigheden: positie in de klas, vriendschappen, samen spelen
4. executief functioneren: plannen, organiseren, doorzettingsvermogen, aandacht switchen
en inhibitie
5. zelfregulatie: reguleren van emoties en gedrag bij omgevingsstressoren
Functional hoe functioneert een leerling op elk domein (ongeacht eventuele diagnose) → de functionele
Abilities mogelijkheden van een kind worden op elk specifiek domein gemeten om voor elk kind tot een
Classification uniek profiel te komen
Tool (Benjamin
Klein & Olaf
Kraus de
Camargo)
Domeinen:
verbaal - geletterdheid - visueel - executieve vaardigheden - sociaal - zelfregulatie
→ elk domein krijgt een cijfer: 1 komt meest in de buurt van normale ontwikkeling en 4 wijkt het
meeste af van de normale ontwikkeling
School schoolbetrokkenheid bestaat uit een aantal componenten, voorbeelden zijn schoolsucces, sense
betrokkenheid of belonging en passend leergedrag
- participatie: de mate waarin een kind kan en mag meedoen in de klas en in de pauze →
het is belemmerend als een kind hier problemen bij ervaart
● doel = optimaliseren positieve participatie
- betrokkenheid en samenwerking van zowel de ouders als leerling bij het
onderwijsproces en de schoolgemeenschap → is terug te zien in meerdere contexten van
de schooldag:
● gestructureerde activiteiten: groepswerk en klassikale instructie bijvoorbeeld
● ongestructureerde activiteiten: pauzes en zelfstandig werken bijvoorbeeld
→ belangrijk voor de sense of belonging
hoe een leerling functioneert op schoolbetrokkenheid → Participation Classification Tool
Externe 1. onderwijssysteem: wet en regelgeving
factoren ● doelen
○ regulier waar kan, speciaal waar moet
○ zo optimaal mogelijk ontwikkelen in de klas binnen bestaand
onderwijsstelsel
2. organisatie: regulier onderwijs, S(B)O (= speciaal basis onderwijs),
samenwerkingsverbanden
3. school & klas
● fysieke omgeving: inrichting klaslokaal, school, schoolplein
● klassenklimaat
, 4. familie en thuis
● sociale klasse: inkomen, werk, opleiding ouders
● thuistaal en eventuele andere culturele waarden en gebruiken
● stress en gezinssamenstelling
● ouder met gezondheidsproblemen (fysiek, mentaal etc)
● opvoedingsstijl, incl emotionele steun en hechting
● kwaliteit relatie ouder-kind en ouders onderling
● ouderbetrokkenheid bij school
● kwaliteit relatie ouders en leerkracht
Persoonlijke ● neurocognitief: werkgeheugen, verwerkingssnelheid, fonologisch bewustzijn
factoren ● psychosociaal
○ affectief: motivatie, angst, persoonlijke voorkeuren en interesses, zelfconcept rond
schoolse vaardigheden
○ sociaal-emotioneel: leerkracht-leerlingrelatie, zelf-concept sociaal functioneren
Geen zin in 7% van de 8578 participanten had geen zin in school
school (McCoy ● 12% hiervan zijn 9-jarigen met SEN (Special Educational Needs) → voornamelijk met
& Banks) meerdere SEN en leerproblemen
○ kinderen met speciale behoeften hebben meer kans deze aan te kaarten
Factoren die 1. externe factoren: familie & thuis
geen zin in 2. gezondheidsconditie: bijv SEN
school 3. psychosociaal: affectief & sociaal-emotioneel
voorspellen 4. externe factoren: school & klas
5. domein functioneren: populariteit
Tussentijdse
samenvatting:
Passend onderwijs
Passend waarom hebben we passend onderwijs?
onderwijs ● leerling staat centraal + nadruk ligt op ondersteuningsbehoeften (ongeacht classificaties)
○ ondersteuningsbehoefte = specifieke hulp en begeleiding die de leerling nodig
heeft om zich optimaal te ontwikkelen
■ ondersteuningsroute: het progressieve proces van basisondersteuning op
reguliere scholen, waarbij extra ondersteuning binnen school geboden wordt
● indien nodig kan na overleg met leerling, ouders, school en
onderwijsloket speciale ondersteuning / verwijzing VSO worden
overwogen
● 7 stappen binnen de ondersteuningsroute:
1. school: leerkracht in gesprek met de leerling
2. collega: leerkracht overlegt met collega’s
3. school: IB”er (intern begeleider) denkt mee en schakelt
eventueel begeleiding buiten school in
4. ondersteuningsteam: bespreking in het
ondersteuningsteam → wat heeft uw kind nodig om een
, bepaald doel te halen?
5. schoolbestuur: beslist over inschakelen van
samenwerkingsverbanden
6. samenwerkingsverband: adviseert / besluit over eventuele
plaatsing in s(b)o
7. verwijzing: ouders melden hun kind bij school voor s(b)o
→ bij elke stap zijn ouders en (mogelijk) leerling(en) betrokken!
● missie: regulier waar kan, speciaal waar moet
Ondersteuning de verschillende gradaties van ondersteuning, variërend van basisondersteuning op reguliere
niveaus scholen tot aanvullende ondersteuning binnen school en, indien nodig, speciale
ondersteuning of verwijzing naar VSO (voortgezet speciaal onderwijs)
Basis- ondersteuning op reguliere scholen die behoeften van alle
ondersteuning leerlingen voorzien om een meer inclusieve leeromgeving te
realiseren → stappen:
1. basisaanbod in de klas
2. extra ondersteuning in de klas
3. extra ondersteuning op schoolniveau
extra:
4. externe, intensievere ondersteuning
● ontwikkelingsperspectief (OPP) wordt opgesteld
5. verwijzing naar speciaal onderwijs
Ontwikkelings een planningsinstrument voor de leerkracht
perspectief ● aanpakken van factoren die de ontwikkeling en het leren belemmeren
(OPP) ● benutten van bevorderende factoren (completer beeld van de leerling, zicht op interesses,
talenten etc)
wanneer OPP → eerst herhaald intensiveren, dan pas dispenseren
● intensiveren = bijv meer instructie en verwerkingstijd
● dispenseren = onderdelen overslaan > niet-essentiële dingen vervallen
Verplichte onderdelen van OPP
1. verwachte uitstroomniveau en waarom + overzicht belemmerende en bevorderende
factoren
● uitstroomniveau = per leergebied, maar vaak is er een disharmonisch profiel; dan
wordt er gekozen voor 1 type VO (uitstroming bestemming) → dit is altijd tijdelijk en
voorlopig
● belemmerende en bevorderende factoren kan je op verschillende gebieden
weergeven:
○ leerlingfactoren = cognitieve & didactische ontwikkeling, werkhouding,
taakaanpak, sociaal-emotioneel ontwikkeling, gedrag, taal &
spraakontwikkeling, motorische lichaamsontwikkeling
○ schoolfactoren = onderwijssysteem, materiaal, leerkrachtvaardigheden en
leeromgeving
○ externe factoren = thuissituatie, opvoeding, ouderbetrokkenheid, vrije tijd
→ het is belangrijk om met bevorderende factoren mee te bewegen en
belemmerende factoren mee te nemen in de planning
2. de te bieden ondersteuning en begeleiding. Aanbod om gestelde doelen te bereiken
binnen groepsplan & extra aanbod (buiten basisondersteuning). Eventuele afwijking van
het onderwijsprogramma (binnen regulier onderwijs)
● het opstellen van doelen: gebruik maken van referentieniveaus:
1. 1F: fundamentele niveau → niveau dat alle leerlingen moeten behalen
2. 1S: streefniveau → niveau voor gevorderde vaardigheden
