,Hersenen & Gedrag
Hoofdstuk 1 – Hersenen & Gedrag
Wat is het brein?
Het brein is een orgaan. Het bestaat uit zenuwweefsel.
De cellen in dit weefsel noemen we zenuwcellen (neuronen en gliacellen)
Wat is gedrag?
DefiniSe gebruikt in het boek: Gedrag bestaat uit patronen in de Sjd
→ Voorbeelden: Beweging, spraak, houding, blozen (kleurverandering), gedachten
Meer prakSsche definiSe: Gedrag is elke vorm van observeerbare acSe of reacSe van een mens of
dier in reacSe op externe of interne prikkels (sSmuli)
Gedrag
De meeste vormen van gedrag bestaan uit een mix van aangeboren en aangeleerde (re)acSes
Voorbeelden:
• Zuigreflex in baby’s = aangeboren gedrag
• Eten op latere leebijd = sterk beïnvloed door leerprocessen en cultuur
Deze ‘mix’ varieert sterk tussen diersoorten:
• Kleiner, eenvoudiger zenuwstelsel (Vb. kip)
→ Kleiner gedragsrepertoire, simpelere gedragingen, veelal aangeboren
• Groter, meer complex zenuwstelsel (Vb. mens)
→ Groter gedragsrepertoire, meer complexe gedragingen, beïnvloed door leerprocessen
A brief history of humankind...
Mensen (homo sapiens) stammen niet af van chimpansees!
We hebben wel een gemeenschappelijke voorouder
~ 5 miljoen jaar geleden evoluSonaire scheiding
Enkele bekende voorouders van de moderne mens
Australopithecus “zuidelijke aap”
• Hersenvolume: ~400 cm3 (0.4 kg)
• Vb. australopithecus afarensis (Afar, Ethiopia): “Lucy”
Homo sapiens “wetende mens”
• Hersenvolume: ~1500 cm3 (1.48 kg)
• Grotkunst, oudste tekeningen ~30.000 jaar geleden
• Mogelijk verantwoordelijk voor het uitsterven van de Neanderthalers Alleen hersenmassa is hier
relevant voor tentamen!!
EvoluSe van hersenvolume
We kunnen een grove schakng maken over hoe intelligent/ complex een dier is
→ Hierbij kijken we naar de verhouding tussen hersengewicht en verwacht hersengewicht (op basis
van lichaamsvolume):
Encefalisa;equo;ënt (EQ) = feitelijk hersengewicht/ verwacht hersengewicht op basis van
lichaamsgewicht
• Kat = gemiddeld intelligent huisdier → EQ 1
• Australopithecus → EQ 2.5
• Homo sapiens → EQ 7.0
In ~4 miljoen jaar Sjd is het relaSeve hersengewicht van de mens ~verdrievoudigd!
Deze quoSënt wordt niet gebruikt om intelligenSe binnen diersoorten te bepalen. Een groter
brein is niet persé een beter brein. Een brein is ook plasSsch, je brein kan veranderen door de
omgeving.
2
,Hoe kon ons brein zo groot worden?
1. Leefwijze
• Fruit eten → is meer complex dan bijv. gras eten
• Gebruik van vuur om te koken (voorverteren) → meer Sjd voor sociale interacSe
• GroepsgrooFe (~150) jager-verzamelaar
2. Efficiënte koeling
• De koeling van het brein wordt gedaan door de bloedcirculaSe (werkt als radiator). Ons
circulaSesysteem is zo efficiënt dat ons brein veel voedingsstoffen kan opnemen, dit hoge
metabolisme ( = meer pk) zorgt voor een groter brein.
→ 2% lichaamsgewicht, 25% zuurstof, 70% glucose
3. Neotenie
• ‘Vertraagde’ ontwikkeling (ten opzichte van eerdere soorten)
→ Eigenschappen uit juveniele fase van voorouders blijven behouden in volwassen
afstammelingen
Bijvoorbeeld: in bepaalde opzichten lijkt de moderne mens op jonge versies van voorouders (bijv.
disproporSoneel groot hoofd in verhouding tot de lichaamsgrooFe, weinig gezichtsbeharing)
→ ~ vergelijkbaar met jonge gorilla's en chimpansees
Is een groter brein ook een beter brein (binnen soort)?
Antwoord: nee
• Einsteins brein woog slechts 1.2 kg
het gemiddelde brein van een volwassen man weegt ~1.4 kg
• Mannen hebben ~10% meer hersengewicht dan vrouwen maar zijn niet intelligenter
• IntelligenSe draait waarschijnlijk meer om (het aantal) verbindingen tussen de verschillende
hersengebieden
Veel gedrag is niet aangeboren maar aangeleerd en wordt bepaald door cultuur!
Hoofdstuk 2 – De anatomie van het zenuwstelsel
Deel 1
What is the nervous system’s funcSonal anatomy?
De hersenen hebben een bepaalde structuur, maar zijn geen staSsch orgaan: We worden niet
geboren met een brein dat de rest van ons leven onveranderd blijb.
De hersenen zijn flexibel: neurale plas;citeit
→ Hersenweefsel heeb het vermogen om zich aan te passen aan de omgeving
Voorbeeld: leren (voor een tentamen), omgaan met life events, (langdurige) stress etc.
Anatomische aanduidingen van locaSes in het brein
Brain-body orienta;on: LocaSe van hersengebieden met het gezicht als referenSe
Lees: “gericht naar ...”
• Dorsaal: dorsum → boven/ rug
• Ventraal: venter → beneden/ buik
• Mediaal: mediālis → midden/ naar binnen
• Lateralis: laterālis → zijkant
• Anterieur: anterior → voor
• Posterieur: posterior → achter
Je leest dus “naar het midden gericht”/ “naar de rug gericht”
3
, De spa;al orienta;on: locaSe van hersengebieden in relaSe tot andere onderdelen van het lichaam
→ Dit hangt af van de lichaamshouding
Waar de hersenstam en het brein samenkomen maken ventraal en
dorsaal namelijk een knik van ~90 graden
→ Je kunt dit voorstellen door op handen en voeten te gaan staan als
een hond
Rostraal: rostrum→ bek Superieur: superior → boven
Caudaal: caudum → staart Inferieur: inferior → onder
De anatomical orienta;on: richSng van doorsnedes of secSes van
het brein vanuit het perspecSef van een toeschouwer. Dit systeem
gebruikt de benaming van wat je ziet.
→ Deze systemen moet je kunnen onderscheiden en herkennen
Bescherming – hersenvliezen & cerebrospinale vloeistof
Meninges: de hersenvliezen, deze beschermen het brein (video)
De lagen hiervan zijn
1. Dura mater (harde hersenvlies): bestaat uit twee lagen, tussen die lagen bevaFen veel
bloedvaten
o Het is het sterkste en taaiste vlies om je hersenen heen en zorgt ervoor dat het brein niet
kan bewegen binnenin de schedel
2. Arachnoid mater (spinnenwebvlies): plakkerig zoals een spinnenweb, bestaat uit
eiwit/collageen en heeb geen bloedvaten
3. Pia mater (zachte hersenvlies): bevat veel bloedvaten en volgt goed de contouren van het
brein
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper tshamanandhar. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
